Φυσική και πολιτιστική κληρονομιά: Η γέφυρα που ένωσε το Πειραματικό Λύκειο Ρεθύμνου και το Liceo A. Avogadro στην Biella της Ιταλίας

Τα πολιτιστικά αγαθά και το φυσικό περιβάλλον, ιδωμένα μέσα από τη σχέση αλληλεπίδρασης φύσης-ανθρώπου και ισορροπίας μεταξύ τους, αποτελούν, σύμφωνα με την UNESCO, «Παγκόσμια κληρονομιά».  Είναι η παρακαταθήκη που μας άφησαν οι προηγούμενες γενιές με το χρέος να τη γνωρίσουμε και να τη σεβαστούμε για να επωφεληθούν και οι επόμενες. Το πλήθος  των υλικών και άυλων στοιχείων και οι τοποθεσίες φυσικού κάλλους, ανεξάρτητα από τον τόπο και τον χρόνο που δημιουργήθηκαν ή βρίσκονται, εμπεριέχουν αξίες και διαμορφώνουν μια δυναμική που παροτρύνει σε συλλογικές δράσεις. Γι’ αυτό και η προστασία, διατήρηση και διαχείρισή της θεωρείται ως εξαιρετικά πολύτιμη για την ανθρωπότητα και αποκτά παγκόσμιο χαρακτήρα.

Τη γνωριμία με τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά του τόπου τους και τις προκλήσεις που προκύπτουν από την εξέλιξη μέσα στον χρόνο είχε ως βασική στόχευση η δράση “Natural and cultural heritage: a bridge between past and future” στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus KA 122 “Go Green – Safe Screen”.

Στους μαθητές του Πειραματικού Λυκείου Ρεθύμνου, του Liceo Avogadro – Biella και του IES Pintor Pedro Gómez – Huelva. Spain, έδωσε την ευκαιρία να ανακαλύψουν και να συζητήσουν για το νόημα και την αξία αυτής της κληρονομιάς, τους κινδύνους που αντιμετωπίζει και τους τρόπους προστασίας, διαχείρισης και ανάδειξής της.

Η παιδαγωγική ομάδα του Πειραματικού Λυκείου, αποτελούμενη από τους μαθητές: Αντωνάκη Γιώργο, Δαλεζίου Αγγελίνα, Ζιάνα Ειρήνη, Καλιούρη Άννα, Martel Noah, Σφακιανάκη Ειρήνη και τις εκπαιδευτικούς: Δεικτάκη Αναστασία, Μπεϊκάκη Κασσάνδρα, Βογιατζή Ειρήνη συναντήθηκε με τις υπόλοιπες παιδαγωγικές ομάδες στην πόλη Biella της Ιταλίας από τις 17 έως τις 23 Μαρτίου 2024, για να παρουσιάσουν τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά του τόπου του ο καθένας αλλά και να γνωρίσουν τα διαφορετικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά των άλλων, ανταλλάσσοντας ιδέες και βρίσκοντας αναλογίες και συσχετισμούς.

Το φιλόξενο και θερμό καλωσόρισμα από τους υπεύθυνους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές μάς αντάμειψε για την κούραση του πολύωρου ταξιδιού μέσω Μιλάνου και σηματοδότησε την επίσημη έναρξη του  προγράμματος. Οι Ισπανοί και Έλληνες μαθητές συναντήθηκαν στο σταθμό του τρένου με τους Ιταλούς συμμαθητές τους, που θα τους φιλοξενούσαν και που μέχρι τότε γνώριζαν μόνο μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Την επόμενη μέρα το πρωί μας υποδέχθηκαν σε ένα από τα τρία κτίρια-τομείς (Ανθρωπιστικών – Οικονομικών και Θετικών Επιστημών) που διαθέτει το σχολείο- και μετά από σύντομη περιήγηση στους χώρους συγκεντρωθήκαμε στην αίθουσα εκδηλώσεων για τις δραστηριότητες του προγράμματος.

Πρώτα-πρώτα, η ομάδα κάθε χώρας ξενάγησε στην ιδιαίτερη φυσιογνωμία της φυσικής και πολιτιστικής ταυτότητας  του τόπου της.

Το φαράγγι της Σαμαριάς, ο Μπάλος, η παραλία Πρέβελη παρουσιάστηκαν ως μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία που συνθέτουν το φυσικό περιβάλλον της Κρήτης, ενώ το πολιτιστικό η Κνωσσός και το Ιδαίον Άντρον. Ξεχωριστή θέση στην παρουσίαση του πολιτιστικού τοπίου είχε η παλιά πόλη του Ρεθύμνου με τα Βενετσιάνικα και Οθωμανικά στοιχεία που την καθορίζουν.

