Τις αλλαγές στον δικαστικό χάρτη της χώρας, όπως αυτές αποτυπώνονται στο νομοσχέδιο με τίτλο «Ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, χωροταξική αναδιάρθρωση των δικαστηρίων της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης και λοιπές ρυθμίσεις του υπουργείου Δικαιοσύνης», παρουσίασε την Τρίτη η ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης. Το νομοσχέδιο έχει ήδη αναρτηθεί σε διαβούλευση, η οποία θα διαρκέσει έως 18 Απριλίου 2024 και επί της ουσίας αφορά στην ενσωμάτωση των Ειρηνοδικείων με τα Πρωτοδικεία σε μια προσπάθεια της κυβέρνησης να επιταχυνθούν οι διαδικασίες απονομής της δικαιοσύνης.
Το νέο καθεστώς σύμφωνα με το υπουργείο αναμένεται να ξεκινάει από τις 16 Σεπτεμβρίου 2024.
Η σημερινή κατάσταση
– Συνολικός χρόνος έκδοσης τελεσίδικης απόφασης στην Ελλάδα 1.482 ημέρες, ενώ αντίστοιχος χρόνος στις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης (CoE) οι 637.
– Λειτουργούν 154 Ειρηνοδικεία και 63 Πρωτοδικεία. Τα 63 από τα 154 Ειρηνοδικεία λειτουργούν στις έδρες των 63 Πρωτοδικείων. Συνολικά στον α’ βαθμό υπάρχουν 217 δικαστικοί σχηματισμοί.
– Οι συνολικά 916 ειρηνοδίκες σε όλη την Ελλάδα δικάζουν μόνο αστικές υποθέσεις έως 20.000 ευρώ, ενώ δεν δικάζουν καθόλου ποινικές υποθέσεις (ιδίως από το 2019 που καταργήθηκαν τα πταίσματα με τον νΠΚ).
– Οι 1.200 πρωτοδίκες δικάζουν αστικές υποθέσεις από 20.001 ευρώ και άνω, καθώς και όλες τις ποινικές υποθέσεις πρώτου βαθμού.
– Μία απόφαση Ειρηνοδικείου κοστίζει κατά μέσο όρο 760 ευρώ, ενώ κάθε απόφαση πρωτόδικη κοστίζει μόλις 380 ευρώ. Το κόστος διαμορφώνεται, σύμφωνα με του μισθούς των δικαστικών υπαλλήλων, τα λειτουργικά έξοδα και το χρόνο έκδοσης των δικαστικών αποφάσεων.
Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο υπουργός Δικαιοσύνης Γ. Φλωρίδης, «ο νέος δικαστικός χάρτης, είναι η μεγαλύτερη τομή από τη σύσταση του ελληνικού κράτους», σημειώνοντας πως μετά από 104 χρόνια λειτουργίας τους, τα Ειρηνοδικεία εντάσσονται πλέον στα Πρωτοδικεία. Κάτι που σύμφωνα με τον υπουργό αναμένεται να επισπεύσει τον χρόνο έκδοσης των πολιτικών και ποινικών αποφάσεων από τα τέσσερα χρόνια (1.482 ημέρες) που απαιτούνται σήμερα στα 2,5 χρόνια (900 ημέρες).
«Ο νέος δικαστικός χάρτης είναι η ατμομηχανή των μεταρρυθμίσεων στον χώρο της δικαιοσύνης. Θα δώσει ώθηση και θα κρίνει την αποδοτικότητα και των λοιπών μεταρρυθμιστικών παρεμβάσεων, που εξελίσσονται και οι οποίες θα συμβάλλουν συνολικά σε μια νέα εποχή για την ελληνική Δικαιοσύνη» τόνισε ο κ. Φλωρίδης.
Και πρόσθεσε: «Σήμερα, ενοποιούμε τους πρωτοβάθμιους δικαστές, με αναβάθμιση των ειρηνοδικών σε πρωτοδίκες, αφήνοντας πίσω μας την παρωχημένη, αντιπαραγωγική και αχρείαστη διάκρισή τους. Στέλνουμε στην πρώτη γραμμή μάχης 1.000 περίπου πρώην ειρηνοδίκες, οι οποίοι με κατάλληλη κατάρτιση θα μπορούν να κάνουν πλέον το σύνολο της δουλειάς των πρωτοδικών και να δικάζουν ταυτόχρονα ποινικές και πολιτικές υποθέσεις. Έτσι με την ενοποίηση διπλασιάζεται η «δεξαμενή» των δικαστών και θα υπάρχουν πλέον συνολικά 2.100 πρωτοδίκες, με καταλυτική επίδραση στην ταχύτητα έκδοσης των πρωτοβάθμιων αποφάσεων».
