Γιατροί και κυνηγοί της τύχης που έγραψαν ιστορία

Γρηγόρης Γ. Δάνδολος: Ο γιατρός της φτωχολογιάς με την έντονη κοινωνική δράση

Διάσημος και ο Nick the Greek που ταπείνωσε και αρχιμαφιόζο

Από τις ευλογημένες περιοχές το Ρέθυμνο, πέρα από τον ίσκιο Θεού που του προσφέρει το θρυλικό του Αρκάδι. Είναι πολλές οι μορφές που πέρασαν κι άφησαν ίχνη, όχι μόνο εδώ που γεννήθηκαν, αλλά κι όπου διέπρεψε το Κρητικό στοιχείο.

Ανάμεσά τους κι ένας θερμός εραστής της Θεάς Τύχης που έμεινε στην ιστορία για τις τεράστιες επιδόσεις του στο κυνήγι της. Και ποιος από τους χρήστες του διαδικτύου δεν έχει συναντήσει, σερφάροντας, τον περίφημο Nick the Greek. κατά κόσμον Νικόλαο Ανδρέα Δάνδολο.

Εκτιμάται πως από τα χέρια του πέρασαν σχεδόν 500 εκατ. δολάρια (ποσό που στα σημερινά δεδομένα θα αντιστοιχούσε σε περίπου δύο δισ. δολάρια). Είδε την περιουσία του να εκτοξεύεται και να εξαϋλώνεται περίπου εβδομήντα φορές, δώρισε σχεδόν 20 εκατ. δολάρια σε φιλανθρωπικά ιδρύματα και εκπαιδευτικά προγράμματα, 2 εκατ. σε «φίλους» που το είχαν ανάγκη, και τελικά πέθανε απένταρος ανήμερα των Χριστουγέννων, 25 Δεκεμβρίου του 1966.

O Νικόλαος Ανδρέας Δάνδολος, ο άνθρωπος που είχε κερδίσει τη φιλία και τον θαυμασμό προσωπικοτήτων διεθνούς φήμης και είχε ταπεινώσει έναν αρχιμαφιόζο προκαλώντας αίσθηση στον κόσμο της νύχτας γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1893.

Από εύπορη οικογένεια

Η οικογένειά του με ρίζες και στη Μικρά Ασία ήταν από τις πιο εύπορες. Ο πατέρας του ήταν ένας έμπορος χαλιών με μεγάλο κύρος στην αγορά. Ο Νικόλας μεγάλωνε στα «πούπουλα» κι είχε τη δυνατότητα να αποκτήσει ό,τι ήθελε.

Σαν παιδί είχε τη ζωηράδα της ηλικίας του, υπερβολική κάποιες φορές, αλλά και μια εξαιρετική ευφυΐα.

Η εξυπνάδα του έκανε περήφανους γονείς αλλά και τον επίσης εύπορο νονό του. Κι όλοι πίστευαν ότι το καμάρι τους θα γινόταν ένας μεγάλος επιστήμονας.

Η μητέρα του βέβαια είχε προσέξει κάποιες περίεργες συνήθειες του γιου της που έδειχνε μεγάλη αδυναμία στα …στοιχήματα αλλά δεν έδινε σημασία. Μόνον όταν στα δέκα του χρόνια απέβαλαν τον κανακάρη της από το σχολείο επειδή τζόγαρε με το στρίψιμο νομισμάτων άκουσε να σημαίνουν καμπανάκια κινδύνου. Τότε μόνο συνειδητοποίησε την περίεργη συμπεριφορά του γιου της και σε κατάσταση υστερίας τον προειδοποίησε «Αν δεν προσέξεις όταν μεγαλώσεις θα γίνεις τζογαδόρος».

Λες και ήταν ανοικτοί οι ουρανοί όταν έκανε αυτή την προειδοποίηση.

