Έσωσε πατριώτες από το εκτελεστικό απόσπασμα, αποφασίζοντας κατά τη συνείδησή του και μόνο
Από τα σχετικά αφιερώματα που αφυπνίζουν την ιστορική μνήμη δεν θα μπορούσε να λείπει η οικογένεια Βάμβουκα. Οι τακτικοί μας αναγνώστες θα θυμούνται πόσα χρόνια πίσω ξεκινήσαμε τις σχετικές αναφορές και κάθε φορά επανερχόμασταν μόλις εντοπίζαμε νέα στοιχεία.
Αυτός που μου έλειπε ήταν ο Γεώργιος Κ. Βάμβουκας ο περίφημος Κριάρης για τον οποίο έκανε πληρέστατη έρευνα ο εγγονός του Γεώργιος Αρ. Βάμβουκας πανεπιστημιακός. Από αυτή την εξαιρετική εργασία αντλούμε στοιχεία για να περιγράψουμε και αυτό τον ήρωα.
Σύμφωνα λοιπόν με τον εκλεκτό καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (πρώην ΑΣΟΕΕ) ο παππούς του Γεώργιος Κωνστ. Βάμβουκας γεννήθηκε το 1889 στα Λιβάδια της επαρχίας Μυλοποτάμου του νομού Ρεθύμνης. Απεβίωσε το 1965 στην πόλη των Χανίων.
«Ήταν γνωστός με το παρωνύμιο (παρατσούκλι) Κριάρης. Ο Γιώργης Βάμβουκας υπήρξε πρότυπο θαρραλέου πολεμιστή, ανιδιοτελή Έλληνα και ψυχωμένου πατριώτη.
Συμμετείχε στους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913, είχε δραστήρια συμμετοχή στην Μικρασιατική Εκστρατεία 1919-1922 και άφησε ένδοξο αποτύπωμα στην Κρήτη στα οδυνηρά χρόνια της Εθνικής Αντίστασης 1941-1944. Μετά το πέρας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και έχοντας τον τιμητικό βαθμό του Ταξιάρχου πεζικού, διετέλεσε για περίπου τρία χρόνια Στρατιωτικός Διοικητής Κρήτης, όπου και αποστρατεύτηκε το 1949 με τον τιμητικό βαθμό του Υποστρατήγου.
Στις επιμέρους κρίσεις από τον βαθμό του Ανθυπολοχαγού έως το βαθμό του Ταγματάρχη που περιλαμβάνονται στο Βιβλίο Ποιότητας και με κριτήριο τις καταγεγραμμένες διαδοχικές αξιολογήσεις και κριτικές της περιόδου 1918-1934, οι στρατιωτικοί προϊστάμενοί του αξιολογούν και χαρακτηρίζουν τον Γεώργιο Βάμβουκα, αξιοπρεπή, έντιμο, ψύχραιμο, πρόθυμο, σοβαρό, πειθαρχημένο, εργατικότατο, ηθικό, ειλικρινή, ευσυνείδητο, θαρραλέο, φιλότιμο, ευφυή, ευθύ, λαμπρό πολεμιστή, γενναίο και φιλόπονο, καθώς επίσης αξιωματικό με πολύ ικανοποιητική διοικητική ικανότητα.
Πρόσφερε τις στρατιωτικές υπηρεσίες του στην Πατρίδα για 40 περίπου χρόνια.
Πάντοτε στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Το παρωνύμιο (παρατσούκλι) Κριάρης υποδήλωνε το σθένος, την αποφασιστικότητα και το θάρρος του, να κουτουλάει με ορμή σαν κριάρι στο τείχος του εχθρού. Για τις πολύτιμες υπηρεσίες που πρόσφερε στη μητέρα πατρίδα έλαβε πολλά τιμητικά βραβεία, όπως πολεμικοί σταυροί, μετάλλια εξαίρετων πράξεων, κ.ο.κ.
