Δυσεύρετα τα εργατικά χέρια- Εναλλακτικές λύσεις και ανθεκτικότερες καλλιέργειες λόγω κλιματικής αλλαγής ψάχνουν οι οινοποιοί
Αναγκαία η άρδευση για τους περισσότερους αμπελώνες που πλήττονται από ξηρασία και καύσωνες
Επισημάνσεις του Στέλιου Ζαχαριουδάκη, Προέδρου του Δικτύου Οινοποιών Κρήτης στα «Ρ.Ν.»
Από τις πρώτες μέρες του Αυγούστου ξεκινάει ο φετινός τρύγος για τα οινοποιεία της Κρήτης και του Ρεθύμνου, μερικές ημέρες νωρίτερα σε σχέση με πέρυσι, για μία χρονιά που χαρακτηρίζεται από τους οινοπαραγωγούς αρκετά καλή, με ποιοτικούς καρπούς και καιρικές συνθήκες που δεν αποδείχθηκαν καταστροφικές για την παραγωγή. Ο τρύγος εξάλλου στην Κρήτη δεν αποτελεί απλώς μία γεωργική διαδικασία, αλλά και μία ιστορική και πολιτιστική πρακτική που ξεκινάει από την αρχαιότητα. Βέβαια, παρότι διατηρεί σε έναν μικρό βαθμό αυτόν τον γιορτινό του χαρακτήρα, οι προκλήσεις της σύγχρονης εποχής είναι μεγάλες, αφενός με τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και αφετέρου με τις ελλείψεις σε διαθέσιμα εργατικά χέρια. Οι Κρητικοί οινοποιοί καλούνται πλέον να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα με παρατεταμένους καύσωνες, λειψυδρία και ήπιες, αραιές βροχοπτώσεις, επιλέγοντας ανθεκτικότερες και πιο εύκολα συμβατές με τις εδαφικές συνθήκες, καλλιέργειες. Την ίδια ώρα, η Κρήτη χαρακτηρίζεται από ποικιλομορφία και ανάπτυξη αμπελώνων σε διαφορετικά υψόμετρα, ένα στοιχείο μοναδικό που δεν συναντάται εύκολα σε άλλες περιοχές. Γι’ αυτό τον λόγο ο τρύγος για το κάθε οινοποιείο ξεκινάει σε διαφορετικές ημερομηνίες, ακόμα και για την ίδια ποικιλία ορισμένες φορές. Για παράδειγμα, η ποικιλία του μοσχάτου θεωρείται πρώιμης ωρίμανσης και θα είναι η πρώτη στην οποία θα γίνει η περισυλλογή του καρπού, ενώ τα σταφύλια που προορίζονται για λευκό κρασί ξεκινούν να μαζεύονται περίπου 10 ημέρες αργότερα. «Ο τρύγος θα ξεκινήσει λίγο αργότερα από πέρυσι, αλλά τις επόμενες ημέρες θα ξεκινήσουν τα μοσχάτα, οι πιο πρώιμες ποικιλίες. Η χρονιά πάει πιο αργά από πέρυσι και αυτό σχετίζεται με τις καιρικές συνθήκες, δεν είχαμε τους περσινούς καύσωνες και τις ζέστες, ούτως ώστε τα αμπέλια να στρεσαριστούν και να βιαστούν να ωριμάσουν», ανέφερε μεταξύ άλλων μιλώντας στα «Ρ.Ν.», ο Στέλιος Ζαχαριουδάκης, πρόεδρος του Δικτύου Οινοποιών Κρήτης, ο οποίος μετέφερε την εικόνα και τις προσδοκίες για τον φετινό τρύγο, ενώ όπως σημείωσε ο καύσωνας της τελευταίας εβδομάδας επέσπευσε τη διαδικασία και την ωρίμανση του μοσχάτου.
