Για τον προστάτη των θαλασσινών Άγιο Νικόλαο

Από τους δημοφιλείς αγίους στη Ρεθεμνιώτικη ευλάβεια και ο Άγιος Νικόλαος.

Για τους ναούς του έχει κάνει εξαιρετική εργασία ο εξαίρετος και ακούραστος ιστορικός ερευνητής κ. Χάρης Στρατιδάκης.

Τιμώντας τη μνήμη του και η εφημερίδα μας αφιερώνει σήμερα τη στήλη σε άγνωστα ενδιαφέροντα περιστατικά που αναφέρονται στη μνήμη του Αγίου Νικολάου.

Και πρώτα ας αναφερθούμε στον οικισμό που φέρει το όνομα του Αγίου και βρίσκεται ανατολικά κοντά στους Έρφους. Μέχρι το 1957 ήταν γνωστός ως Καϊναρτζές, ενώ κατόπιν μετονομάστηκε για βραχύ χρονικό διάστημα σε Άγιος Κωνσταντίνος προτού λάβει το 1961 τη σημερινή του ονομασία. Από το 2011 ανήκει στον διευρυμένο δήμο Ρεθύμνης.

Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο, εξ ου και η ονομασία του. Ο ναός του Αγίου Νικολάου ανεγέρθηκε το 1926 από τον Αντώνιο Πετρακάκι, ο οποίος δώρισε και το οικόπεδο όπου κτίστηκε το 1933 το Δημοτικό Σχολείο Αγίου Νικολάου.

Ο ναός του Αγίου Νικολάου στα Περιβόλια αναφέρεται η παλαιότερη εκκλησία του προαστίου.

Κτίστηκε πρώτα ένα μικρό εκκλησάκι μονόκλιτο το οποίο αργότερα το μεγάλωσαν, αλλά η κατασκευή του δείχνει πως κτίστηκε πολύ πρόχειρα ή από πολύ άπειρους κτίστες ή νύχτα (όπως αναφέρει ο Θρύλος) επειδή οι Τούρκοι απαγόρευαν το κτίσιμο των εκκλησιών. Αργότερα, σε ομαλότερους καιρούς, έκτισαν τη διπλή καμάρα, που υπάρχει μέσα και χωρίζει τα δύο κλίτη.

Ο Άγιος Νικόλαος ήταν το πρώτο νεκροταφείο των Περιβολιανών. Έξω από τη βορεινή πόρτα υπήρχε σειρά τάφων.

Μια συγκλονιστική ιστορία

Ο ναός του Αγίου Νικολάου στην Πηγή (1898) έχει μια ξεχωριστή ιστορία.

Μας την αφηγήθηκε ο εκλεκτός εκπαιδευτικός και λόγιος κ. Κώστας Μυγιάκης, ο οποίος είχε δώσει και μια ενδιαφέρουσα διάλεξη για τα θαύματα του Αγίου Νικολάου στην Πηγή.

Αρκετές αναφορές σε θαύματα του Αγίου στην Πηγή καταθέτει ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός κ. Κώστας Μυγιάκης

Ήταν στα 1972 όταν έκανε την εμφάνισή του στο ιστορικό αρχοντοχώρι ένας άγνωστος ξένος.

Κρατώντας μια φωτογραφική μηχανή είχε πλησιάσει την εκκλησία του Αγίου Νικολάου και φωτογράφιζε από κάθε πλευρά.

Ο γερμανομαθής Μανόλης Χατζάκης προσφέρθηκε να τον ρωτήσει τι ακριβώς θέλει. Κι εκείνος απαντώντας στα Γερμανικά ζήτησε το κλειδί της εκκλησίας. Αυτό το κρατούσε η Ευαγγελία Μυγιάκη μια αστείρευτη πηγή καλοσύνης και προσφοράς στο χωριό. Προσφέρθηκε να το δώσει και μάλιστα συνόδευσε με τους άλλους τον ξένο στην εκκλησία.

