Τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νησιωτικές επιχειρήσεις που έχουν πληγεί σε πολύ μεγάλο βαθμό από την οικονομική, την πανδημική και τώρα την ενεργειακή κρίση και αναγκαιότητα ενίσχυσής τους επισημάνθηκαν στη διάρκεια της 52ης ετήσιας Γενικής Συνέλευσης του Επιμελητηριακού Ομίλου Ανάπτυξης Ελληνικών Νησιών που πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο παρουσία εκπροσώπων της κυβέρνησης, της επιχειρηματικότητας, τοπικών φορέων και αυτοδιοικητικών.
Ο Επιμελητηριακός Όμιλος Ανάπτυξης Ελληνικών Νησιών μέσα από τις δράσεις του αναδεικνύει τα ζητήματα που απασχολούν τις νησιωτικές περιοχές διεκδικώντας μέτρα, δράσεις και παρεμβάσεις για την επίτευξη ίσων ευκαιριών για τις νησιωτικές επιχειρήσεις.
Στο επίκεντρο των συζητήσεων που πραγματοποιήθηκαν το πρωί του Σαββάτου στο Κέντρο Πολιτισμικής και Κοινωνικής Διακονίας της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου «Θεομήτωρ», βρέθηκε η αναγκαιότητα στήριξης των νοικοκυριών και τον μικρομεσαίων επιχειρήσεων που πλήττονται από την ενεργειακή κρίση, με τους εκπροσώπους των ομοσπονδιών να ζητούν επιπλέον μέτρα στήριξης υπό τον φόβο λουκέτων σε επιχειρήσεις σε όλη την Ελλάδα.
Από πλευράς κυβέρνησης, και συγκεκριμένα από τον αναπληρωτή υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων Νίκο Παπαθανάση, τονίστηκε ότι καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για την ενίσχυση των επιχειρήσεων πάντα όμως στο πλαίσιο του δημοσιονομικού χώρου που υπάρχει.
Σε σχετικές δηλώσεις του ο Δημήτρης Συξέρης, πρόεδρος ΕΟΑΕΝ αναφέρθηκε στα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νησιωτικές επιχειρήσεις επαναλαμβάνοντας τα αναγκαία μέτρα για την ενίσχυσή τους, όπως η επαναφορά της μείωσης του ΦΠΑ σε όλα τα νησιά κι η επιβολή ρήτρας νησιωτικότητας σε όλα τα νομοσχέδια: «Αναδεικνύουμε τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει η μακροχρόνια κρίση στις επιχειρήσεις στις κοινωνίες των νησιών. Μικρά και μεγάλα νησιά έχουν δεχτεί μεγάλο πλήγμα τα τελευταία χρόνια, πόσο μάλλον τώρα που έχουμε και την κρίση του πολέμου, η οποία έχει επιβαρύνει με την ενεργειακή κρίση όλη την καθημερινότητα μας. Η κυβέρνηση προσπαθεί, εμείς είμαστε εδώ για να πιέσουμε για περισσότερα, ταχύτερα και αποδοτικότερα μέτρα. Είναι γεγονός ότι τα νησιά και τα νησιωτικά επιμελητήρια διαχρονικά έχουν κάποια ζητήματα τα οποία δίνουν τη δυνατότητα να δώσουμε στις επιχειρήσεις και τις κοινωνίες περισσότερα πλεονεκτήματα. Ένα σημείο που πρέπει να επαναφερθεί είναι η μείωση του ΦΠΑ σε όλα τα νησιά. Αυτό που ζητάμε, λοιπόν, είναι να γίνει άμεσα και γρήγορα αυτή η επαναφορά. Σίγουρα χρειάζονται ειδικά και εξειδικευμένα μέτρα για όλα τα νησιά, μικρά και μεγάλα. Επίσης, το πιο σημαντικό είναι να βάλουμε την ρήτρα της νησιωτικότητας σε όλα τα νομοσχέδια της Ελληνικής Πολιτείας».