Προεξέχουσα θέση έχουν τα τρία Χρυσά Αριστεία Ανδρείας που του απένειμε η Ελληνική Πολιτεία.
Αξιομνημόνευτο είναι ότι στα συγκλονιστικά χρόνια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, έχοντας τον βαθμό του Υπολοχαγού, γνώρισε στη Σμύρνη τη δασκάλα Σταυριάνθη (Σταυρία) Κομνηνού. Μέσα από τις φλόγες και τα αποκαΐδια του πολέμου γεννήθηκε ένας μεγάλος έρωτας που μετουσιώθηκε σε έγγαμη συμβίωση τον Μάρτιο του 1922. Καρπός του γάμου τους ήταν πέντε παιδιά, ο Κωνσταντίνος (1923-1976), ο πατέρας μου Αριστείδης (Άρης) (1925-2010), ο Ελευθέριος (1926-1986), ο Νικόλαος (1928-) και η Παρασκευή (1935-2022). Η μόνιμη κατοικία της οικογένειας στην πόλη των Χανίων βρισκόταν στην συνοικία Τοπανά, μία περιοχή πίσω από το φρούριο Φιρκά. Το πατρικό σπίτι της πολύτεκνης οικογένειας Γιώργου Βάμβουκα ήταν εφαπτόμενο στην πίσω μεριά του κάστρου Φιρκάς.
Ο Κριάρης είχε αναπτύξει προσωπική φιλία τόσο με τον Εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο όσο και με τον υιό του Σοφοκλή. Η ροή των ιστορικών γεγονότων έφερε τον Βάμβουκα εμπλεκόμενο στο βενιζελικό κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935. Το στρατιωτικό πραξικόπημα απέτυχε, με οικτρή συνέπεια τη σύλληψη, την απόταξή του από το στράτευμα και την καταδίκη του από το αρμόδιο στρατοδικείο σε ένα έτος φυλάκιση. Εγκλείστηκε στις εγκληματικές φυλακές στο Καλάμι Χανίων.
Μετά την αποφυλάκισή του ιδιώτευσε και τον Μάιο του 1941 επανήλθε στις τάξεις του ελληνικού στρατού με το βαθμό του Ταγματάρχη. Σύντομα προήχθη στο βαθμό του Αντισυνταγματάρχη. Στα τραγικά και συνταρακτικά χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Κρήτη ο Βάμβουκας πολέμησε με σθένος, θάρρος και γενναιότητα κατά του Γερμανού κατακτητή. Ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Δημήτριος Κίππης στο βιβλίο του «Από τον Ψηλορείτη στη Σκιά του Ολύμπου-Εθνική Αντίσταση Κρήτης» (Αθήνα 1981) σχολιάζει με τιμητικά λόγια την ενεργή συμμετοχή του Γεωργίου Κωνστ. Βάμβουκα στην Εθνική Αντίσταση της Κρήτης».
Το ακόλουθο απόσπασμα από το βιβλίο του Δημητρίου Κίππη πιστοποιεί του λόγου το αληθές:
«Καθώς προχωρούσε ο χρόνος κατά την άνοιξη του 1943 λόγω έντασης της προετοιμασίας αποβάσεων στην Κρήτη ή την Σικελία όπου και πραγματοποιήθηκαν, έπρεπε το Συμμαχικό Στρατηγείο να έχει μια πλήρη εικόνα της αμυντικής διάταξης του εχθρού στο νησί. Ο ειδικός αποσταλμένος του Ταγματάρχης Πάτρικ Λη Φέρμαρ ζήτησε τη συνδρομή της οργάνωσης Ανωγείων για την τοπογραφική απεικόνιση με θετική ακρίβεια των τελευταίων στοιχείων του Πολεμικού μηχανισμού του φρουρίου Κρήτης κυρίως της περιοχής νομού Ρεθύμνης μέχρι δυτικά του Ηρακλείου….. Για την ταχύτερη περαίωση της όλης προσπάθειας ο Ταγματάρχης Φέρμαρ είχε τη βοήθεια του Γενικού Στρατιωτικού υπευθύνου Άνω Μυλοποτάμου και Δυτικού Μαλεβυζίου ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΑΜΒΟΥΚΑ τότε Ταγματάρχου πεζικού που προσκόμισε αμυντικά στοιχεία των όρμων Μπαλή και Πανόρμου Ρεθύμνης…..». (σελ. 173).
