Ομότιμος καθηγητής της Ψυχολογίας του πανεπιστημίου Κρήτης ο κ. Γεώργιος Ε. Κρασανάκης και πρώην κοσμήτορας της σχολής Επιστημών Αγωγής, είναι, σαφώς, ο καθ’ ύλην αρμόδιος, μαζί με τον θεολόγο, να διαπραγματευτεί και διαχειριστεί ένα τέτοιο λεπτό και επιστημονικό, όπως το «εν τω τίτλω», θέμα, «Η Παρρησία», που αποτελεί καρπό – μαζί και με δεκάδες άλλα ψυχολογικά και παιδαγωγικά βιβλία – των πλούσιων και πολύχρονων επιστημονικών σπουδών του σε Πανεπιστήμια της Ελλάδας και του Εξωτερικού (Θεσσαλονίκης, Γενεύης, Παρισίων (Σορβόνης- Paris V) και της επιτυχούς μακράς πανεπιστημιακής του διδασκαλίας στα πανεπιστήμια της Κρήτης και της Κύπρου.
Στο παρουσιαζόμενο με το παρόν σημείωμά μας βιβλίο, εξετάζεται ένα γνωστικό αντικείμενο αρκετά, θεωρώ, πρωτότυπο και ενδιαφέρον, που – όπως εξαρχής επισημάναμε – αναφέρεται στα διαφέροντα τόσο της ψυχολογικής, όσο και της θεολογικής επιστήμης. Είναι, πάντως, ένα θέμα αρκετά άγνωστο και με όλως ανεπαρκή βιβλιογραφία, εξαιρετικά, όμως, χρήσιμο και πρακτικό, αφού η γνώση του μπορεί να βοηθήσει πολλούς ανθρώπους στην καθημερινότητα των σχέσεών τους. Και επειδή ο κ. Κρασανάκης εξετάζει το εν λόγω θέμα τόσο από ψυχολογικής και θεολογικής άποψης, όσο και από φιλοσοφικής, γι’ αυτό και ο υπότιτλος της μελέτης «διεπιστημονική θεώρηση».
Η παρρησία θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια μεγάλη αρετή, μια όμορφη στάση ζωής και ένα δυναμικό συναίσθημα, που σημαίνει ελεύθερη, θαρραλέα, τολμηρή και ειλικρινή έκφραση γνώμης, θεωρούμενη, περαιτέρω, ως μια ψυχική λειτουργία που εντάσσεται στη σφαίρα της Γνωστικής Ψυχολογίας, αφού η γλώσσα είναι ένα μέσο έκφρασης και επικοινωνίας, μια βασική ανθρώπινη γνωστική λειτουργία.
Ο κ. Κρασανάκης με προηγούμενη μελέτη του είχε ασχοληθεί με παρεμφερές ψυχολογικό θέμα, αυτό της ειλικρίνειας, η γνησιότητα της οποίας επιβεβαιώνεται, ακριβώς, από την παρρησία, με την οποία πρέπει να συνοδεύεται, δεδομένου ότι η παρρησία συνιστά τον κεντρικό τρόπο έκφρασης της αλήθειας, με το θάρρος που την συνοδεύει στην έκφρασή της, ώστε να υπερνικά κάθε επώδυνο εμπόδιο.
Παραδείγματα παρρησιακής διδασκαλίας έχουμε να παρουσιάσουμε πολλά από την ελληνική αρχαιότητα, κυρίως, όμως, εκείνους τους τρεις κορυφαίους, μέγιστους και αειφεγγείς αστέρες της ανθρωπότητας, τους φιλοσόφους Σωκράτη, Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Αργότερα, στην εποχή στερέωσης του Χριστιανισμού κορύφωση της παρρησίας έχουμε στη διδασκαλία του Ιησού Χριστού και των μαθητών και αποστόλων Του, που χρησιμοποιούσαν, επίσης, τον παρρησιακό λόγο, διδάσκοντας, δηλαδή, «μετά πάσης παρρησίας».
Στα νεότερα χρόνια, τον όρο αυτόν, «παρρησία», με το εννοιολογικό περιεχόμενό του, όπως αυτό προκύπτει από τη μελέτη των αρχαίων ελληνικών συγγραμμάτων, υιοθέτησε και προέβαλε διεθνώς ένας μεγάλος Γάλλος φιλόσοφος, ο Michel Foucoult.