Την πάγια θέση του επιχειρηματικού κόσμου για τη μείωση του ΦΠΑ επανέφερε από την πλευρά του ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, Γιώργος Καββαθάς, τονίζοντας πως: «Είναι σαφές ότι ενώ η επιχειρηματικότητα στο σύνολό της περνάει μια τριπλή κρίση με διαφορετικών συνθηκών αφετηρίες, αλλά με τα ίδια αποτελέσματα, τα νησιά μας και οι νησιωτικές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα που έχουν να κάνουν και με την απόσταση και με το αίσθημα ασφάλειας. Όταν λέω αίσθημα ασφάλειας δεν εννοώ μόνο την αμυντική θωράκιση της χώρας που είμαστε βέβαιοι, αλλά στο επίπεδο υποδομών, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, του μεταφορικού ισοδυνάμου και των υψηλών συντελεστών ΦΠΑ που θα έπρεπε να είχαμε δει από την αρχή ότι αυτή η μεγάλη νησιωτικότητα που έχει η χώρα, θα έπρεπε να μπει σε ειδικό συντελεστή έτσι ώστε να δώσουμε έναυσμα στις επιχειρήσεις να μεγαλώσουν, να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, να κρατήσουν τους κατοίκους στις περιοχές τους».
Επικαλούμενος τα στοιχεία από έρευνες της ΓΣΕΒΕΕ τόνισε την απειλή της βιωσιμότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων επισημαίνοντας πως: «Τα στοιχεία όπως φαίνονται και από τις έρευνες του Ινστιτούτου ΓΣΕΒΕΕ δείχνει ένα μεγάλο ποσοστό των επιχειρήσεων, το 38% την αβεβαιότητα για το μέλλον. Αυτός ο φόβος είναι διάχυτος και στην κοινωνία και στις επιχειρήσεις. Ένα 6,5% των επιχειρήσεων, σε πραγματικά νούμερα περίπου 50.000 επιχειρήσεις εκφράζουν τον φόβο για άμεσο λουκέτο. Ελπίζουμε να υπάρξουν άμεσα μέτρα από την πλευρά της πολιτείας, έτσι ώστε να μην χαθούν θέσεις εργασίας, να μην χαθούν επιχειρήσεις. Πλήττονται όλες οι επιχειρήσεις. Τώρα με το καλάθι του νοικοκυριού είναι σαφές ότι μεταφέρεται ο κύκλος εργασιών από τις μικρές στις μεγάλες επιχειρήσεις, η κίνηση του λιανικού εμπορίου. Έχουμε την εστίαση, η οποία έχει τεράστιο πρόβλημα. Έρχεται από μια πανδημία με απώλεια περισσότερο από 2,5 δισ. ευρώ παρά τα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης, ταυτόχρονα και με ένα υψηλό ενεργειακό κόστος και κόστος πρώτων υλών, αλλά δεν υπάρχει ένας τομέας της οικονομίας ο οποίος να μην επηρεάζεται. Αυτό είναι λογικό από την στιγμή που επηρεάζεται το νοικοκυριό.
Γενικά στα πλαίσια της αύξησης του κόστους και του πληθωρισμού, θα έπρεπε από πέρυσι τον Οκτώβριο να είχαμε με την μείωση του ΦΠΑ στα βασικά είδη διατροφής, όπως επίσης και το ΦΠΑ στα καύσιμα και τον ειδικό φόρο κατανάλωσης, γιατί αυτό έχει να κάνει με το διαθέσιμο εισόδημα του καταναλωτή. Δεν υπάρχει δημοσιονομικός χώρος, από την στιγμή που δίνουμε 4,5 δισ. ευρώ στους παρόχους».
