Ενάμισι χρόνο μετά την απώλεια του σπουδαίου αρχαιολόγου Πέτρου Θέμελη, το Λύκειο των Ελληνίδων Ρεθύμνου τίμησε τη μνήμη του με μια εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το βράδυ της περασμένης Κυριακής. Ο εκπαιδευτικός, ερευνητής και συγγραφέας Χάρης Στρατιδάκης ανέπτυξε, συνοδεία οπτικού υλικού, τη ζωή και το έργο του ανθρώπου που σημάδεψε την αρχαιολογία στην Ελλάδα, αλλά και στην Κρήτη, με το αναστηλωτικό του όραμα.
Η διάλεξη με τίτλο «Πέτρος Θέμελης: Ο αρχαιολόγος, ο συγγραφέας, ο δάσκαλος, ο οραματιστής» αποτέλεσε μια αναδρομή στη διαδρομή του, αλλά και μια προσωπική κατάθεση για τον άνθρωπο Πέτρο Θέμελη. Ο κ. Στρατιδάκης εξήγησε πως η απλότητα και η προσήνεια με την οποία ο Πέτρος Θέμελης ξενάγησε τα μέλη του Λυκείου στο έργο του στην αρχαία Μεσσήνη στάθηκαν η αφορμή για αυτή τη δημόσια μνεία.
Ο Θέμελης γεννήθηκε το 1936 στη Θεσσαλονίκη, γιος του ποιητή Γιώργου Θέμελη. Αρχικά σπούδασε φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, για να στραφεί αργότερα στην αρχαιολογία, επιστήμη που υπηρέτησε με πάθος. Διετέλεσε Έφορος Αρχαιοτήτων, διευθυντής του Μουσείου Δελφών, αντιπρύτανης και καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ενώ συμμετείχε σε σημαντικές ανασκαφές σε Πέλλα, Ολυμπία, Δελφούς και Ερέτρια.
Η συμβολή του Πέτρου Θέμελη υπήρξε θεμελιώδης την ανασκαφή της αρχαίας Μεσσήνης, που αποτέλεσε το έργο ζωής του, αλλά και της αρχαίας Ελεύθερνας.
Το 1985 ανέλαβε τον πρώτο πανεπιστημιακό ανασκαφικό τομέα στην Ελεύθερνα, στη θέση Κατσίβελος, ανοίγοντας τον δρόμο τότε για μια πολυετή ερευνητική δραστηριότητα στον αρχαίο αυτό οικισμό.
Η σχέση του Θέμελη με την Ελεύθερνα υπήρξε βαθιά και ουσιαστική, όπως μετέφερε στο κοινό ο κ. Στρατιδάκης. Ήταν από τους πρώτους που αντιλήφθηκαν τον αρχαιολογικό πλούτο της περιοχής, δίνοντας τις επιστημονικές του γνώσεις, αλλά και τη βαθιά του ευαισθησία απέναντι στα μνημεία.
Σημαντική ήταν και η συμβολή του στη μελέτη της γλυπτικής της περιοχής, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη σανδαλίζουσα Αφροδίτη και την αμφιπρόσωπη ερμαϊκή στήλη.
Ανέφερε χαρακτηριστικά ο Χάρης Στρατιδάκης: «Από το 1984 η μοίρα του συνδέθηκε με νέο τόπο, το Ρέθυμνο, κι ένα νέο αντικείμενο, την εκπαίδευση. Το έτος αυτό και για είκοσι ολόκληρα χρόνια διετέλεσε καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Δεν ξέρουμε αν θα είχε κάνει αυτό το τόσο απαιτητικό βήμα, αν γνώριζε ότι τρία χρόνια αργότερα, το 1987, η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία θα τον επέλεγε ως διευθυντή της ανασκαφής και του προγράμματος αναστήλωσης της αρχαίας Μεσσήνης. Γιατί η ανασκαφή εκείνη αποδείχτηκε τελικά σκοπός ζωής. Αυτό όμως καθόλου δεν επηρέασε την εκπλήρωση των καθηκόντων του απέναντι στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, όπως άλλωστε και πλήθος άλλων δραστηριοτήτων, όπως τη συμμετοχή του στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και στην Επιτροπή Συντήρησης των Μνημείων της Ακρόπολης.
Ο Πέτρος Θέμελης διεξήγαγε ανασκαφές όχι μόνο στη Μεσσήνη και στην Ελεύθερνα, αλλά και στη Βεργίνα, στην Πέλλα, στην Ολυμπία, στους Δελφούς, στην Ερέτρια και στο Κάλλιο της Φωκίδας. Απ’ όλα αυτά και άλλα που θα δούμε στη συνέχεια φαίνεται ότι έζησε μια υπερδραστήρια ζωή, με προσφορά πολύ μεγαλύτερη ενός ανθρώπου με τις ιδιότητές του αυτές.
Η Πολιτεία τον τίμησε το 2005 με τον Ταξιάρχη του Φοίνικος, τον οποίο του απέδωσε ο τότε πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος.