Φοιτητής στη Σμύρνη

Μόλις τέλειωσε τις εγκύκλιες σπουδές τον έστειλαν στη Σμύρνη όπου σπούδασε Φιλοσοφία στην Ελληνική Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης. Σαν φοιτητής ήταν άριστος. Διάβαζε με πάθος ιδιαίτερα τους μεγάλους κλασικούς. Η λατρεία που έτρεφε στην επιστήμη του δεν τον εγκατέλειψε μέχρι το τέλος της ζωής του. Δεν είναι τυχαίο ότι διάβαζε Πλάτωνα και Αριστοτέλη όταν δεν τζόγαρε. Κι όπως συνήθιζε να λέει «Στην αρχαία φιλοσοφία, βρίσκεις γνώση, γαλήνη της ψυχής, διεξόδους και ισορροπία».

Όνειρο της ζωής του ήταν να ταξιδέψει στην Αμερική και οι γονείς του δεν του στέρησαν τη χαρά αυτή. Περισσότερο βέβαια συνετέλεσε στην απόφασή τους αυτή η επιμονή του εφοπλιστή νονού, άλλες πηγές τον αναφέρουν ναυπηγό, ότι ο μικρός στον Νέο Κόσμο θα μπορούσε να μάθει από πρώτο χέρι τον κόσμο των επιχειρήσεων, ώστε να αναλάβει αργότερα την πατρική επιχείρηση.

Ο Νικ στην Αμερική

Έτσι καλοκαίρι του 1902 ο 19χρονος τότε Νικόλας σάλπαρε με το ατμόπλοιο «Georgia», από τον Πειραιά για τη Νέα Υόρκη με τις ευλογίες της οικογενείας του και με το ζηλευτό επίδομα των 150 δολαρίων την εβδομάδα από τον παππού, ποσό σημαντικό για την εποχή, που του επέτρεπε να ζει άνετα. Από τη Νέα Υόρκη βρέθηκε στο Σικάγο και αργότερα στο Μόντρεαλ. Εκεί γνώρισε τον Φιλ Μασγκρέιβ, αναβάτη στον Ιππόδρομο που θα τον έβαζε στον «κόσμο των αλόγων» και όχι μόνο.

Ο Φιλ αποδείχτηκε καλός δάσκαλος, αφού κατάφερε ο μαθητής του να κερδίσει μέσα σε ένα χρόνο μισό εκατομμύριο δολάρια. Ο Νικ έχοντας πια για καλά εθιστεί στον τζόγο πίστευε πως είναι ο κατάλληλος καιρός για να επιστρέψει στο Σικάγο και να διαπρέψει στις χαρτοπαιχτικές λέσχες. Το μόνο που κατάφερε όμως ήταν να μείνει απένταρος, γεγονός βέβαια που δεν τον αποθάρρυνε. Αντίθετα τον έκανε μανιώδη παίκτη με τη μεγαλύτερη έφεση στο πόκερ. Η εμπειρία που αποκτούσε χρόνο με τον χρόνο ανέβαζε και το αποθεματικό του στην τράπεζα. Μυθώδη ποσά πέρασαν από τον λογαριασμό του για να μηδενίζεται όμως σε χρόνο ρεκόρ «Ψιλά γράμματα» όμως για τον ριψοκίνδυνο τζογαδόρο που είχε αποκτήσει ήδη κλαμπ φανατικών θαυμαστών.

«Nick The Greek»

Το προσωνύμιο όμως «Nick The Greek» και τη φήμη του εξαιρετικού χαρτοπαίχτη απέκτησε όταν η Νεβάδα από το 1931 και μετά νομιμοποίησε τα τυχερά παιχνίδια.

O διασημότερος τζογαδόρος ντρεπόταν για την καταγωγή του

Γίνεται τακτικός θαμώνας χαρτοπαικτικών λεσχών και καζίνο, υπό την κηδεμονία ενός θρυλικού τζογαδόρου, του Νέστορα που έλεγε: «Αν ο Θεός θέλει να μάθει να παίζει, θα έρθει σε μένα». Ο Νικ με τη σειρά του υποστήριζε ότι παίζει ζάρια και χαρτιά για τη συγκίνηση του παιχνιδιού κι όχι για το χρήμα. Γνώριζε να κερδίζει και να χάνει. Νίκη και ήττα ήταν στη σκέψη του σιαμαίες έννοιες.