Από την πλευρά του ο πρόεδρος της ΕΣΕΕ, Γιωργος Καρανίκας, σημείωσε πως «Δεν είναι μόνο η μείωση του ΦΠΑ, τα προβλήματα γενικά της νησιωτικότητας είναι ιδιαίτερα πολλά. Το θέμα είναι πως μπορούμε να βρούμε τον τρόπο. Σαφέστατα δεν μπορούμε να είμαστε επαίτες της πολιτείας, πρέπει να δημιουργηθούν προϋποθέσεις ούτως ώστε να εκμεταλλευόμαστε τέτοιες τουριστικές σεζόν όπως τις συγκεκριμένες. Άρα πρέπει να δημιουργηθούν οι τρόποι αυτοί για να προσαρμοστούν οι επιχειρήσεις μας όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, να χρηματοδοτηθούν με τα νέα ψηφιακά εργαλεία και όχι μόνο, έτσι θα ανταπεξέλθουν στον ανταγωνισμό. Είναι δύσκολες χρονιές, η ενέργεια αυτή την στιγμή είναι το μεγαλύτερό μας πρόβλημα. Θεωρούμε ότι η πολιτεία, πέρα από δημοσιονομικούς χώρους, να διαθέσει τρόπους χρηματοδότησης ούτως ώστε να περάσουμε την κρίση και να μπορούμε να ετοιμαστούμε για ακόμα καλύτερες τουριστικές σεζόν. Έτσι θα δείξουν και την σημαντικότητα, ειδικά του κλάδου του εμπορίου που εγώ εκπροσωπώ, ότι μπορούν να συμβάλλουν ακόμα περισσότερο σε αυτό που λέμε τουριστικό προϊόν».
Ν. Παπαθανάσης: Μέτρα στήριξης στο πλαίσιο του δημοσιονομικού χώρου
Ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Νίκος Παπαθανάσης διαβεβαίωσε ότι η κυβέρνηση έχει προχωρήσει σε μια δέσμη μέτρων για τη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, στο πλαίσιο πάντα του περιορισμένου δημοσιονομικού χώρος. Ο κ. Παπαθανάσης, τόνισε πως υλοποιούν τις εξαγγελίες τους κάνοντας αναφορά στο «καλάθι της νοικοκυράς» και το επίδομα θέρμανσης.
«Η κυβέρνηση από την αρχή έχει δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη, καθώς η ανάπτυξη δημιουργεί τον δημοσιονομικό χώρο έτσι ώστε να στηρίζουμε τους συμπολίτες μας και ειδικά τα οικονομικά ευάλωτα νοικοκυριά. Από την άλλη είμαστε σε μια δύσκολη εποχή με μεγάλες προκλήσεις και με ακρίβεια. Όλα τα μέτρα τα οποία προωθεί η κυβέρνηση έχουν αυτόν τον σκοπό, να μειώσουν τις επιπτώσεις του πολέμου και του εξωγενούς αυτού ζητήματος που είναι η ακρίβεια. Ταυτόχρονα και το καλάθι του νοικοκυριού είναι ένα από αυτά τα μέσα, ένα από αυτά τα μέτρα που αποσκοπεί στο να προσφέρει φθηνότερα προϊόντα στους συμπολίτες μας και κυρίως σε αυτούς που έχουν ιδιαίτερη ανάγκη.
Η Κρήτη και τα νησιά του Βόρειου και Νότιου Αιγαίου έχουν συμπεριλήφθη στο πρόγραμμα της δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης και γι’ αυτό λαμβάνουν και θα λάβουν ιδιαίτερη στήριξη σε όλα τα αναπτυξιακά εργαλεία. Από την άλλη, το πρόγραμμα που τρέχει από το 2022 είναι ύψους 13 δισ. ευρώ, έχει πολλά μέτρα. Από τις ανακοινώσεις του πρωθυπουργού τον Σεπτέμβριο τα μέτρα τα οποία τρέχουν είναι περίπου 5,5 δισ. Σαφώς το επίδομα θέρμανσης είναι υψηλό, όμως πρέπει να κατανοήσουμε ότι λειτουργούμε εντός ενός δημοσιονομικού χώρου, δεν μπορούμε να ρισκάρουμε την πορεία της πολιτείας και του κράτους. Βρισκόμαστε σε μια εποχή με υψηλά επιτόκια και πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Μην ξεχνάμε αυτά που συνέβησαν σε άλλες χώρες που δοκίμασαν να ξεφύγουν από τους δημοσιονομικούς στόχους, όπως τον Ην. Βασίλειο κα έπρεπε να επιστρέψουν πολύ γρήγορα σε μια κανονική λειτουργία» ανέφερε ο κ. Παπαθανάσης και πρόσθεσε ότι:
«Το οριζόντιο μέτρο μείωσης του ΦΠΑ δεν είναι στο τραπέζι, διότι ο χώρος που δημιουργείται από την ανάπτυξη δίνεται στοχευόμενα στους συμπολίτες μας που το έχουν ιδιαίτερα ανάγκη. Υπάρχουν και οριζόντια μέτρα, από εκεί και πέρα όμως θα δείτε και στο επίδομα θέρμανσης το οποίο είναι διπλάσιο φέτος και υπάρχει και 25 λεπτά στην πηγή. Στοχεύει στο να βοηθήσει αυτούς που πραγματικά έχουν ανάγκη. Επομένως, η πολιτική μας είναι αυτή και θα συνεχιστεί.