Από το απόσπασμα αυτό συνάγεται η αξιοσημείωτη δραστηριότητα και ενεργή συμμετοχή του Γεωργίου Βάμβουκα στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης κατά του Γερμανού εισβολέα, από το σημαντικό πόστο του Γενικού Στρατιωτικού υπευθύνου Άνω Μυλοποτάμου και Δυτικού Μαλεβυζίου.
Αξιομνημόνευτο είναι ότι αξιόλογοι συγγραφείς που έχουν δημοσιεύσει σημαντικές μελέτες για τα μαύρα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Κρήτη και την εμφυλιοπολεμική αιματοχυσία της περιόδου 1943-1949, αναφέρονται στα πολεμικά κατορθώματα και την αντιστασιακή δράση του Γιώργου Βάμβουκα, του περιβόητου Κριάρη. Ο Εμμανουήλ Ματθ. Τσιριμονάκης στο βιβλίο του «Η Εθνική Αντίσταση 1941-1944 στο Νομό Ρεθύμνης» (Αθήνα: Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 1985) μνημονεύει την αντιστασιακή δράση του Γιώργη Βάμβουκα στα συνταρακτικά χρόνια της γερμανοκρατούμενης Κρήτης.
Ο Τσιριμονάκης ανάμεσα στα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΟΡ (Εθνικής Οργάνωσης Ρεθύμνης) αναφέρει και τον απόστρατο αντισυνταγματάρχη πεζικού Γεώργιο Βάμβουκα. Καταγράφει το γεγονός ότι ο Βάμβουκας και οι υπόλοιποι επικεφαλείς της Κεντρικής Επιτροπής της ΕΟΡ «Υπήρξαν από του Ιουνίου 1941 στελέχη της Εθνικής Οργάνωσης Αντίστασης Κρήτης» (σελ. 124). Με την παράθεση πρωτογενών ιστορικών πηγών, ο Τσιριμονάκης υπογραμμίζει την σημαίνουσα και αποφασιστική συμβολή τους στον αντιστασιακό αγώνα που διεξήγαγαν κατά του Γερμανού δυνάστη.
Αρκετοί συγγραφείς, πολιτικοί και αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, σε κείμενά τους σχολιάζουν με τιμητικά λόγια, την αξιοκρατική, ευσυνείδητη, έντιμη και ανιδιοτελή θητεία του από το πόστο του Στρατιωτικού Διοικητή Κρήτης.