Εκείνος άνοιξε με ευλάβεια, προχώρησε και κατευθύνθηκε στη θαυματουργή εικόνα του Αγίου. Εκεί έκανε τον σταυρό του όπως οι Καθολικοί και σε άψογα ελληνικά είπε στους συνοδούς του Πηγιανούς.

– Να τον σέβεστε ιδιαίτερα τον Άγιο αυτό. Σας έσωσε στον πόλεμο.

Περίεργοι όλοι να μάθουν περί τίνος πρόκειται τον ακολούθησαν στο σπίτι της Ευαγγελίας Μυγιάκη που προσφέρθηκε για μια παραδοσιακή φιλοξενία. Κι εκεί ο ξένος είπε τα εξής συγκλονιστικά.

Ήταν πιλότος στη Μάχη της Κρήτης. Βρέθηκε με αποστολή να βομβαρδίσει την Πηγή. Όταν όμως πλησίασε στην εκκλησία μια αόρατη δύναμη τον απωθούσε. Μάταια επέμενε. Τότε αναγκάστηκε να φύγει αλλά είχε εντυπωσιαστεί. Κι είχε υποσχεθεί στον εαυτό του να επιστρέψει σύντομα και να προσκυνήσει τον θαυματουργό άγιο. Κι αυτό το κατάφερε το 1972.

Από τον κ. Κώστα Μυγιάκη όμως έχουμε και άλλες αναφορές στη θαυματοποιό παρέμβαση του Αγίου στην Πηγή. Μας είπε μεταξύ άλλων.

Κατά τη θεμελίωση του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου κατά το έτος 1897 συνέβη το εξής:

«Τα θεμέλια του Ναού ανοίγονταν τόσο βαθιά που χρησιμοποιούσαν μαγκάνι (όπως όταν ανοίγουμε ένα πηγάδι). Ως εργάτης στο βάθος του θεμελίου ήταν ο Μανώλης Καρυδάκης, που προστάτευε το κεφάλι του από τα χώματα που έπεφταν από ψηλά με ένα κεφαλομάντηλο Κρητικό (Σαρίκι).

Σκάβοντας βαθιά, έβγαλε ένα μικρό χαράκι (πέτρα) την έβαλε στο μεγάλο κοφίνι που έβαζε και τα μπάζα και το τράβηξαν επάνω και επειδή ήταν βαρύ το άφησαν στο χείλος του ανοιγόμενου θεμελίου.

Και ο Καρυδάκης έσκυψε πάλι για να βαθύνει το θεμέλιο. Κι ενώ έσκαβε το χαράκι (πέτρα) που είχαν αφήσει στο χείλος του θεμελίου, πέφτει προς τα κάτω κι έπεφτε κατ’ επάνω στον Καρυδάκη.

Τον βρήκε δε στο κεφάλι και απλά επάνω από το μέτωπο και του πήρε το κεφαλομάντηλο (σαρίκι) και το έριξε κάτω, χωρίς να του προξενήσει την παραμικρή πληγή. Ιδού το θαύμα! (Αυτό μου διηγήθηκε ο αείμνηστος λόγιος της Πηγής Αντώνιος Βουρβαχάκης).

Το γκρέμισμα του Ελευθερίου Σχοινά, ενώ καλούπιαζε τον Σταυρό στο νοτιοδυτικό καμπαναριό του ναού από ύψος περίπου 17,50 μέτρα το έτος 1939, βρέθηκε κάτω στον άκρως ανώμαλο δρόμο.

Τρομοκρατημένοι όλοι οι εργαζόμενοι στην αποπεράτωση της σκεπής του Αγίου (τα δύο του αδέλφια ο Χαράλαμπος και ο Βαγγέλης) και οι λοιποί, τρέχουν με τη σκέψη πως θα τον βρουν σκοτωμένο. Όμως (Ω του θαύματος) τον βρήκαν να έχει τις αισθήσεις του. Να μιλάει και να κινεί τα χέρια του και τα πόδια του και να λέει πως πονάει στα πλευρά.