Πως ταπείνωσε τον αρχιμαφιόζο

Σε μια ιστορική παρτίδα πόκερ στο κέντρο «Ελ Μορόκο» της Νέας Υόρκης, ο Νικ, με διάσημους θεατές, όπως ο Αιγύπτιος βασιλιάς Φαρούκ, έπαιζε κόντρα στον νονό της Μαφία, Κοστέλο. Στο τέλος ο Νικ κέρδισε εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια και ο χαμένος της βραδιάς, Κοστέλο, του είπε: «Έλληνα, φεύγεις και δεν συνεχίζεις, γιατί είσαι δειλός!». Τότε ο Νικ παρακάλεσε τον Φαρούκ να ανακατέψει την τράπουλα. «Και τώρα αμίγκο, είπε στον Κοστέλο, έλα να τραβήξουμε από ένα χαρτί. Το μεγαλύτερο θα κερδίσει 500.000 δολάρια!». Ο Κοστέλο τον κοίταξε αυστηρά, άναψε ένα πούρο, έριξε το παλτό στον ώμο κι έφυγε με τους συνοδούς του… Την άλλη μέρα οι «Νιούγιορκ Τάιμς» εξυμνούσαν τον Νικ ως τον αδιαφιλονίκητο βασιλιά του πόκερ που ταπείνωσε τον Κοστέλο.

Με τα χρόνια, τον ειλικρινή και συμπαθή χαρακτήρα, το εντυπωσιακό παίξιμό του, με τις μεγάλες νίκες του (σημ.: είχε κερδίσει όλους τους μεγάλους παίκτες της εποχής), αλλά και με την αξιοπρεπή στάση στις ήττες του, απέκτησε κύρος και φανατικούς φίλους, που παρακολουθούσαν τις παρτίδες του.

Μεταξύ των μεγάλων θαυμαστών του και ο Φρανκ Σινάτρα, ο Αριστοτέλης Ωνάσης, ο Τέλης Σαβάλας ακόμα και ο βασιλιάς Φαρούκ.

Θρυλική στέκει η συνάντησή του με τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, τον οποίο ξενάγησε στον θαυμαστό κόσμο του Βέγκας συστήνοντάς τον στην παρέα του ως «Μικρό Αλ από το Πρίνστον».

Ντρεπόταν για την καταγωγή του;

Αν και λάτρης της κλασικής παιδείας ο Νικ απέφευγε να τονίζει την καταγωγή του. Σαν να ντρεπόταν που ήταν Έλληνας. Άλλαξε άρδην στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο διαβάζοντας από την Αμερική για την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων ενάντια στους φασίστες. Ο ίδιος είχε πει πως αισθάνθηκε την ανάγκη να δηλώσει την καταγωγή του όταν ένας μικρός μπήκε μέσα στο εστιατόριο που σύχναζε θέλοντας να του δώσει ένα μήνυμα. «Ψάχνω τον κ. Δάνδολο», είπε το παιδί. Τότε του ζήτησε να πάει πάλι πίσω και να επιστρέψει ζητώντας τον «Νίκο τον Έλληνα».

Ρίσκο που έκοβε την ανάσα

Είναι αμέτρητα τα περιστατικά που αλιεύουμε από αναφορές για τον Νικ στο διαδίκτυο για τις συμπεριφορές του κυνηγώντας την τύχη που έκοβαν την ανάσα. Διαβάζουμε μεταξύ άλλων;

Κάποτε, παραμονή πρωτοχρονιάς, ο Νικ έχασε 300.000 δολάρια. Σηκώθηκε ατάραχος, ένα λεπτό πριν σημάνει ο νέος χρόνος κι έδωσε το σύνθημα να αναβοσβήσουν τα φώτα και ν’ ανοίξουν σαμπάνιες. «Ελπίζω», είπε, «η αλλαγή του χρόνου ν’ αλλάξει την τύχη μου». Το ξημέρωμα τον βρήκε να κερδίζει 1.250.000 δολάρια, ποσό που έχασε μετά στη ρουλέτα και στα άλογα… Το 1949 ο Νικ συμμετείχε σ’ ένα παιχνίδι πόκερ που χαρακτηρίστηκε «Μαραθώνιος». Παίχτηκε δημοσίως, με αντίπαλο τον Johnny Moss, τον καλύτερο παίκτη του πόκερ. Το παιχνίδι κράτησε πέντε μήνες, με διαλείμματα μόνο για ύπνο και φαγητό. Στο τέλος ο Δάνδολος έχασε πάνω από 2.000.000 δολάρια και φεύγοντας είπε: «Κύριε Μος, θα πρέπει να σας αφήσω να φύγετε…». Έπειτα κατευθύνθηκε στον επάνω όροφο για να κοιμηθεί… Στη ζωή του o Nick the Greek εκτιμάται ότι κέρδισε και έχασε πάνω από 2 δισ. δολάρια και δώρισε πάνω από 20 εκ. για φιλανθρωπικούς σκοπούς, ενώ ο θρύλος τον θέλει να έχει κερδίσει (και να χάνει φυσικά) ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα στο Λας Βέγκας!