Τιμήθηκε επίσης ως επίτιμος διδάκτορας από αρκετά Πανεπιστήμια καθώς και με το ευρωπαϊκό βραβείο Γιουρόπα Νόστρα (Europa Nostra) για το αναστηλωτικό του έργο στην αρχαία Μεσσήνη το 2006, στη Μαδρίτη, και το 2011 στο Άμστερνταμ. Κι επίσης ανακηρύχτηκε αντεπιστέλλον μέλος από το Γερμανικό, το Αυστριακό και το Αμερικανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, τα έτη 1976, 1999 και 2009, αντίστοιχα. Βραβεύτηκε και πιο μακριά, ακόμη και από το Κουμαμότο Γιουνιβέρσιτι (Cumamoto University) της Ιαπωνίας για την ελληνοϊαπωνική συνεργασία στην αρχαία Μεσσήνη, το 2002. Και βέβαια από σχολεία και ποικίλους φορείς του νομού Μεσσηνίας.
Πέθανε στην Καλαμάτα το φθινόπωρο του 2023, κοντά στον έρωτά του, την αρχαία Μεσσήνη, 87 ετών, σε μια ηλικία η οποία σε καμία περίπτωση δεν του φαινόταν.
Είχε μάλιστα ζητήσει κι ενταφιάστηκε τελικά ακριβώς στον αρχαιολογικό χώρο, στον οποίο αργότερα τιμήθηκε και με συναυλία κλασικής μουσικής.
Στη μνήμη του κατασκευάστηκε προτομή, η οποία στήθηκε το 2024 στον αρχαιολογικό χώρο. Ας δούμε τώρα μερικά από τα επιστημονικά του πονήματα, τα οποία πήραν έντυπη μορφή. Όπως το τοποθετούσε ο ίδιος, ήταν «τόσο σκαφτιάς όσο και γραφιάς». Όταν δηλαδή δεν ανέσκαπτε έγραφε, και όποτε δεν έγραφε ανέσκαπτε. Στην πραγματικότητα τα έκανε και τα δύο και μάλιστα εξαιρετικά, τόσο σε ποιότητα όσο και σε ποσότητα».
Ο Πέτρος Θέμελης, τιμήθηκε εν ζωή με πλήθος διακρίσεων, μεταξύ των οποίων ο Ταξιάρχης του Φοίνικος από την Ελληνική Πολιτεία (2005), το βραβείο Europa Nostra για την αρχαία Μεσσήνη, καθώς και διεθνείς αναγνωρίσεις από αρχαιολογικά ινστιτούτα και πανεπιστήμια ανά τον κόσμο – ακόμα και από το Kumamoto University της Ιαπωνίας.
Αν και η καρδιά του ανήκε στη Μεσσήνη, ένα κομμάτι του παρέμεινε στην Κρήτη, στην Ελεύθερνα, τόνισε στην ομιλία του ο κ. Στρατιδάκης.
Ο Πέτρος Θέμελης υπήρξε πολυδιάστατος. Όπως ανέδειξε ο κ. Στρατιδάκης, ήταν συγγραφέας, φιλόσοφος, ποιητής και πάνω από όλα δάσκαλος. Εκπαίδευσε μια νέα γενιά αρχαιολόγων, εισάγοντας σύγχρονες μεθόδους που ξεπέρασαν τη γραφειοκρατία και βελτίωσαν την έρευνα. Δεν είναι τυχαίο, όπως επεσήμανε ο κ. Στρατιδάκης, το γεγονός ότι έχουν εκδοθεί ήδη τρεις τιμητικοί τόμοι για το έργο του.
Στο ενεργητικό του συγκαταλέγονται πολυάριθμες μελέτες και βιβλία, μεταξύ αυτών: «Βιώματα από τη Μακεδονία», «Αρχαία Μεσσήνη», «Ήρωες και ηρώα στη Μεσσήνη», «Μυκήνες», «Δημόσια υγεία. Μακρόβιοι της αρχαιότητας», «Ταξίδια της μνήμης, κ.ά.».
Κλείνοντας τη διάλεξή του ο Χάρης Στρατιδάκης αναφέρθηκε στο παράδειγμα της σεμνότητας του Πέτρου Θέμελη λέγοντας χαρακτηριστικά: «Ζώντας σ’ ένα περιβάλλον αναγωγής του ελάχιστου σε μέγιστο, μεγέθυνσης των ανακαλύψεων σε σημείο απίστευτο, παρέμεινε επιστήμων της παλαιάς σχολής. Ελάχιστοι γνωρίζουν, μεταξύ των οποίων κι εσείς απόψε, ότι ένα από τα ευρήματά του, ο Ορφικός πάπυρος που ανακάλυψε, όντας νέος αρχαιολόγος, σε τάφο στο Δερβένι, αποτελεί σήμερα Μνημείο Unesco της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ανήκει σ’ αυτόν τον Παγκόσμιο Κατάλογο, στον οποίο δεν ανήκουν, ακόμα τουλάχιστον, η Κνωσός και η Μεσσήνη, ούτε βέβαια η Ελεύθερνα.
Μ’ αυτόν το άνθρωπο είχαμε την τύχη να συνοδοιπορούμε στο Ρέθυμνο για δυο ολόκληρες δεκαετίες κι απόψε να τον θυμόμαστε στο ιστορικό Λύκειο των Ελληνίδων. Ας είναι μακρά η μνήμη του».
Την εκδήλωση χαιρέτησε η πρόεδρος του Λυκείου Ελληνίδων Ρεθύμνου Φέφη Βαλαρή, η οποία ανέγνωσε τους χαιρετισμούς που είχαν αποστείλει οι βουλευτές Ρεθύμνου Γ. Κεφαλογιάννης και Μ. Χνάρης.
Τον κ. Στρατιδάκη προλόγισε η γενική γραμματέας του Λυκείου Ελληνίδων Ρεθύμνου Χρυσή Δασκαλάκη – Τσουπάκη.