Τον σηκώνουν και τον φέρνουν δίπλα ακριβώς στο σπίτι του Μύρωνα Κουτσαλεδάκη και τον ξαπλώνουν σ’ ένα κρητικό καναπέ.

Όλα αυτά συμβαίνουν μπροστά στα μάτια μου. Με στέλνουν και φωνάζω τη μητέρα μου Ευγγελία Μυγιάκη – πρακτικό γιατρό του χωριού και όλων των χωριών της περιοχής – για να δει τον τραυματία.

Έρχεται, βλέπει τον Λευτέρη Σχοινά, κοιτάζει τα χέρια του και τα πόδια του, λέει στους παριστάμενους να τον γυρίσουν στα πλάγια και ανάσκελα.

Βλέπει – όπως είπε σε όλους μας – ότι δεν έχει σπάσιμο σε κανένα σημείο και φώναζε στη σπιτονοικοκυρά Ειρήνη Κουτσαλεδάκη «να σπάει κρεμμύδια και να της τα φέρνει συνέχεια».

Σ’ αυτό βοήθησαν και άλλες γυναίκες που έτρεχαν κι ερχόταν, γιατί μαθεύτηκε σ’ όλο το χωριό το πέσιμο από το καμπαναριό του Λευτέρη.

Με τις κομπρέσες αυτές με τα κρεμμύδια που συνεχώς η μητέρα μου τις άλλαζε ο τραυματίας Λευτέρης Σχοινάς, μετά από ένα 2ωρο σηκώνεται χωρίς να έχει το παραμικρό και ξανανεβαίνει στο καμπαναριό τελειώνοντας το καλούπιασμα του Σταυρού.

Το Λαήνι που γεμάτο νερό από τον τσιμεντένιο δοκό του Ιερού του Αγίου Νικολάου πέφτει και δεν σπάει

Το έτος 1949 ύστερα από εράνους και πολλές προσφορές των κατοίκων της Πηγής, έγινε κατορθωτό να ετοιμαστεί το χειροποίητο απείρου τέχνης τέμπλο. Είναι όμως τόσο βαρύ και τόσο μεγάλου ύψους που για στηριχθεί χρειάζεται δύο κάθετους κι ένα παράλληλο τσιμεντένιους δοκούς.

Την κατασκευή την έχει αναλάβει ο Ιωάννης Ορφανουδάκης αδελφός της μητέρας μου. Επειδή δε από τραύμα που έχει από τον Μικρασιατικό πόλεμο, είχε μια τρεμούλα, επονομαζόταν ο Τρεμουλογιάννης. Ήταν όμως άριστος τεχνίτης σε ότι είχε σχέση με το Μπετόν.

Έμεινε στο σπίτι μας, έτρωγε στο σπίτι μας, και κοιμόταν μαζί μας.

Η μητέρα μου κάτι ετοίμαζε κάθε ημέρα στο δεκατιανό και του πήγαινα.

Μια μέρα μου δίνει ό,τι είχε ετοιμάσει και το λαήνι γεμάτο νερό, να το πάω στον θείο μου. Του τα δίνω και όπως ήταν επάνω στο καλούπι του παραλλήλου δοκού τα τοποθετεί μπροστά του. Εγώ από κάτω παρακολουθούσα την κάθε του κίνηση όπως εργαζόνταν.

Το πώς έγινε δεν μπορώ να το εξηγήσω και όπως στεκόμουν στη μέση του Ιερού, υπολογίζω εκεί που είναι η Αγία Τράπεζα, βλέπω «το λαήνι» πέφτοντας να προσγειώνεται κατά από τον δοκό χωρίς ούτε να σπάσει ούτε να χύσει σταγόνα νερού, με το τράνταγμα όπως έπεσε.

Εγώ το πήρα και το έδωσα πάλι του θείου μου, λέγοντας του «Βάλλε το στην άκρη του δοκού που να μη σε μπερδεύει». Έφυγα μετά για το σπίτι, όμως με τη συγκίνηση και τη σκέψη πως έζησα και σήμερα ένα θαύμα!

