Ο Βασίλης Καρδάσης, εξέχον και ιδρυτικό μέλος του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΠΚ, γεννήθηκε το 1956 και μεγάλωσε σε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του Ελληνισμού, δίπλα στην περιώνυμη Μονή Φιλοσόφου, τη Δημητσάνα Αρκαδίας. Η αγάπη του και η σχέση του μ’ αυτήν δεν τον εγκατάλειψαν ποτέ. Σπούδασε στο Οικονομικό Τμήμα του ΕΚΠΑ και συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στη Γαλλία. Από την 1η Μαϊου 2025 που ανακοινώθηκε η πρόωρη και αδόκητος απώλεια του στην ηλικία των 69 ετών, δημοσιεύτηκαν αναρίθμητα κείμενα λύπης και συμπαράστασης στον ηλεκτρονικό και έντυπο Τύπο της χώρας, που φανερώνουν την εκτίμηση των ανθρώπων του ακαδημαϊκού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού χώρου προς το πρόσωπό και το έργο του.
Γνώρισα τον Βασίλη Καρδάση την ακαδημαϊκή περίοδο του 1987, τότε που ήλθε στο Ρέθυμνο ως ένας από τους πρώτους διδάσκοντες στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του ΠΚ. Η περίοδος εκείνη ήταν ιδιαιτέρως κρίσιμη για το ΠΚ, διότι συνέπεσε με την Πρυτανεία του Δημήτρη Μαρκή (1987-1990), που ήταν η πρώτη μετά την λήξη της θητείας της Διοικούσας Επιτροπής. Η προστατευτική ομπρέλα της Διοικούσας αποτελούσε παρελθόν και η Βιβλιοθήκη εκαλείτο να προσγειωθεί στην γι’ αυτήν νέα, σκληρή, από ορισμένες απόψεις, πραγματικότητα. Βασικός στόχος μας εκείνη την περίοδο ήταν η συγκρότηση μιας ομάδας σοβαρών διδασκόντων που να νοιώθουν την ανάγκη και τη σημασία της Βιβλιοθήκης ως μιας σοβαρής και εκ των ων ουκ άνευ υποδομής, μέσα σε ένα σύγχρονο ελληνικό πανεπιστήμιο, δείχνοντας και ενθαρρύνοντας το δρόμο προς αυτή. Ο ΒΚ ανταποκρίθηκε πέρα ως πέρα σ’ αυτόν τον ρόλο. Ο γράφων τον ευγνωμονεί!!!
Από τα πολυάριθμα δημοσιεύματα που προκλήθηκαν για την απώλεια του Βασίλη Καρδαση, επιλέξαμε αποσπάσματα από τέσσερα μόνο κείμενα ως εύγλωττα δείγματα του προσώπου και του έργου του.
Η πρυτανεία του Ευριπίδη Στεφάνου κατά τον γράφοντα ήταν μια από τις σημαντικότερες μετά τη λήξη της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτη και αυτός είναι ο κύριο λόγος της παρούσης αναφοράς μας.
Έγραψε μεταξύ άλλων ο κ. Στεφάνου: «… Ο Βασίλης υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών και Αναπληρωτής Πρύτανης κατά την περίοδο 2011-2015. Αυτός ο αποχαιρετισμός είναι για τον υπογράφοντα, … δύσκολος και επώδυνος. Ο Βασίλης Καρδάσης, μαζί με την Ελένη Παπαδάκη, (ΣΗΜ. Μ.Τ.: Το έτερο μέλος της Πρυτανείας Ε. Στεφάνου) ανέλαβαν ένα βαρύ και απαιτητικό καθήκον στη δυσκολότερη ίσως περίοδο για τα Πανεπιστήμια και τις διοικήσεις τους. Το ακαδημαϊκό του ήθος, η θεσμική του προσέγγιση και, κυρίως, η ανθρωπιά του … υπήρξαν καθοριστικά … στην προσπάθεια της Πρυτανείας μας. Η αφοσίωσή του στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στο έργο της Διοίκησης ήταν παραδειγματική. Πίστευε βαθιά στις δυνατότητες του Ιδρύματος και ένιωθε προσωπική ευθύνη απέναντι στους φοιτητές, τους εργαζόμενους και τους συναδέλφους του».