Μέσα από τις παρουσιάσεις των ομάδων αναδείχθηκε η μοναδικότητα κάθε τόπου, εξαιτίας των χαρακτηριστικών που διαθέτει και που δεν μπορεί κανείς να συναντήσει αλλού, αλλά και οι ομοιότητες που μπορεί να έχει με κάποιον άλλον τόπο. Η ιδιαιτερότητα κάθε τόπου είναι αυτή που δημιουργεί στους κατοίκους του το αίσθημα τού ανήκειν, αλλά και την υπερηφάνεια που νιώθουν ζώντας σ’ αυτόν. Ακολούθησε συνέντευξη με τον Ιταλό καλλιτέχνη Daniele Basso- δημιουργό γλυπτών έργων από μέταλλο και καθρέπτες για το ρόλο της τέχνης αλλά της δημιουργικότητας στη ζωή μας και το συμβολισμό των δικών του έργων.

Τις επόμενες μέρες είχαμε την ευκαιρία να ξεναγηθούμε από την παιδαγωγική ομάδα της χώρας που μας φιλοξενούσε και να γνωρίσουμε το πολιτιστικό τοπίο της περιοχής.

►Το Ιερό Oropa που βρίσκεται σε ένα μοναδικό, φυσικό και παρθένο περιβάλλον των Άλπεων σε υψόμετρο 1200 μέτρα και είναι αφιερωμένο στην Παναγία. Το μνημειακό συγκρότημα αποτελείται από τρεις αυλές.  Η καρδιά του Ιερού είναι η Παλαιά Βασιλική όπου φυλάσσεται το άγαλμα της Μαύρης Παναγίας κατασκευασμένο από ξύλο πεύκου και που, σύμφωνα με την παράδοση, έφερε ο Άγιος Ευσέβιος από την Παλαιστίνη τον τέταρτο αιώνα μ.Χ.

Εντυπωσιακές είναι στον χώρο του Μουσείου οι αναθηματικές ζωγραφιές. Πρόκειται για  προσφορά πινακίδων με αναμνηστικές ζωγραφιές μέσα από τις οποίες γίνεται αναπαράσταση προσωπικών ιστοριών που συνδέονται με μια ατυχία ή δυσκολία και χρειάζεται η παρέμβαση της Μαύρης Παναγίας της Ορόπα για τη σωτηρία. Οι πίνακες, που χρονολογούνται σε διαφορετικές περιόδους, αναφέρονται στην αναπαράσταση εργατικών ατυχημάτων, σοβαρών ασθενειών, τροχαίων ατυχημάτων κ.α. Πιο πρόσφατα είναι τα φωτογραφικά πορτρέτα, τα οποία έχουν προστεθεί σε ένα τμήμα αφιερωμένο στις φανέλες που δώρισαν  ορισμένοι τοπικοί πρωταθλητές αθλημάτων (και όχι μόνο), ως ένδειξη αφοσίωσης στην Παναγία του Ορόπα.

►Cittadellarte – Ίδρυμα Pistoletto

Στις όχθες του ρέματος Cervo που περιβάλλει το κέντρο της πόλης, το Cittadellarte αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα νέας χρήσης των παλιών κτιρίων. Συνδυάζει την αναμφισβήτητη γοητεία του παρελθόντος που έχει κάνει την πόλη διάσημη με τις πιο καινοτόμες τάσεις στη σύγχρονη τέχνη. Ενα πρώην εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας μετατράπηκε το 1994 από τον Fondazione Pistoletto σε δημιουργικό και εκφραστικό εργαστήριο, αποδεικνύοντας ότι για τη διατήρηση της μνήμης και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του τόπου είναι απαραίτητη η προστασία του αλλά και η δυνατότητα προσαρμογής του στις σύγχρονες ανάγκες χωρίς την αλλοίωση της ταυτότητάς του. Οι μεγάλοι και φωτεινοί χώροι του πρώην εργοστασίου φιλοξενούν τώρα έναν πολιτιστικό χώρο που ασχολείται με την Τέχνη, την Εκπαίδευση, την Οικολογία, την Οικονομία, την Πολιτική, την Πνευματικότητα, την Παραγωγή, την Εργασία, την Επικοινωνία, την Αρχιτεκτονική, τη Μόδα και τη Διατροφή και διοργανώνει εκθέσεις, συνέδρια, ειδικές εκδηλώσεις, προσωρινούς εκθεσιακούς χώρους, εργαστήρια και εργαστήρια πολυμέσων. Μέσα από τις δραστηριότητες της Cittadellarte παίρνει συγκεκριμένη και λειτουργική μορφή Ο Τρίτος Παράδεισος, η ισορροπημένη σύνδεση μεταξύ  τεχνητού και φύσης, η ανάληψη της προσωπικής ευθύνης στο παγκόσμιο όραμα.