Η τελευταία παρτίδα

Η τελευταία παρτίδα της ζωής του παίχτηκε με τον χάρο στο νοσοκομείο «Όρος Σινά» του Λος Άντζελες το 1966 που τον μετέφεραν με καρδιακή προσβολή. Κι ο Νίκ έχασε τη μάχη. Πέθανε στα 83 του χρόνια πάμπτωχος.

Όπως είπε χαρακτηριστικά κάποιος φίλος του: «Όλα τα προσωπικά του αντικείμενα τα φορούσε».

Ο «βασιλιάς των τζογαδόρων», όπως τον αποκάλεσε ο εκδότης του «Las Vegas Sun Newspaper», Hank Greenspun, την ώρα που ο Δάνδολος κειτόταν στο νεκροκρέβατο του νοσοκομείου, θεωρούσε πως: «Η τύχη είναι μια κυρία και αυτός είναι ο έρωτας της ζωής μου».

Ίσως γι’ αυτό δεν παντρεύτηκε ποτέ.

Στην κηδεία του έκλαιγε ο Σαβάλας σαν παιδί και ο Φρανκ Σινάτρα αποχαιρετώντας τον δακρυσμένος, είπε: «Νικ, υπήρξες τόσο αγνός κι έντιμος, ώστε η μόνη περιουσία που είχες ήταν οι αγαθοεργίες σου».

Αν και πέθανε κυριολεκτικά στην ψάθα τον έθαψαν οι φίλοι του πολυτελέστατα… Μαικήνες του Χόλιγουντ, σταρ και μαφιόζοι, ήρθαν με τις λιμουζίνες και εναπόθεσαν λουλούδια στο φέρετρο με συμβολικά τραπουλόχαρτα τον Ρήγα σπαθί!

Ήταν ό,τι θα ταίριαζε σ’ έναν παίχτη του κύρους του που πίστευε ακράδαντα πως «Το αμέσως καλύτερο πράγμα από το να παίζεις και να κερδίζεις είναι το να παίζεις και να χάνεις. Το βασικό είναι να παίζεις»…

Η ερμηνεία του φαινομένου

Το φαινόμενο Nick the Greek έγινε θέμα σε αμέτρητα δημοσιογραφικά κείμενα και εκπομπές διεθνώς, ενώ απασχόλησε και την επιστημονική κοινότητα.

Ο νομπελίστας φυσικός Richard Feynman που γνώρισε κάποτε τον Δάνδολο έκατσε και υπολόγισε τι έκανε τον Έλληνα τόσο φοβερό παίκτη. Βρήκε έτσι ότι ο Nick the Greek ήξερε λεπτομερώς τις πιθανότητες και τα ποσοστά επιτυχίας όλων των παιχνιδιών που έπαιζε. Ταυτοχρόνως, φρόντιζε να μάθει τις προκαταλήψεις των αντιπάλων του και τα σημάδια που φανέρωναν τι κρατούσαν στο χέρι τους, ενώ όταν έπαιζε με πεπειραμένους αντιπάλους χρησιμοποιούσε τη φήμη του μπλοφατζή που προηγούνταν εξάλλου του ιδίου…

Αυτός ήταν ο Νικόλαος Ανδρέας Δάνδολος. Καλώς ή κακώς έδωσε ακόμα μια πρωτιά στο Ρέθυμνο που εκτός από κορυφές του πνεύματος και της τέχνης, εκτός από πρωτεργάτες του συνδικαλισμού διεθνούς εμβέλειας έτυχε να βγάλει και τον μεγαλύτερο τζογαδόρο των αιώνων. Συμβαίνουν αυτά και στις καλύτερες οικογένειες. Γιατί όχι και στη δική μας. Στον τόπο μας δηλαδή…