Ναοί με ιδιαίτερη σημασία

Σε όλο τον νομό έχουμε ναούς του Αγίου Νικολάου. Αναφέρουμε ενδεικτικά μερικούς με κάποια ίσως ιδιαίτερη σημασία.

Σύμφωνα με τον Νίκο Φασατάκη υπήρχε μονή του Αγίου Νικολάου κοντά στην Αγία Γαλήνη, δεξιά του αμαξιτού δρόμου που ενώνει τις Μέλαμπες με αυτή.

Αν και δεν έχουμε γραπτές αναφορές σε παλαιά έγγραφα, η παράδοση μας πληροφορεί ότι καταστράφηκε από τους πειρατές και οι καλόγηροι που είχαν πάει εκεί από το Φινοκάλη, εγκαταστάθηκαν στο Μελισσουργάκι.

Τα κτίρια που υπάρχουν γύρω από τον επισκευασμένο ναό συνηγορούν στην παλαιότητά του.

Στο χωριό Πλατάνια Αμαρίου υπάρχει και η εκκλησία του Άγιου Νικολάου που είναι περίπου 700 ετών με εξαιρετικές τοιχογραφίες.

Στο Νίσπιτα σώζεται ο βυζαντινός κατάγραφος ναός του Αγίου Νικολάου.

Έχουμε επίσης ναούς στου Αποδούλου (παλαιό κοιμητήριο), στα Κεραμέ παλιά μονόκλιτη βασιλική, με ίχνη τοιχογραφιών, ΝΔ του χωριού, στα Σακτούρια κοιμητηριακός, στους Αποστόλους Αμαρίου βυζαντινή του 14ου αιώνα, στο Βάτο μικρή εκκλησία με αρκετές σημαντικές τοιχογραφίες. Στον περίβολό της υπάρχουν αιωνόβια κυπαρίσσια και ο τεράστιος πλάτανος, που φυτεύτηκε το 1908 από τους μαθητές του σχολείου.

Μάλιστα υπήρχε και ένας πελώριος πρίνος, που το 1905 έπεσε από δυνατό αέρα πάνω στην εκκλησία και από θαύμα δεν την κατέστρεψε.

Στον χώρο της εκκλησίας υπήρχαν τάφοι, δυο ιερέων που το 1886, τους χάλασαν για να γίνει ο περίβολος.

Ναοί επίσης υπάρχουν στα Ρούστικα, στο Νεύς Αμάρι (15ου αιώνα) και σε πολλά ακόμα χωριά.

Στο μικρό εκκλησάκι του Αγίου στο Κολυμβητήριο, έχουμε εικόνα του περίφημου Φώτη Κόντογλου.

Ήταν σε μια εποχή που ο μεγάλος ζωγράφος ζούσε την απόλυτη ένδεια όπως συμβαίνει και σε πολλούς άλλους μεγάλους καλλιτέχνες.

Κατά ευτυχή συγκυρία συναντήθηκε με τον αείμνηστο δικηγόρο Μιχαήλ Μυρ. Παπαδάκι που πενθούσε τον αδελφό του Κωστή τον πρώτο νεκρό ανταποκριτή του Μετώπου που σκοτώθηκε 4 Νοεμβρίου 1940 στο Νεστόριο Καστοριάς. Παρήγγειλε την εικόνα που βλέπουμε και σήμερα και μετά προσφέρθηκαν και άλλοι να ζητήσουν από τον Κόντογλου να αγιογραφήσει εικόνες.

Η οικογένεια Νησιανάκη παρήγγειλε αρκετές που κοσμούν τον μικρό ναό του Αγίου Διονυσίου στα Περιβόλια. Και μετά έγιναν οι εικόνες δια χειρός Φώτη Κόντογλου στον Μητροπολιτικό μας ναό και στους άλλους ναούς που υπάρχουν.