Ο νέος δικαστικός χάρτης της Κρήτης
Σε ό,τι αφορά στην Κρήτη, το νομοσχέδιο του υπ. Δικαιοσύνης προβλέπει συνοπτικά τη διατήρηση των Εφετείων Κρήτης και Ανατολικής Κρήτης και τη διατήρηση των Πρωτοδικείων Χανίων, Ρεθύμνου, Ηρακλείου και Λασιθίου.
Οι έδρες και οι περιφέρειες των εφετείων ορίζονται ως εξής:
– Εφετείο Ανατολικής Κρήτης, με έδρα το Ηράκλειο. Στην περιφέρεια του Εφετείου Ανατολικής Κρήτης εμπίπτουν οι περιφέρειες των Πρωτοδικείων Ηρακλείου και Λασιθίου.
– Εφετείο Κρήτης, με έδρα τα Χανιά. Στην περιφέρεια του Εφετείου Κρήτης εμπίπτουν οι περιφέρειες των Πρωτοδικείων Χανίων και Ρεθύμνης.
Παράλληλα, καταργούνται όλα τα Ειρηνοδικεία στο νησί, ενώ ορίζονται ως περιφερειακές έδρες Πρωτοδικείων για τα Χανιά ο Βάμος, για το Ηράκλειο οι Μοίρες και για το Λασίθι η Σητεία και η Ιεράπετρα.
– Στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου (πρώην Νομός Ρεθύμνου) διατηρούνται το Πρωτοδικείο Ρεθύμνης, ως κεντρική έδρα και η Εισαγγελία Πρωτοδικών, με έδρα το Ρέθυμνο. Στην περιφέρεια του Πρωτοδικείου Ρεθύμνης εμπίπτουν οι Δήμοι της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου. Το Ειρηνοδικείο Ρεθύμνης καταργείται. Οι οργανικές θέσεις των υπηρετούντων εκεί δικαστικών και εισαγγελικών λειτουργών και δικαστικών υπαλλήλων μεταφέρονται στο Πρωτοδικείο Ρεθύμνης.
Οι οργανικές θέσεις δικαστών και εισαγγελέων του Πρωτοδικείου Ρεθύμνου ορίζονται ως ακολούθως: α) Πρόεδροι Πρωτοδικών: δύο (2), β) Πρωτοδίκες: έντεκα (11), γ) Δικαστικοί Πάρεδροι: μηδέν (0), δ) Εισαγγελείς Πρωτοδικών: μία (1), ε) Αντεισαγγελείς Πρωτοδικών: δύο (2). Οι οργανικές θέσεις των δικαστικών υπαλλήλων του Πρωτοδικείου Ρεθύμνης ανέρχονται σε τριάντα πέντε (35).
Μιλώντας στα «Ρ.Ν.» δικηγόροι του Ρεθύμνου εκφράζουν τις ενστάσεις τους αναφορικά με την αποτελεσματικότητα του σχεδιασμού του υπουργείου Δικαιοσύνης επισημαίνοντας ότι τουλάχιστον άμεσα δεν θα υπάρξει ταχύτερη απονομή της δικαιοσύνης με την έννοια ότι οι δικαστές σε αριθμό παραμένουν ίδιοι, ενώ θα χρειαστεί και επιπλέον χρόνος για την κατάρτιση και επιμόρφωση των ειρηνοδικών για να μπορέσουν να ανταποκριθούν σε υπόθεσες που χειρίζονται τα Πρωτοδικεία.