Ο Ν. Μ. Περακάκης στο βιβλίο του «Αφηγήσεις: Πολεμικές – Ιστορικές – Αντιστασιακές» (Αθήνα: Εκδόσεις Μυλοπόταμος, 1977) παραθέτει μια ενδιαφέρουσα προσωπική μαρτυρία, που καταδεικνύει το ήθος, την εντιμότητα, τον αλτρουισμό και τον πατριωτισμό του τότε Στρατιωτικού Διοικητή Κρήτης Γιώργου Κωνστ. Βάμβουκα. Γράφει ο Περακάκης (σελ. 198-206):
Εγκλητήριον
«Ο Βασιλικός Επίτροπος του Εκτάκτου Στρατοδικείου Χανίων,
Έχοντες υπόψη το άρθρον 100 της Σ.Π.Ν., την υπ’ αριθμ. 111, 10-7-1947,
Διαταγήν του ασκούντος την ποινικήν αγωγήν περί τω εκτάκτω Στρατοδικείω περί εισαγωγής εις δίκην των 1) Περακάκη Νικολάου του Εμμανουήλ και της Ευαγγελίας γεννηθέντος εις Πασσαλίτες Μυλοποτάμου ετών 30, 2) Νενεδάκη Ιωάννου του Νικολάου και της Μαρίας γεννηθέντος εις Ρέθυμνον ετών 31, 3) Μπαλμπακάκη Κων/νου του Δημητρίου και της Μαρίας γεννηθείς εις Πλευριανά Μυλ/μου ετών 30, 4) Βαμβακά Κων/νου του Γεωργίου και της Ευγενίας γεννηθείς εις Μ. Ασίαν ετών 45 και 5) Κουκουβάγια Αντωνίου του Ανδρέου και της Μαρίας γεννηθείς εις Ρέθυμνον ετών 32 …. Κατηγορούνται ως υπαίτιοι του ότι είχον καταρτίσει ομάδας επί σκοπώ προσβολής των δημοσίων Αρχών της Δημοσίας Δυνάμεως και Ασφαλείας και γενικών της υποστάσεως του κρατούντος καθεστώτος εν γνώσει και εκ προθέσεως ….. αποτελούντες μέλη ιδιωτικής οργανώσεως κατείχαν παρανόμως μακρύκανα πολεμικά πυροβόλα όπλα…. Διά
ταύτα, Κατηγορούμεν τους μνησθέντες επί παραβάσει των άνω άρθρων και εξαιτούμεθα όπως κατά Νόμον κηρυχθώσι ένοχοι…».
Χανιά 11 Ιουλίου 1947,
Ο Βασιλικός Επίτροπος Εμμανουήλ Τσιριμονάκης
Συνεχίζει ως ακολούθως ο Περακάκης: «….. Δικαστές, κείνο το καιρό, Βασιλικοί Επίτροποι, ήσαν τρεις Κρητικοί. Δύο Ρεθεμιώτες, ο Κώστας Φασουλής κι ο Μανώλης Τσιριμονάκης, κι ο Λουλακάκης Ηρακλειώτης. Στρατιωτικός Διοικητής, και κατά συνέπεια Πρόεδρος του Έκτακτου Στρατοδικείου, Ρεθυμνιώτης και Μυλοποταμίτης, ο Ταξίαρχος Γιώργης Βάμβουκας (Κριάρης). Οι εντολές που είχαν δοθεί ήταν ρητές και κατηγορηματικές: Να καταδικαστούν εις θάνατον οι κατηγορούμενοι και να εκτελεστούν στον Ευλιγιά Ρεθύμνους για παραδειγματισμό….. Οι πιέσεις από την Ασφάλεια Ρεθέμνους δεν έπαυσαν να είναι κατηγορηματικές: Θάνατος στους «Βούλγαρους»…. Στη περίπτωση, όμως, τη δική μας, είμαι υποχρεωμένος να ομολογήσω ότι, τόσον οι Βασιλικοί Επίτροποι συμπατριώτες μας, όσον και ο πρόεδρος Βάμβουκας και τη διαδικασία τήρησαν, παρά τη φοβερή τρομοκρατία, κανονικά, και δίκαιη όσο των επέτρεπαν οι αυστηροί κανονισμοί και νόμοι σκοπιμότητας απόφαση, έβγαλαν.
Απόδειξη τούτου, ότι, μετά την απόφαση, τους μετέθεσαν, και τους τρεις (Βασιλικούς Επιτρόπους), εκτός Κρήτης. Η απόφαση που πήραν, ήταν:
Απαλλάσσονται οι Νικόλαος Εμμ. Περακάκης, Ιωάννης Ν. Νενεδάκης, Αντώνιος Ανδρ. Κουκουβάγιας, Κων/νος Γ. Βαμβακάς, και, καταδικάζει σε εφτά (7) χρόνια φυλάκιση το Κωστή Δ. Μπαλμπακάκη….. ».