Η ποιότητα της φετινής σοδειάς δείχνει ενθαρρυντικά σημάδια, σαφώς καλύτερα από πέρυσι, γεγονός που θα μεταφραστεί και στο κομμάτι της εμφιάλωσης, δηλαδή στην ποιότητα του ίδιου του κρασιού, όπως τόνισε ο κ. Ζαχαριουδάκης: «Η ποιότητα του σταφυλιού είναι πολύ καλύτερη από πέρυσι και κατ’ επέκταση αυτό μεταφέρεται και στο κρασί, δηλαδή και αυτό θα είναι ποιοτικό». Καθοριστικό ρόλο σε αυτό έπαιξαν οι ανοιξιάτικες βροχές και η απουσία ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως σημείωσε, ενώ επίσης συμπλήρωσε ότι «φέτος δεν είχαμε καταστροφές από καύσωνες, ίσως κάποια αμπέλια να έχουν ζοριστεί λόγω λειψυδρίας, αλλά ουσιαστικά είμαστε στο τέλος μιας διαδικασίας, όπου πλέον το σταφύλι θα οδηγηθεί στο οινοποιείο και θα γίνει το κρασί. Είναι η κορύφωση μιας διαδικασίας». Η μακρά ιστορική παράδοση του τρύγου στην Κρήτη παραμένει ζωντανή, παρά τις τεχνολογικές αλλαγές και τις μεταβολές ανά τις εποχές. «Η διαδικασία του τρύγου είναι η ίδια από αρχαιοτάτων χρόνων, δεδομένου ότι εδώ στην Κρήτη δεν χρησιμοποιούμε μηχανική συλλογή σταφυλιών, όλα γίνονται με το χέρι. Ωστόσο, αυτό που έχει αλλάξει είναι η μεταφορά του καρπού, παλαιότερα γινόταν με τα άλογα και γαϊδούρια, ενώ τώρα γίνεται με το αυτοκίνητο ή με το τρακτέρ». Αντίστοιχα, και η οινοποίηση έχει εξελιχθεί, όπως επεσήμανε ο κ. Ζαχαριουδάκης: «Η πίεση και η σύνθλιψη των σταφυλιών γινόταν χειρωνακτικά σε πατητήρια με τα πόδια, τώρα όλα τα οινοποιεία έχουν σύγχρονα πιεστήρια, σύγχρονες δεξαμενές, ενώ τα οινοποιεία της Κρήτης είναι σύγχρονα εξοπλισμένα, με ψύξεις, με ανοξείδωτες δεξαμενές, με σύγχρονα πιεστήρια».
«Η μεγάλη αγωνία των οινοποιών δεν είναι το πώς θα τρυγήσουμε ή το πώς θα οινοποιήσουμε, αλλά το πώς θα βρούμε εργατικό δυναμικό»
Παράλληλα, διαρκώς νέες προκλήσεις επιφέρει η αλλαγή του κλίματος, καθιστώντας αναγκαία την άρδευση για ένα μεγάλο κομμάτι των Κρητικών οινοποιείων. «Η ξηρασία πλήττει τις Μεσογειακές χώρες, πόσο μάλλον την Κρήτη. Πράγματι πολλά οινοποιεία χρησιμοποιούν άρδευση. Προφανώς η άρδευση χρησιμοποιείται όταν είναι αναγκαία και γίνεται ελεγχόμενα», ανέφερε ο κ. Ζαχαριουδάκης, ξεκαθαρίζοντας ωστόσο ότι το πολύ νερό αλλοιώνει και την ποιότητα του καρπού, επομένως η άρδευση στους αμπελώνες γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή. Πέρα όμως από την καλλιέργεια και την παραγωγή, η σχέση της Κρήτης με το κρασί είναι και πολιτισμική, όπως σημείωσε ο κ. Ζαχαριουδάκης: «Ο τρύγος εξακολουθεί να είναι γιορτή, αλλά έχει τα θέματά του». Το σημαντικότερο από αυτά είναι η έλλειψη εργατικών χεριών. «Προφανώς το μεγάλο πρόβλημα των αμπελουργών είναι η αναζήτηση εργατικού δυναμικού, η μεγάλη αγωνία των οινοποιών δεν είναι το πώς θα τρυγήσουμε ή το πώς θα οινοποιήσουμε, αλλά το πώς θα βρούμε εργατικό δυναμικό. Δεν υπάρχουν εργάτες όπως παλαιότερα, ο ντόπιος πληθυσμός αποφεύγει τη συγκεκριμένη εργασία, γιατί είναι μία επίπονη διαδικασία με μεγάλη έκθεση στον ήλιο και τη ζέστη», ανέφερε, τονίζοντας ωστόσο ότι τα οινοποιεία βρίσκουν λύσεις έστω και την τελευταία στιγμή, επιστρατεύοντας μέλη της οικογένειας και μετακλητούς εργαζόμενους, αυξάνοντας παράλληλα τις προσφερόμενες αμοιβές. «Τα οινοποιεία βρίσκουν εν τέλει ανθρώπινο δυναμικό, αλλά στελεχωνόμαστε με χαμηλού επιπέδου εργατικό δυναμικό, ακόμα και μετακλητούς εργαζόμενους. Στις οικογενειακές επιχειρήσεις, επιστρατεύονται και τα μέλη της οικογένειας για τον τρύγο. Είναι ένα θέμα που μας προβληματίζει», σημείωσε μεταξύ άλλων ο κ. Ζαχαριουδάκης.