Ο αντιπρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ρεθύμνου, Αντώνης Βουλγαράκης, τόνισε χαρακτηριστικά: ότι: «Αυτό που πρέπει να γίνει σαφές είναι ότι οι ειρηνοδίκες είναι δικαστές για κατώτερες υποθέσεις, δηλαδή για ποσά που δεν ξεπερνούν τις 20.000-25.000 ευρώ. Από εκεί και πέρα από τα 25.000-250 εκ. ευρώ αρμόδιο είναι το μονομελές Πρωτοδικείο και από εκεί και πάνω το πολυμελές Πρωτοδικείο. Αυτήν τη στιγμή το νομοσχέδιο καταργεί το Ειρηνοδικείο. Όμως οι δικαστές αυτοί (οι ειρηνοδίκεις) θα πρέπει να έχουν επιμόρφωση και πρέπει να περάσουν κάποια εκπαίδευση. Αυτό θα σημαίνει καθυστέρηση. Στην ουσία, αυτές οι υποθέσεις αντί να λέμε ότι ένα μέρος πηγαίνει στο Ειρηνοδικείο, θα πηγαίνουν όλες στο Πρωτοδικείο. Απλώς το υπουργείο προσπαθεί να αποδεσμεύσει δικαστές, που ως φιλοσοφία δεν είναι λάθος. Το θέμα είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν σχεδιάσει τη ζωή να είναι κατώτεροι δικαστές και να δικάζουν τις πιο απλές νομικά υποθέσεις. Υπάρχει ένα θέμα εκεί, καθώς μέχρι να ετοιμαστούν αυτοί οι δικαστές θα υπάρχει έλλειμμα, αφού θα πάψει να υπάρχει Ειρηνοδικείο. Στο Ρέθυμνο έχουμε οκτώ πρωτοδίκες και πέντε δικαστές στο Ειρηνοδικείο ένας εκ των οποίων είναι πταισματοδίκης, ο οποίος όμως στην ουσία παροπλίζεται γιατί επιφορτίζεται με την προκαταρκτική, με ανακριτικά καθήκοντα, δηλαδή συλλέγει το υλικό που θα του δώσει εντολή ο εισαγγελέας και δεν ανεβαίνει να δικάσει. Επομένως οι οκτώ και τέσσερις θα γίνουν 12, αλλά η ύλη θα είναι πάλι η ίδια. Θα είναι όλη η ύλη του Ειρηνοδικείου και όλη του Πρωτοδικείου. «Άλλαξε ο Μανωλιός και έβαλε τα ρούχα του αλλιώς». Αντί το υπουργείο να προσλάβει δικαστές, προσπαθεί με αλχημείες με τους ήδη υφιστάμενους δικαστές να χειρίζεται ίδιο αριθμό υποθέσεων. Θεωρούμε ότι όλα αυτά είναι κόλπα. Για ταχύτερη απονομή θέλει περισσότερες αίθουσες, θέλει πλήρη μηχανογράφηση και ψηφιακή τεχνολογία, θέλει περισσότερους δικαστές, περισσότερα μέσα, περισσότερους υπαλλήλους. Για παράδειγμα εάν την ίδια μέρα αντί να δικάζουν σε 3-4 αίθουσες, δικάζουν σε 10 αίθουσες φυσικά θα υπάρχει εξέλιξη στις υποθέσεις. Με την απεργία των δικηγόρων, για την οποία υπεύθυνοι είναι εκείνοι που μας ανάγκασαν να χρησιμοποιήσουμε αυτό το έσχατο μέσο, έχουν συσσωρευτεί χιλιάδες υποθέσεις. Η δική μας άποψη είναι ότι με τα νέα δεδομένα, ακόμα και στην περίπτωση να υπάρχει γρηγορότερη απονομή της δικαιοσύνης, δεν θα είναι αξιοσημείωτη και αξιόλογη».
