Γιάννη Ρίτσου «Αίας» από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κρήτης

Η παράσταση «Αίας» του Γιάννη Ρίτσου, είναι η φετινή καλοκαιρινή παραγωγή του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου και με μια εξαιρετική ομάδα ηθοποιών και συντελεστών.

Ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε το θεατρικό αφηγηματικό μονόλογο «Αίας», στα χρόνια της εξορίας του στη Λέρο και τη Σάμο (1967-1969).

Ο «Αίας» είναι ένας από τους 17 μονολόγους που συγκροτούν το μείζον έργο του Γ. Ρίτσου «Τέταρτη Διάσταση» (1956-1975). Οι ήρωες αυτών των μονολόγων, σχεδόν όλοι πρόσωπα των αρχαίων μύθων ή της τραγωδίας, βρίσκουν συχνά τη θέση τους στη θεατρική σκηνή.

«Το θέατρο του Ρίτσου είναι ένα θέατρο γλώσσας και ιδεών. Το ανθρώπινο πάθος, είτε τη «γυναικεία» ψυχή αφορά είτε την «ανδρική», φωτίζεται στοργικά και συνάμα ανελέητα ως έρμαιο μιας υπέρτερης διαπλοκής δυνάμεων, που φέρουν τα ωραία ονόματα Πόθος, Δόξα, Ομορφιά και συνθέτουν το δίχτυ της Μοίρας μας. Στους «μονολόγους» του Ρίτσου το πάθος δεν εκτίθεται ως άμεσο βίωμα αλλά ως αναδρομή. Όχημα αυτής της αναδρομής είναι η γλώσσα. Κάτι περισσότερο: η γλώσσα και το παιχνίδι της είναι η μόνη ταυτότητα των ηρώων του. Οι κατά συνθήκη ονομασίες Αίας, Ορέστης, Ελένη κλπ δεν σηματοδοτούν ατομικές οντότητες αλλά κόμπους του Μύθου ή, μ’ άλλα λόγια, της ακατάλυτης δύναμης του Απρόσωπου που εξυφαίνει, που πλέκει τη μικρή ζωή του καθενός μας. Τι άλλο έκανε η αρχαία τραγωδία;» τονίζει ο σκηνοθέτης.

Εξέχουσα θεατρική εμπειρία, υπήρξε η παράσταση «Ελένη» του Γιάννη Ρίτσου σε σκηνοθεσία και τότε Βασίλη Παπαβασιλείου, που παίχτηκε επί 10 χρόνια σε διαφορετικούς χώρους και γνώρισε τεράστια επιτυχία. Ο ίδιος ο Β. Παπαβασιλείου ερμήνευσε τον ομώνυμο ρόλο και για την ερμηνεία του τιμήθηκε με το βραβείο καλύτερης ανδρικής ερμηνείας «Κάρολος Κουν» από την Ένωση Ελλήνων θεατρικών και μουσικών κριτικών (2001).

Η παράσταση θα κάνει πρεμιέρα στα Χανιά, στο Αρχαίο Θέατρο της Απτέρας την ερχόμενη εβδομάδα και συγκεκριμένα την Παρασκευή 30 Ιουνίου, για να περιοδεύσει στη συνέχεια σε όλη την Κρήτη. Στο Ρέθυμνο θα παρουσιαστεί το Σάββατο 8 Ιουλίου, στο θέατρο «Ερωφίλη» στις 21:30.

Σημείωμα σκηνοθέτη

Ο Αίας έχει παραπλανηθεί. Υποκύπτει στην παραπλάνηση που οργανώνει η Αθηνά και στρέφεται ενάντια στα ζώα νομίζοντας ότι εξοντώνει ανθρώπους, τους εχθρούς του, γιατί ο Αίας είναι ήρωας ενός άλλου κόσμου, μιας εποχής που έχει παρέλθει. Είναι η εποχή που τέλος της διαμάχης σήμαινε απαραίτητα τέλος των μονομάχων. Την άλλη μέρα συνειδητοποιεί την πλάνη του. Τον πνίγει η ντροπή. Τον εκμηδενίζει η καταισχύνη. Το έργο του Σοφοκλή μας λέει ότι πέρασε πια ο καιρός που ο κόσμος χρειαζόταν την αξία του σπαθιού, δηλαδή ο κόσμος του Αίαντα, τώρα οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να αναγνωρίσουν την αξία του νου. Είναι ο κόσμος του Οδυσσέα.

Το έργο του Γιάννη Ρίτσου από τη δική του μεριά συνομιλεί με το κείμενο του μεγάλου τραγικού διασταυρώνοντας τις αρετές της γλωσσικής εικονοπλασίας με τη δύναμη της θεατρικής συνθήκης. Ανήκει στην περίοδο της μεγάλης ωριμότητας του ποιητή όπως και τα υπόλοιπα κείμενα της «Τέταρτης Διάστασης». Μέσα στον ζόφο της δικτατορίας ο Ρίτσος πιάνεται από τους ήρωες του αρχαίου κόσμου, υπερασπιζόμενος την ισχύ και τη μαγεία της γλώσσας μας σε έναν καιρό που το εθνικό γλωσσικό μας όργανο δεχόταν μια συστηματική επίθεση από τους θεράποντες της ανοησίας και της πατριδοκαπηλείας.