«Η Κρήτη έχει μία ποικιλομορφία στα αμπελοτόπια της, που πραγματικά δεν τη συναντάμε σε πολλά μέρη του κόσμου»
Παρά τα προβλήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωπα τα Κρητικά αμπέλια, η ποικιλομορφία των αμπελουργικών περιοχών της Κρήτης διαθέτει ορισμένα μοναδικά χαρακτηριστικά, όπως επεσήμανε μεταξύ άλλων ο κ. Ζαχαριουδάκης. «Η Κρήτη έχει μία ποικιλομορφία στα αμπελοτόπια της, που πραγματικά δεν τη συναντάμε σε πολλά μέρη του κόσμου. Άλλα αμπέλια βρίσκονται σε μεγάλο υψόμετρο, ενώ σε πιο πεδινά μέρη είναι πιο σύντομη η ωρίμανση του σταφυλιού. Γι’ αυτό άλλωστε ο τρύγος μπορεί να κρατήσει μέχρι τα τέλη του Σεπτέμβρη, αυτό έχει να κάνει με την ποικιλία του σταφυλιού». Επιπλέον, σύμφωνα με τον κ. Ζαχαριουδάκη, η διαδικασία της οινοποίησης επίσης διαφέρει, ανάλογα με το κρασί και την ποικιλία. Όπως εξήγησε, οι καρποί που θα συλλεχθούν θα ακολουθήσουν μία διαδικασία μέχρι την τελική εμφιάλωση, που άλλοτε γίνεται μετά από ένα μήνα και άλλοτε ακόμα και μετά από έναν χρόνο. «Από τη στιγμή που θα πιεστεί το σταφύλι, θα βγει ο μούστος, θα ζυμώσει και θα γίνει κρασί, για να φτάσει στην εμφιάλωση συνήθως αυτή η διαδικασία γίνεται είτε λίγο πριν τις γιορτές των Χριστουγέννων ή τον επόμενο χρόνο. Κάποια κρασιά συμπεριφέρονται γευστικά καλύτερα, αν μείνουν ένα χρόνο στο μπουκάλι», ανέφερε και στη συνέχεια διευκρίνισε ότι το ότι ένα κρασί έχει ωριμάσει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ένα άλλο δεν το καθιστά απαραίτητα και πιο ποιοτικό. Ο φετινός τρύγος, όπως εκτίμησε ο κ. Ζαχαριουδάκης, θα είναι από τους καλύτερους των τελευταίων ετών: «Ο φετινός τρύγος θα είναι καλύτερος από πέρυσι, θα είναι μία από τις καλές χρονιές. Δεν παύει όμως ο αμπελουργός και ο οινοποιός να έχει το άγχος των ακραίων καιρικών συνθηκών, ήδη ψάχνουμε εναλλακτικές για να αντιμετωπίσουμε ενδεχομένως συνέχιση αυτών των φαινομένων», σημείωσε. Τέλος, η εκπαιδευτική και ερευνητική διάσταση δεν λείπει από τη σύγχρονη οινοπαραγωγή στην Κρήτη, με το Δίκτυο Οινοποιών Κρήτης να έχει άμεσες συνεργασίες με τα Πανεπιστήμια του νησιού. «Υπάρχει συνεργασία σε αρκετά επίπεδα και ερευνητικά, αλλά και ως προς την πρακτική άσκηση φοιτητών, η οποία όμως επικεντρώνεται στο εργαστήριο και όχι τόσο στον τρύγο. Ο χημικός και ο οινολόγος θα πάνε στο εργαστήριο». Επίσης, στο πλαίσιο του οινοτουρισμού, δίνεται η δυνατότητα από τα οινοποιεία για πρόσβαση στους επισκέπτες, οι οποίοι μπορούν να θαυμάσουν την παραγωγική διαδικασία, από τον τρύγο μέχρι την εμφιάλωση. «Ένα οινοποιείο και ένας αμπελώνας ο οποίος είναι επισκέψιμος, οι επισκέπτες μπορούν να δουν τη διαδικασία, να πάνε στο αμπέλι και να δουν πώς γίνεται ο τρύγος και φυσικά μετά η διαδικασία οινοποίησης στο οινοποιείο», κατέληξε ο κ. Ζαχαριουδάκης.