Μέτρα στήριξης υπάρχουν και για τις επιχειρήσεις και για το θέμα ενέργειας. Άλλωστε τα τιμολόγια του ρεύματος είναι μειωμένα. Η Ελλάδα είναι από τις φθηνότερες χώρες αυτή την στιγμή στο κομμάτι της ενέργειας, ακριβώς γιατί έχουμε τρέξει πολύ πιο γρήγορα από άλλες χώρες. Επίσης είναι πολύ σημαντικό ότι πλέον η Ευρώπη άρχισε να κατανοεί τις προτάσεις που είχε κάνει ο έλληνας πρωθυπουργός ο Κυριάκος Μητσοτάκης εδώ και επτά μήνες και έχει αρχίσει να υιοθετεί το κομμάτι του πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου. Πάντα η Ευρώπη καθυστερεί, στο τέλος όμως παίρνει αποφάσεις. Το ίδιο είχε συμβεί και με την πανδημία, που το ταμείο ανάκαμψης χρειάστηκε να το προτείνουμε και στη συνέχεια να πάρει 4-5 μήνες για να υλοποιηθεί. Έτσι και τώρα, από τις 6 προτάσεις η 2 έχουν αρχίσει να γίνονται αποδεκτές και αυτό όπως βλέπετε έχει σημαντικές επιπτώσεις, καθώς έχει οδηγήσει τις τιμές του φυσικού αερίου προς τα κάτω».
Πάγιο αίτημα η ένταξη της Κρήτης στο μεταφορικό ισοδύναμο
Πάγιο αίτημα αποτελεί για την Κρήτη η πλήρης ένταξή της στο μεταφορικό ισοδύναμο. Όπως ανάφερε ο πρόεδρος του ΕΟΑΕΝ, Δημήτρης Συξέρης: «Είναι γεγονός ότι το μεταφορικό ισοδύναμο είναι ένα διαρκές αίτημα των νησιών και των νησιωτικών επιμελητηρίων και αυτό που πρέπει να γίνει είναι να πραγματοποιούνται ταχύτερα οι πληρωμές, γιατί πραγματικά οι νησιωτικές επιχειρήσεις και οι οικογένειες χρειάζονται τα χρήματα για να ενισχύσουν την καθημερινότητά τους. Η Κρήτη σαφώς είναι μεγάλο νησί, άρα θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ισότιμα με όλα τα υπόλοιπα νησιά».