Γρηγόρης Γ. Δάνδολος

Ήταν ένα μαγιάτικο απόγευμα του 1957 Μια βαριά ατμόσφαιρα πλανιόταν κυρίως στις φτωχογειτονιές της Σοχώρας και του Μασταμπά. Κάνοντας τον περίπατό του ο μεγάλος μας λογοτέχνης Γιάννης Δαλέντζας, όπως το συνήθιζε, δεν μπορούσε να καταλάβει τι συμβαίνει. Λες και είχε χαθεί κάθε φωνή. Σκοτεινές οι μορφές που συναντούσε. Περνούσαν βιαστικές λες κι ήθελαν να αποφύγουν χαιρετισμούς και κουβέντες της ρουτίνας.

Από το σπάνιο αρχείο του κ. Γιάννη Παπιομύτογλου μια φωτογραφία από αγώνα του Ατρόμητου πρόεδρος του οποίου για ένα διάστημα ήταν ο γιατρός Γρηγόρης Δάνδολος

Κάποια στιγμή διέκρινε κάποιες γυναίκες που έρχονταν από την «τρούμπα» της Ηλεκτρικής με τους κάδους που κουβαλούσαν ζεματιστό νερό για τη μπουγάδα τους.

Τώρα είχε παραξενευθεί πιο πολύ. Αυτές και άλλες της γειτονιάς σε μια τέτοια φάση για να κάνουν πιο ευχάριστη τη διαδρομή από την Ηλεκτρική μέχρι το σπίτι τους, εξαντλούσαν όλο το μενού της καθημερινής ενημέρωσης για να καταλήξουν σε σχόλια. Και τώρα προχωρούσαν βουβές και με θολή ματιά.

Ήταν τόση η περιέργεια του Δαλέντζα που σταμάτησε τις γυναίκες να ρωτήσει τι συμβαίνει. Θα πρέπει να ήταν κάτι τρομερό για να επικρατεί τόση κατήφεια στην πόλη.

«Πόθανε ο Ντάντολος ο γιατρός …» απάντησε η μια για να προσθέσει η διπλανή της «Κρίμας τονε τέτοιο άνθρωπο…».
Έτσι πληροφορήθηκε ο Δαλέντζας τον θάνατο ενός εξαίρετου γιατρού του Γρηγόρη Γ. Δάνδολου που τιμούσε την επιστήμη με το ήθος του.

Εκείνοι που γνωρίζουν καλά την τοπική λογοτεχνία ξέρουν πως ο Γιάννης Δαλέντζας είχε καθιερωθεί με το εισαγγελικό ύφος της πένας του.

Σε μια εποχή που «όλα τα σκιαζε η φοβέρα» ο Γιάννης Δαλέντζας στηλίτευε όλα τα κακώς κείμενα.

Αυτή τη φορά όμως μαθαίνοντας τον θάνατο του φίλου του, χρησιμοποίησε τη γωνιά που φιλόξενα του παραχωρούσε το ΒΗΜΑ, για να νεκρολογήσει τον Δάνδολο σπαταλώντας μόνο συναίσθημα, δείγμα του πένθους που κουβαλούσε μέσα του.

Δεν άφηνε περιθώρια για βιογραφικά στοιχεία του εκλιπόντος. Αυτό που τον ενδιέφερε ήταν να μεταφέρει τη μεγάλη προσφορά του Γρηγόρη Δάνδολου στην πόλη που στέναζε από τη στέρηση.

Ήταν άνθρωπος του μόχθου και ο Δάνδολος. Γι’ αυτό και δεν άφηνε κανέναν πάσχοντα να περιμένει. Αλώνιζε τις φτωχογειτονιές με το βιαστικό πάντα βήμα του. Και μέχρι τη μαύρη νύχτα χτυπούσε πόρτες για να ξέρει την πορεία κάθε ασθενούς.