Ο Νίκος Μαν. Περακάκης ήταν ένας από τους πέντε κατηγορούμενους του ΕΑΜ που γλύτωσε την ποινή του θανάτου. Αφιερώνει μερικές σελίδες του βιβλίου του, εξιστορώντας το παρασκήνιο που εκτυλίχτηκε παραμονές της κρίσιμης δίκης, υπογραμμίζοντας την ανιδιοτέλεια, την τόλμη και την πυγμή του Προέδρου Στρατιωτικού Διοικητή Κρήτης Γεωργίου Βάμβουκα. Για το ήθος και τον γνήσιο πατριωτισμό του Βάμβουκα ο Περακάκης επισημαίνει: «…. Πιστεύω και θα εξακολουθήσω να πιστεύω, ότι κάθε καλή, δίκαιη και σωστή πράξη, από οπουδήποτε και από όποιον δήποτε προέρχεται, πρέπει να εκλαϊκεύεται, πρέπει, καθώς λέει ο λαός μας: «Το καλό να λέγεται», δεν πρέπει να θάφτεται, γιατί μαζί μ’ αυτή, θα θαφτούν ή και θα ματαιωθούν χιλιάδες άλλες που θα την ακολουθήσουν στο μέλλον».
Οι προαναφερθείσες καταγεγραμμένες απόψεις του Νίκου Περακάκη αναφορικά με το ήθος, το θάρρος, την ευσυνειδησία και τον αλτρουισμό του Γεωργίου Βάμβουκα (Κριάρη), έχουν διατυπωθεί από ένα πρόσωπο που ανήκε στον ευρύτερο χώρο της αριστεράς. Ο Περακάκης υπήρξε ένας από τους πέντε εαμήτες, ο οποίος στο δικαστήριο του Ιουλίου 1947 κάθισε στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Αναφέρει δε ότι ο πρόεδρος του δικαστηρίου Γιώργης Βάμβουκας έφερε τον βαθμό του Ταξιάρχου Πεζικού, υποδηλώνοντας έτσι ότι το 1949 που αποστρατεύτηκε θα τιμήθηκε με το βαθμό του Υποστρατήγου.
Στα παιδιά του, σε συγγενείς και φίλους του, ο Κριάρης έχει εξιστορήσει πάμπολλα ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων 1912-1913, της Μικρασιατικής Εκστρατείας 1919-1922, του στρατιωτικού κινήματος της 1 ης Μαρτίου 1935, των δραματικών χρόνων της Εθνικής Αντίστασης 1941-1944, του εμφύλιου αλληλοσπαραγμού 1943-1949 και της περιόδου που θήτευσε ως Στρατιωτικός Διοικητής Κρήτης. Για τους μακρόχρονους αγώνες του η Πατρίδα τον τίμησε επιβραβεύοντάς τον με πολλά παράσημα. Ο Γεώργιος Κωνστ. Βάμβουκας συγκαταλέγεται ανάμεσα στους λίγους στρατιωτικούς στους οποίους η Πολιτεία έχει απονέμη τρία Χρυσά Αριστεία Ανδρείας.
Περισσότερα θα έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε την Κυριακή στα Λιβάδια όπου θα τιμηθούν οι ηρωικοί Γεώργιος Κ. Βάμβουκας και Γεώργιος Δ. Βάμβουκας καθώς και ο Αναστάσιος Βάμβουκας που είχαμε και πρόσφατα δημοσιεύσει αφιέρωμα στη μνήμη του Εκεί θα διανεμηθεί και φυλλάδιο με πλήρεις αναφορές στην οικογένεια και με ολόκληρη την εργασία του κ. Γεωργίου Αρ. Βάμβουκα για τον ήρωα παππού του.
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τον πανεπιστημιακό δρα Γεώργιο Αρ Βάμβουκα για τα στοιχεία και τις φωτογραφίες που μας έδωσε για το σημερινό μας αφιέρωμα. Είχαμε μια θαυμάσια συνεργασία που θα την αναφέρω στο εξής σαν παράδειγμα.