Ο πρώην Υπουργός Οικονομίας Γιώργος Σταθάκης και ο Βασίλης Καρδάσης είναι από τους βασικούς ιδρυτές του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών και από τους πιο αρμόδιους να μιλήσει για τον ΒΚ και τη συμβολή του στην ίδρυση και την λειτουργία του Τμήματος.
« … Οι πρώτοι φοιτητές μπήκαν στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης το 1987. Βήμα βήμα θα έπρεπε να χτιστεί ένα πρόγραμμα σπουδών -αξιόπιστο, συγκροτημένο, πλουραλιστικό, με όλα τα ρεύματα της οικονομικής επιστήμης-, να εισαχθεί ο θεσμός των σεμιναρίων και των φοιτητικών εργασιών, να βρεθούν οι άνθρωποι που θα το υπηρετήσουν, να προετοιμαστούν τα μεταπτυχιακά, αλλά όχι βιαστικά -όχι πριν ωριμάσει το προπτυχιακό-, να κινηθεί η ερευνητική δραστηριότητα, να ξεκινήσουν οι διεθνείς διασυνδέσεις, αρχικά με τις ευρωπαϊκές επιστημονικές ενώσεις της ειδικότητας του καθενός και όταν ωριμάσουν τα πράγματα να γίνει ο τόπος διεθνών συνεδρίων. Αυτή ήταν η πρώτη δεκαετία στα Περιβόλια. Όταν μετακόμισε το Πανεπιστήμιο στο Γάλλο, τη δεύτερη πλέον δεκαετία, το Τμήμα βρισκόταν σε πλήρη ανάπτυξη. Και στην αφετηρία, όπως πάντα και παντού, είναι οι άνθρωποι. Η πρώτη πεντάδα που εκ των πραγμάτων σφράγισε την πορεία των επόμενων 20 χρόνων αποτελούνταν από τους: Τάσο Ξεπαπαδέα, Γιώργο Ζανιά, Βασίλη Καρδάση και Αθανάσιο Παπαδόπουλο [και φυσικά…τον] Γιώργο Σταθάκη]. Αναμφίβολα το Πανεπιστήμιο Κρήτης ήταν τότε σε ιδανικό σημείο. Δηλαδή: ελευθερία, δημοκρατία, πλουραλισμό, εξωστρέφεια, ανοιχτό πανεπιστήμιο, φιλικό στην τοπική κοινωνία, φιλόδοξοι σχεδιασμοί, αξιοποίηση όλων των ανθρώπων χωρίς αποκλεισμούς, στήριξη των ανθρώπων -του επιστημονικού και διοικητικού προσωπικού-, με το Πανεπιστήμιο να διαπρέπει ερευνητικά, με διπλασιασμό των χρημάτων που προσέλκυε ανά πενταετία. Σε αυτό το πανεπιστήμιο βρεθήκαμε, εμπνευστήκαμε, και δουλέψαμε. …. Ο Βασίλης συμμετείχε παντού …. ΄Ηταν καταπληκτικός δάσκαλος με γεμάτα αμφιθέατρα. Επί 35 χρόνια έμπαινε στο πρώτο εξάμηνο του πρώτου έτους κάθε χρόνο με την ίδια ένταση και πάθος, για να επαναλάβει τη γνωστή του ρήση: «Ξεχάστε ό,τι ξέρετε για την ιστορία». Ο επίπονος δρόμος της οικονομικής ιστορίας είναι μπροστά σας. Τα σεμινάριά του ήταν παροιμιώδη. Ένα ιστορικό θέμα, διαφορετικό κάθε φορά. Από τη Σύρο του 19ου αιώνα μέχρι τις παροικιακές κοινότητες των Ελλήνων, ο Πειραιάς, οι περιφράξεις στην Αγγλία, η κρίση του 1929, κ.ο.κ. Είναι γεγονός ότι οι φοιτητές/τριες, όταν είχαν σεμινάριο Καρδάση, παραμελούσαν τα υπόλοιπα μαθήματα. «Γράφω Καρδάση αυτό το εξάμηνο, δεν έχω χρόνο», ήταν η κοινότυπη ρήση.