Είχε και το σπάνιο χάρισμα να κάνει εύστοχες διαγνώσεις. Όπου κίνδυνος όμως εκείνος, χωρίς να αφήσει στον ασθενή περιθώριο ανησυχίας, του εξηγούσε τις δυσκολίες θεραπείας του, τονίζοντας ότι το καλύτερο γιατρικό σε μια πάθηση είναι το θάρρος ανακατεμένο με πίστη «Και χάρο δεν φοβόμαστε» κατέληγε με ένα χαμόγελο που φώτιζε όλο του το πρόσωπο.

Καμιά φορά, όταν χρειαζόταν κάποιο φάρμακο ακριβό, δεν δίσταζε ο Δάνδολος να βάλει το χέρι στην τσέπη και να το εξασφαλίσει στον άπορο ασθενή του, αποφεύγοντας να δώσει καιρό για επαίνους και ευχολόγια.

Έτσι τον λάτρευαν όλοι. Σαν επιστήμονας έχαιρε επίσης μεγάλης εκτίμησης. Σύμφωνα με τον Νίκο Δερεδάκη ο Δάνδολος είχε διαγνώσει τη μηνιγγίτιδα στην άτυχη Μαρία Ρολόγη που έφυγε στα 11 της χρόνια από την αρρώστια αυτή. Ξάφνιαζε πολλούς συναδέλφους του με τις διαγνώσεις του. Δεν λάθευε όμως ποτέ. Και συνέχιζε να ενημερώνεται με όποιο μέσον μπορούσε εκείνες τις δύσκολες εποχές.

Η ζωή του χαμογέλασε όταν έφερε στον δρόμο του τη Μαρία του, τη γυναίκα της ζωής του.

Άγγελος καλοσύνης κι αυτή, στεκόταν σε κάθε κατατρεγμένο και η αφοσίωση στον άντρα της ήταν παροιμιώδης. Μια πολύτιμη παρουσία ήταν για τον γιατρό που μοιραζόταν μαζί του χαρές και λύπες βοηθώντας τον στο επίπονο έργο του. Και χωρίς ποτέ να παραπονεθεί που δεν απολάμβανε κοσμικές χαρές όπως άλλες κυρίες της τάξης της.

Και ο Γρηγόρης τη λάτρευε.

Ανάμεσα στα ενδιαφέροντα του γιατρού ήταν και το πολιτιστικό και αθλητικό γίγνεσθαι της πόλης.

Ο Γιώργης Εκκεκάκης τον αναφέρει σαν ιδρυτικό μέλος της Εταιρίας Φίλων Ρεθύμνης (1934) και ο Γιάννης Παπιομύτογλου στο τόσο ενδιαφέρον άρθρο του «Ένας ποδοσφαιρικός τελικός στο Ρέθυμνο του 1929» μας πληροφορεί ότι στα 1929 πρόεδρος του Ατρόμητου ήταν ο γιατρός Γρηγόρης Δάνδολος.

Ο άνθρωπος αυτός που ξόδευε τις μέρες του στο προσκέφαλο κάθε πονεμένου που τον είχε ανάγκη, είχε καταφέρει να καταξιωθεί στη συνείδηση όποιου τον ήξερε και είχε ζεσταθεί από το φως της καλοσύνης του.

Και στην περίοδο της ναζιστικής κατοχής είχε πάλι με κίνδυνο της ζωής του την ευκαιρία να αποδείξει και τα πατριωτικά του αισθήματα σαν γιατρός του κάθε κυνηγημένου αλλά και σαν κρίκος στην ατέλειωτη αλυσίδα της Αντίστασης.

Κι είναι σπουδαίο να σου το αναγνωρίζει αυτό ένας ασυμβίβαστος αγωνιστής όπως ήταν ο Γιάννης Δαλέντζας που ένοιωσε τόσο κοντά του την ανάσα του θανάτου όταν βρισκόταν στο κελί μελλοθανάτων στις φυλακές της Αγιάς.

Σε μια πλημμυρίδα συναισθημάτων νεκρολόγησε τον γιατρό Γρηγόρη Δάνδολο εξάροντας με την χαρισματική πένα του τις τόσες αρετές του φίλου του που είχαν σαν κορωνίδα την αγάπη και την προσφορά στον πάσχοντα συνάνθρωπο.