Από τη πλευρά του ο δικηγόρος, Μανόλης Πετρακάκης, ανέφερε ότι: «Θεωρητικά οι ειρηνοδίκες θα αναλαμβάνουν υποθέσεις του Πρωτοδικείου, το οποίο είναι υπερφορτωμένο και θα εκδίδονται πολύ πιο γρήγορα οι δικαστικές αποφάσεις. Για παράδειγμα στο Ειρηνοδικείο πηγαίνουν υποθέσεις μέχρι 20.000 ευρώ, που στο σύνολο των υποθέσεων είναι ένα 20%, το υπόλοιπο 80% το διαχειρίζεται το Πρωτοδικείο. Επειδή το Πρωτοδικείο έχει και πάρα πολλές άλλες δουλειές να κάνει, όπως ανάκριση, ποινικά, με αποτέλεσμα να μην προλαβαίνουν οι δικαστές να γράφουν τις αστικές υποθέσεις και να τις δικάζουν, τώρα θα έχουμε ειρηνοδίκες και θα τους βοηθήσουν να αναλάβουν αυτοί κάποιες από τις υποθέσεις των πρωτοδικών. Αυτό όμως δεν έχει πολύ μεγάλη επίδραση στο οτιδήποτε, καθώς μιλάμε για τέσσερις ειρηνοδίκες. Όμως σε άλλα Ειρηνοδικεία που έχουν 50 ειρηνοδίκες, οι οποίοι θα ενταχθούν στους ήδη 150 πρωτοδίκες, άρα θα γίνουν 200 άτομα, μπορεί να έχει κάποια επιρροή. Αυτό είναι το θετικό. Το αρνητικό είναι ότι άνθρωποι οι οποίοι δεν έχουν περάσει κάποια σχολή, έδωσαν μόνο κάποιες εξετάσεις και πέρασαν, τοποθετήθηκαν σε υπηρεσίες όπως είναι αυτές τους Ειρηνοδικείου, δηλαδή έγιναν ειρηνοδίκες ώστε να διαχειρίζονται περιορισμένου εύρους και περιορισμένης σημαντικότητας υποθέσεις, όχι όπως του πρωτοδίκες που έχουν περάσει δύο – τρία χρόνια σχολή με καθηγητές πανεπιστημίου, με εξετάσεις, με ένα πρωτόκολλο, με ελέγχους κ.λπ. Και εκεί είναι το ζήτημα, κατά πόσο αυτοί οι άνθρωποι που με εξετάσεις μόνο, χωρίς να περάσουν στη σχολή δικαστών, θα αναλάβουν και θα διεκπεραιώσουν υποθέσεις που θα έπρεπε να τις διαχειρίζεται ένας πιο έμπειρος δικαστικής, όπως ο πρωτοδίκης».
Και συμπλήρωσε ότι: «Μια απόφαση στο Πρωτοδικείο βγαίνει μετά από 8-10 μήνες στην καλύτερη περίπτωση. Στη χειρότερη μπορεί να κάνει και δύο χρόνια. Αυτό δεν είναι απονομή δικαιοσύνης, ειδικά εάν κάνεις και έφεση, να περιμένει πέντε χρόνια για να του επιδικαστούν τέσσερα μισθώματα από αυτά τα οποία δεν του έδωσε ο άνθρωπος στον οποίο μίσθωνε την γκαρσονιέρα του. Αλλά από εκεί και πέρα όταν αυξάνεις τους δικαστές στον ίδιο όγκο υποθέσεων θεωρητικά θα έχεις πιο γρήγορο γράψιμο των αποφάσεων. Πρακτικά όμως δεν ξέρεις αυτό πως θα λειτουργήσει, καθώς ένας δικαστής που δεν έχει εμπειρία θα κάνει διπλάσιο χρόνο από έναν δικαστή που έχει εμπειρία. Αυτό στην αρχή θα έχει μεγάλες δυσλειτουργίες».
Επετηρίδα
Στον νομοσχέδιο προβλέπονται επίσης τα εξής:
- Δημιουργία παράλληλης ειδικής επετηρίδας, όπου οι ειρηνοδίκες -δικαστές πρώτου βαθμού πλέον- εξελίσσονται έως τον βαθμό του προέδρου Πρωτοδικών.
- Από την ειδική επετηρίδα προβλέπεται, κατόπιν αίτησής του, η μετακίνηση δικαστή (πρώην ειρηνοδίκη) στο τέλος της γενικής επετηρίδας μετά από θέσπιση συγκεκριμένων κριτήριων, αξιολόγηση και απόφαση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου.
- Μισθολογικά, όλοι λαμβάνουν τον ίδιο μισθό με τους συναδέλφους τους της γενικής επετηρίδας, ανάλογα με τα έτη υπηρεσίας στο δικαστικό σώμα.
- Καταργείται η κατεύθυνση ειρηνοδικών στην Εθνική Σχολή Δικαστών και στο εξής προκηρύσσονται εξετάσεις αποκλειστικά για παρέδρους Πρωτοδικείου.
- Όλοι οι ειρηνοδίκες θα επιμορφωθούν στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών-ΕΣΔι (ιδίως σε ζητήματα ποινικού δικαίου), προκειμένου να είναι έτοιμοι για τα νέα τους καθήκοντα.