Ωστόσο σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, αυτό σε αυτή τη φάση σε ό,τι αφορά την επιδότηση των καυσίμων δεν μπορεί να γίνει, καθώς όπως εξήγησε τα κριτήρια είναι πολύ συγκεκριμένα και αφορούν σε μικρά νησιά:
«Η Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής και ως υπουργείο έχει αναγνωρίσει τον ΕΟΑΕΝ ως βασικό θεσμικό εταίρο για τα ζητήματα της νησιωτικής επιχειρηματικότητας. Τα τέσσερα επιμελητήρια της Κρήτης είναι από τα πιο οργανωμένα και πολύ ενεργά στο δίκτυο αυτό. Με αυτούς του ανθρώπους έχουμε συνεργαστεί, μεταξύ άλλων, για τα ζητήματα και της ακτοπλοΐας και τα ζητήματα του μεταφορικού ισοδυνάμου. Φυσικά μας έχουν θέσει και τα ζητήματα του υψηλού κόστους που αντιμετωπίζουν όλα τα νησιά σε σχέση με τις υψηλές τιμές και στα καύσιμα και τις μεταφορές. Η εφαρμογή του μεταφορικού ισοδυνάμου έχει δείξει ότι δεν πλήττονται όλοι οι τομείς και όλες οι επιχειρήσεις από υψηλά κόστη μεταφορών, άλλα ειδικά οι μεταφορές και οι μετακινήσεις που είναι μεταξύ των νησιών και όχι τόσο μέσω του Πειραιά» ανέφερε από την πλευρά του ο γενικός γραμματέας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, Μανόλης Κουτουλάκης εξηγώντας ότι σε ό,τι αφορά την επιδότηση των καυσίμων, δεν ισχύει για όλα τα νησιά, αλλά εφαρμόζεται σε όλα τα μικρά νησιά το μεταφορικό ισοδύναμο των καυσίμων στο μέτρο της δημοσιονομικής δυνατότητας. «Είναι πάρα πολύ απλά τα πράγματα, νομίζω ότι είμαστε πάρα πολύ ειλικρινείς από την πρώτη στιγμή. Δεν θα θέλαμε για επικοινωνιακούς ή πολιτικούς λόγους να λέγαμε «ναι, και η Κρήτη θα επιδοτείται για τα πάντα», όπως και καμία περιοχή δεν επιδοτείται για τα πάντα. Αυτό πρέπει να γίνεται με βάση κριτηρίων και εφόσον αυτά εφαρμόζονται με δημοσιονομικά κριτήρια, μπορεί να εφαρμοστεί. Η μεταφορά ή το ζήτημα της υψηλής τιμής για τα καύσιμα αντιμετωπίζεται από το υπουργείο Ανάπτυξης σε σχέση με την παρακολούθηση της λειτουργίας της αγοράς και ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται η τροφοδοσία των νησιών. Δεν υπάρχουν κριτήρια που εξαιρούν την Κρήτη, υπάρχουν κριτήρια επιλεξιμότητας για τα υπόλοιπα νησιά. Στα μικρά νησιά που εφαρμόζεται το μεταφορικό ισοδύναμο καυσίμων είναι η αποδεδειγμένα μεγαλύτερες τιμές και η δημοσιονομική ικανότητα του κράτους. Τα κριτήρια είναι πολύ συγκεκριμένα. Δεν είναι ευχάριστο να λέμε ότι η Κρήτη εξαιρείται από κάποια παρέμβαση του κράτους, αλλά εμείς πρέπει να αναγνωρίσουμε την ιδιαιτερότητα τι σημαίνει Κρήτη, τι σημαίνει μικρότερα νησιά και μέχρι που φτάνει το χέρι μας, γιατί για πολλά χρόνια έχουμε πληρώσει δυστυχώς πολύ ακριβά δημοσιονομικές πολιτικές στις οποίες δεν λάμβαναν υπόψη τη βιωσιμότητα του μέτρου. Θα μπορούσαμε να το εφαρμόσουμε και σε ένα χρόνο να μην έχουμε χρήματα για να συνεχίσουμε το μέτρο. Αυτό κάναμε και με το μεταφορικό ισοδύναμο των επιχειρήσεων, το οποίο επεκτείνεται σταθερά. Έχουμε αποκαταστήσει την ροή των χρηματοδοτήσεων και θεωρώ μέχρι τέλος του έτους θα έχουμε πληρώσει και τις επιχειρήσεις για τις εκκρεμότητες του 2021, η πλατφόρμα ανοίγει τις επόμενες ημέρες. Το σημαντικότερο που έχουμε να συζητήσουμε, πέρα από το μεταφορικό ισοδύναμο, είναι αυτό που κάνει ανταγωνιστική και την Κρήτη και τα νησιά και επίσης ότι είναι στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και η Κρήτη, ας ην το λησμονούμε και αυτό».
«Διαρκείς οι προσπάθειες στήριξης του πρωτογενή τομέα»
Στα παραδείγματα άσκησης των εξειδικευμένων πολιτικών του ΥπΑΑΤ για τον πρωτογενή τομέα των ελληνικών νησιών αναφέρθηκε η γενική γραμματέας Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Χριστιάνα Καλογήρου, επισημαίνοντας πως η διάσταση της νησιωτικότητας διαπερνά οριζόντια τον σχεδιασμό τους και την υλοποίησή τους.