Μόνο που ο Καρδάσης συνέπεσε με το τέλος εποχής του πανεπιστημίου που τόσο τίμησε, για το οποίο πάλεψε, το οποίο υπηρέτησε με τόση αξιοσύνη. Και το οποίο τον αντάμειψε από κάθε άποψη με τους ρόλους που ανέλαβε σε αυτό. Όταν τελείωσα από τα πολιτικά το 2019, ο Billie ήταν απόλυτος: «Μη γυρίσεις στο Τμήμα George, πάρε άδεια μέχρι τη σύνταξή σου». Το Πανεπιστήμιο και το Τμήμα που άφησες δεν υπάρχουν πια. Και δεν γύρισα. Ο Βασίλης Καρδάσης έμεινε. Και πρακτικά εκδιώχθηκε. Ο τίτλος του ομότιμου καθηγητή δεν τέθηκε καν προς συζήτηση.
Ο ιστορικός και δόκιμος συγγραφέας Στρατής Μπουρνάζος διετέλεσε μεταπτυχιακός φοιτητής του ΠΚ στο Ρέθυμνο και έχει γνωρίσει από κοντά το έργο του Βασίλη Καρδάση.
«Εκείνο που τον ξεχώριζε όμως, για μένα, ήταν το πάθος του για τη ζωή και τη δημιουργία, ένας αστείρευτος «βιταλισμός», που εκδηλωνόταν παντού: στα μαθήματά του, στις δημόσιες παρεμβάσεις του, στις επικές συζητήσεις στις ταβέρνες (που ήταν κι αυτές μάθημα μέγα), στα διοικητικά του Πανεπιστημίου Κρήτης και, βέβαια -κορωνίδα όλων- στο ΕΑΠ. Θυμάμαι αξέχαστα τη θητεία στο ΕΑΠ. Τα έβαλε με τα θηρία (είτε ήταν η κακοδιαχείριση είτε οι αδράνειες των ανθρώπων είτε η αδιαφορία), και τα δάμασε, εμπνέοντας ζωή και μεταμορφώνοντας έναν καχεκτικό θεσμό, που τον έκανε να λάμψει. Πολεμήθηκε πολύ, αλλά δεν κατάφεραν ούτε να κάμψουν τη βούλησή του ούτε να τον αμαυρώσουν …Τον γνώρισα από κοντά στις Εκδόσεις του ΕΑΠ, όπου με λίγους διαλεχτούς συνεργάτες, όπως ο Νίκος Θεοτοκάς και ο Βαγγέλης Κολτσίδας, πέτυχε θαύματα: μέσα σε λίγο διάστημα έστησε εκ του μηδενός έναν ζηλευτό πανεπιστημιακό οίκο, εκδίδοντας σημαντικούς τίτλους και άρτια βιβλία. Και η συνέχεια θα ήταν ακόμα πιο ουσιαστική, μετά το 2019 όμως όλα σταμάτησαν.»
Το 4ο κείμενο που επιλέξαμε προέρχεται από το ομότιμο Καθηγητή Μηνά Σαματά, το στενό συνεργάτη και φίλο του υπογράφοντος. Παρ’ όλη τη συνταξιοδότησή του, εξακολουθεί, όχι μόνο να ζει οικογενειακώς στο Ρέθυμνο, αλλά να αποτελεί ενεργό και άγρυπνο μέλος της ακαδημαϊκής και Ρεθμεμνιώτικης κοινότητάς μας.
«Οι συλλυπητήριες ανακοινώσεις της Πρυτανείας, αρκετών Τμημάτων, της Κοσμητείας και του Ενιαίου Φορέα Διδασκόντων της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών ΔΙΚΑΙΩΣ εγκωμιάζουν την προσωπικότητά του, το διδακτικό, διοικητικό και επιστημονικό του έργο, που αφορά κυρίως την ιστορία της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας, του Ελληνισμού του Εύξεινου Πόντου, του σωματειακού αθλητισμού και της «γενέθλιας γης» του, Αρκαδίας. Όμως ουδεμία ανακοίνωση ανέφερε την κατάφορη ΑΔΙΚΙΑ που έγινε στον αείμνηστο Βασίλη Καρδάση, δηλαδή την άρνηση του Τμήματός του, ιδρυτικό μέλος του οποίου υπήρξε ο εκλιπών, να τον προτείνει στη Σύγκλητο για να του απονεμηθεί ο τιμητικός τίτλος του Ομότιμου Καθηγητή, όπως δυστυχώς έχει συμβεί και σε άλλους άξιους αφυπηρετήσαντες καθηγητές στο ίδιο αυτό Τμήμα, αλλά και σε αρκετά άλλα Τμήματα του ΠΚ».