►MagnoLab

Είναι ένα δίκτυο επιχειρήσεων εγκατεστημένο σε μία μόνο τοποθεσία στο Cerrione (Biella), που δημιουργήθηκε για να τη συνεργατική ανάπτυξη έργων που συνδέονται με τον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας, συνδυάζοντας την τεχνογνωσία με την καινοτομία και τη βιωσιμότητα, ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του σήμερα και του αύριο.

Μία από τις πραγματικά εξαιρετικές και καινοτόμες ιδιότητες του MagnoLab είναι η διασύνδεση και συνεργασία με εκπαιδευτικά ιδρύματα στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας και της μόδας, στην Ιταλία και στο εξωτερικό. Συνδυάζει τη διδασκαλία με την έρευνα και οι μαθητές μπορούν να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στα ερευνητικά έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη και να δημιουργήσουν συνδέσεις με την αγορά.

►Ricetto di Candelo

Το Ricetto di Candelo είναι μια οχυρωμένη δομή, η οποία χρονολογείται από τον ύστερο Μεσαίωνα (XIII – XIV αιώνα). Κτίστηκε, χωρίς καμία φεουδαρχική παρέμβαση, από τους ντόπιους αγρότες σε μια γη που αρχικά ανήκε σε τοπικούς άρχοντες. Χρησιμοποιήθηκε ως ασφαλής χώρος αποθήκευσης για τα πιο πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία της κοινότητας, δηλαδή τα γεωργικά προϊόντα, όπως το καλαμπόκι και το κρασί. Μόνο σε περίπτωση κινδύνου, ο πληθυσμός προστατευόταν μέσα σ’ αυτόν και μόνο για μικρό χρονικό διάστημα. Αυτό, άλλωστε, δηλώνει και το όνομά του: Ricetto από το λατινικό “receptum” =καταφύγιο. Είναι το μοναδικό στην Ευρώπη τέλεια διατηρημένο και περπατώντας μέσα στους δρόμους του, ανάμεσα στα διώροφα κτίρια, που επικοινωνούν μόνο από έξω, με τη βοήθεια μιας σκάλας χειρός και ξύλινων μπαλκονιών, μεταφέρεσαι σε μια άλλη εποχή.

Την τελευταία μέρα, στο σχολείο οι μαθητές

δημιούργησαν σε ομάδες μια καμπάνια (τουριστικής) προώθησης της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και μέσα από την ανατροφοδότηση και αποτύπωση των εμπειριών τους κατανόησαν ότι χάρη σ’ αυτές διαμορφώνεται και η ιδιαίτερη σημασία που αποκτά  ένας τόπος για τον καθένα από μας.

Η πολιτιστική μας εμπειρία συμπληρώθηκε με μια σύντομη στάση στο Μιλάνο, πριν πάρουμε τον δρόμο της επιστροφής.

Νιώσαμε δέος όταν αντικρίσαμε τον εντυπωσιακό και υποβλητικό Καθεδρικό ναό (Ντουόμο), τη μεγαλύτερη εκκλησία στην Ιταλία και την τρίτη μεγαλύτερη στον κόσμο.  Είναι αφιερωμένη στην γέννηση της Παναγίας και χρειάστηκαν 600 χρόνια περίπου για να ολοκληρωθεί. Ακόμα μεγαλύτερο δέος προκαλεί η μυστηριακή ατμόσφαιρα στο εσωτερικό του ναού με τους τεράστιους κίονες και τα βιτρό παράθυρα, ενώ η επίσκεψη στην ταράτσα με τα μεγαλοπρεπή αγάλματα που στολίζουν το εξωτερικό του ναού και τη μοναδική θέα της πόλης δημιουργούν μια πραγματικά αξέχαστη εμπειρία.

Η  Pinacoteca di Brera ήταν η τελευταία μας στάση στο Μιλάνο. Θαυμάσαμε μερικά από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της ιταλικής και ξένης τέχνης από τον 13ο έως τον 20ό αιώνα. Τα έργα εκτίθενται στον πρώτο όροφο του κτιρίου, όπου βρίσκεται και η Ακαδημία Καλών Τεχνών.

Επιστρέφοντας φέραμε μαζί μας την πολύτιμη γνώση και συνειδητοποίηση ότι η ταυτότητά μας είναι συνδεδεμένη με τον τόπο μέσα στον οποίο ζούμε και γι’ αυτό πρέπει να ενδιαφερόμαστε για την ανθρώπινη και οικολογική διάσταση του τόπου αυτού και να αναλαμβάνουμε δράση για την φροντίδα και την προστασία του.

Αναγνωρίζοντας λοιπόν τις αξίες αυτής της κληρονομιάς δημιουργούμε γέφυρες ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον αλλά και γέφυρες επικοινωνίας με τον κόσμο, γιατί η φυσική και πολιτιστική κληρονομιά έχει οικουμενική αξία.

Από το Πειραματικό Λύκειο Ρεθύμνου