Ειδικότερα, όπως είπε για τη Βιολογική Γεωργία, Κτηνοτροφία και Μελισσοκομία στα νησιά μας την τριετία 7/2022- 6/2025 θα δοθούν 240 εκατ. ευρώ, που αποτελούν το 34% της ενίσχυσης για όλη τη χώρα.
Από το Αποθεματικό Κρίσης της Ε.Ε., στους 6.048 αμπελοκαλλιεργητές οινοποιήσιμων αμπελώνων των νησιών του Αιγαίου και του Ιονίου, δόθηκαν 3,4 εκατ. ευρώ.
Ενισχύθηκαν με επιπλέον 22,5 εκατ. ευρώ οι Ομάδες Τοπικής Δράσης (ΟΤΔ) Αλιείας των νησιών μας. Ικανοποιήσαμε έτσι τις συνολικές τους ανάγκες.
Στην έκτακτη οικονομική ενίσχυση για τους νησιώτες κτηνοτρόφους, λαμβάνεται υπόψη η ρήτρα νησιωτικότητας και προβλέπεται 15% ποσοστιαία προσαύξηση της δικαιούμενης ενίσχυσής τους.
«Εργαζόμαστε όλοι μαζί για την ενίσχυση της αγροτικής επιχειρηματικότητας των νησιών μας και ενώνουμε τις δυνάμεις μας για το καλό των νησιωτών μας.
Εμείς ως υπουργείο Ανάπτυξης και τροφίμων ασκούμε ειδική πολιτική για τα νησιά, όσο ορίζει άλλωστε η επιταγή της νησιωτικότητας. Στην ηπειρωτική Ελλάδα ό,τι γίνεται με βαθμό δυσκολίας «χ», εδώ γίνεται με βαθμό δυσκολίας τουλάχιστον δέκα «χ». Άρα, οφείλουμε να ασκούμε ειδικές πολιτικές. Έχουμε κάνει παρεμβάσεις στον τομέα της κτηνοτροφίας, της μελισσοκομίας, της γεωργίας για τα νησιά μας, για τους νησιώτες παραγωγούς μας που τους θησαυρούς των νησιών μας τους μετατρέπουν σε προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας. Προϊόντα τα οποία πολλές φορές φτάνουν να έχουν και ισχυρισμό υγείας, αυτό που οι γιαγιάδες και οι παππούδες μας θα έλεγαν «είναι φάρμακο». Ακριβώς αυτό επιβεβαιώνεται στην Κρήτη.
Είναι μια δύσκολη εποχή την οποία έχουν διαμορφώσει οι συνθήκες που σχετίζονται με διεθνή δεδομένα, το ενεργειακό κόστος, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η μετα-covid εποχή. Σε αυτήν την δύσκολη εποχή η προσπάθεια πρέπει να είναι ακόμα μεγαλύτερη. Γι’ αυτό βγαίνουν και προχωρούν διαρκώς μέτρα στήριξης, για να μπορέσουμε να στηρίξουμε σε αυτή τη δύσκολη στιγμή τους παραγωγούς μας, να κάνουμε το καλύτερο δυνατό, ώστε όχι μόνο να παραμείνουν οι παραγωγοί στον πρωτογενή τομέα, αλλά να προσελκύσουμε και νέους αγρότες. Αυτό το επιβεβαιώνει και το νέο πρόγραμμα των αγροτών, το πόσο μεγάλη ανταπόκριση και επιτυχία είχε. Νομίζω ότι μαγικές συνταγές δεν υπάρχουν, όμως υπάρχει μια μαγική λέξη που λέγεται συνεργασία. Γι’ αυτό είμαστε σήμερα εδώ, συνεργαζόμενοι με τα επιμελητήρια. Είναι προνομιακός συνεργάτης μας και συμμέτοχος στην προσπάθειά μας ο ΕΟΑΕΝ και συγχαίροντάς τον για το έργο του είμαστε εδώ να συμμετάσχουμε στις εργασίες της γενικής του συνέλευσης».