Προς καλύτερη κατανόηση του φαινομένου της παρρησίας ανάγκη να σημειώσουμε ότι η σύγχρονη Ψυχολογία έχει διαφερόντως διαφοροποιηθεί από τη λεγόμενη Φιλοσοφική Ψυχολογία των αρχών του 20ου αι., και από επιστήμη της ψυχής, άρχισε να θεωρείται ως η επιστήμη της συμπεριφοράς και της συνείδησης (σκέψης), που τη συνοδεύει. Αυτό σημαίνει ότι κάτω από το διπολικό αυτό ψυχολογικό πρίσμα, συμπεριφοράς και συνείδησης, πρέπει και εμείς να δούμε και το υπό εξέτασιν θέμα, της παρρησίας.
Μέσω της μελέτης του, ο κ. Κρασανάκης προβαίνει σε μια σειρά σημαντικών επιστημονικών διαπιστώσεων μέσα από ερωτήματά του, όπως: α) Είναι η παρρησία μια μορφή συμπεριφοράς του ανθρώπου; β) Έχει η παρρησία σχέση με τη συνείδηση του ανθρώπου; γ) Μπορεί η παρρησία να ενταχθεί στα μεγάλα προβλήματα που μελετά η σύγχρονη Ψυχολογία και δ) Συνιστά η παρρησία ένα ενδιαφέρον αντικείμενο μελέτης και έρευνας της σύγχρονης Ψυχολογίας;
Η εξέταση του θέματος παρότι γίνεται με ακραιφνώς επιστημονικά κριτήρια, είναι όμως άκρως κατανοητή και ευκόλως προσλήψιμη και από αυτόν τον απλό, καθημερινό άνθρωπο, ενώ ισχυρότατα δεκανίκια στην πορεία της εξέτασης παρέχει – όπως φαίνεται και από τη βιβλιογραφία – η θεολογική επιστήμη, της οποίας ο κ. Κρασανάκης αποδεικνύεται ικανότατος χειριστής και γνώστης.
Ο στενός συνδυασμός των δύο αυτών επιστημών (Ψυχολογίας- Θεολογίας) είναι, θεωρώ, που αποφέρει τόσα πλούσια στοιχεία ηθικής διδασκαλίας και φρονηματισμού, που απαντούν σε κάθε σημείο του βιβλίου και συντελούν στην ηθική τελειότητα και στον φρονηματισμό του ατόμου. Ενώ, μέσω της αναπτυσσόμενης ηθικής διδασκαλίας αποδεικνύεται και μια νέα διδασκαλία. ότι, δηλαδή, κάθε παρρησιακή πράξη πηγάζει από την προαίρεση του ατόμου, την ενδόμυχη εκείνη ψυχική και ηθική τάση και πρόθεσή του, την «προθετικότητά» του, άλλοις λόγοις, στην εκτέλεση μιας ηθικής πράξης, όπως εδώ της παρρησιακής πράξης.
Ως κατακλείδα του όμορφου αυτού βιβλίου ο συγγραφέας παραθέτει τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά του από «Μια μικρή έρευνά» του, που εκπόνησε με τη μέθοδο του ερωτηματολογίου, γύρω από τη συγκεκριμένη προβληματική του ευγενούς αυτού αθλήματος της «παρρησίας». Με την έρευνά του αυτήν και τα ευρήματά της φωτίζονται, θεωρούμε, έτι περαιτέρω όσα προηγήθηκαν στο ωραίο αυτό βιβλίο. Σε αυτό συνετέλεσε και το γεγονός ότι οι δοθείσες απαντήσεις μελετήθηκαν από τον κ. καθηγητή, ταξινομήθηκαν και αξιολογήθηκαν δεόντως, τα σχετικά συμπεράσματα των οποίων παρατίθενται στο τέλος του βιβλίου.
Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό καθηγητή και φίλο κ. Γεώργιο Ε. Κρασανάκη και του ευχόμαστε να έχει δύναμη και υγεία, για να συνεχίζει επί μακρόν τη γόνιμη, δημιουργική και εργώδη δραστηριότητά του στον χώρο της ψυχολογικής επιστήμης, όπου η μέχρι σήμερα συμβολή του είναι σπουδαία και πολυτρόπως αναγνωρισμένη.
www.ret-anadromes.blogspot.com
* Ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης είναι φιλόλογος – θεολόγος
