Η γρίπη των πτηνών αποτελεί έναν δυνητικό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, κάτι το οποίο ανησυχεί την επιστημονική κοινότητα, καθώς ενδέχεται να εξελιχθεί σε πανδημία εάν ο ιός αποκτήσει τη δυνατότητα να μεταδίδεται αποτελεσματικά από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Το θέμα επανέρχεται στο προσκήνιο, ιδίως μετά τα «διδάγματα» της πανδημίας του κορονοϊού, όμως σε αντίθεση με την αιφνίδια εμφάνιση του covid-19, η γρίπη των πτηνών είναι γνωστή εδώ και χρόνια, και έχουν ληφθεί μέτρα πρόληψης για μια πιθανή εξάπλωσή της.
Για τους κινδύνους που εγκυμονεί η γρίπη των πτηνών, καθώς και για τον μεταπνευμονοϊό μίλησε στην Τηλεόραση CRETA σε συνέντευξή του με τη Σώτια Πεντεδήμου ο παθολόγος και Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργος Παππάς.
Όπως εξηγεί ο κ. Παππάς, τα στελέχη του ιού που προκαλούν τη γρίπη των πτηνών δεν είναι ίδια με αυτά της εποχικής γρίπης και εάν αποκτήσουν τη δυνατότητα να μεταδίδονται αποτελεσματικά από άνθρωπο σε άνθρωπο θα βρεθούμε αντιμέτωποι με έναν νέο πανδημικό κίνδυνο.
«Η γρίπη των πτηνών οφείλεται σε στελέχη γρίπης που ο άνθρωπος δεν έχε έρθει σε μεγάλο βαθμό σε επαφή. Είναι διαφορετικά στελέχη γρίπης από την εποχική γρίπη με την οποία συναντιόμαστε κάθε χρόνο και συνεπώς είναι μα γρίπη που εάν εμφανιστεί και αποκτήσει τη δυνατότητα να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο και να προκαλέσει επιδημίες δεν θα υπάρχει αρκετή ανοσία στον πληθυσμό, δηλαδή θα είμαστε όλοι ευάλωτοι απέναντι της. Εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια υπάρχει μια παγκόσμια ετοιμότητα από τους επιστήμονες, χωρίς να είναι απαραίτητα στα πρωτοσέλιδα για την πιθανότητα αυτά τα στελέχη της γρίπης των πτηνών να αποκτήσουν την ικανότητα να μολύνουν αποτελεσματικά τον άνθρωπο».
Τα τελευταία χρόνια, ο ιός έχει επιταχύνει την προσαρμογή του στα θηλαστικά, γεγονός που προκαλεί έντονη ανησυχία. Ενδεικτικά όπως ανέφερε ο καθηγητής, μεγάλοι πληθυσμοί πτηνών έχουν πληγεί, όπως οι αργυροπελεκάνοι στις Πρέσπες το 2022. Παράλληλα, ο ιός άρχισε να μολύνει θηλαστικά, όπως λιοντάρια, φώκιες και βοοειδή, με σοβαρές επιπτώσεις στη γεωργία και την οικονομία, ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες.
«Φαίνεται ότι τα τελευταία 2-3 χρόνια η γρίπη των πτηνών έχει επιταχύνει τη διαδικασία της προσαρμογής της στα θηλαστικά και στον άνθρωπο και έτσι βλέπουμε απίστευτες καταστάσεις ανά τον κόσμο που πολλές φορές δεν φτάνουν στην επικαιρότητα. Ειδικότερα, στα μέσα του 2022 στις Πρέσπες ένας μεγάλος πληθυσμός των αργυροπελεκάνων πέθανε. Ήταν πιθανώς μια από τις μεγαλύτερες οικολογικές καταστροφές που έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα και δεν έφτασε στα πρωτοσέλιδα, ούτε αποτέλεσε μείζον ζήτημα. Αντίστοιχες επιδημίες σε άλλα πτηνά υπήρχαν σε όλο τον κόσμο. Το πρόβλημα είναι ότι ο ιός πέρασε και στην Αμερική και άρχισε να επιταχύνει και να μολύνει πάρα πολλά θηλαστικά από λιοντάρια σε ζωολογικούς κήπους μέχρι θαλάσσιους ελέφαντες και φώκιες. Συγχρόνως από πέρυσι την άνοιξη άρχισε να μολύνει και τα βοοειδή στις ΗΠΑ. Αυτό σημαίνει ότι στα βοοειδή πηγαίνει και βρίσκει τον μαστό, γι’ αυτό και το γάλα είναι πάρα πολύ μολυσμένο και έχει πολύ αυξημένα επίπεδα του ιού. Όμως εκεί είναι ένα κατάλληλο σημείο, ένα «δοχείο ανάμειξης» στο οποίο ο ιός μπορεί να μάθει να δένει αποτελεσματικά όχι μόνο στους υποδοχείς που έχουν τα πτηνά, αλλά και στους ανθρώπινους υποδοχείς. Δηλαδή είναι ένα κατάλληλο σημείο να κάνει μεταλλάξεις έτσι ώστε να συναντήσει μετά καλύτερα τον άνθρωπο».
Η πιθανότητα ο ιός να μεταλλαχθεί ώστε να προσαρμοστεί πλήρως στους ανθρώπινους υποδοχείς δεν είναι καθόλου απίθανη, τόνισε ο κ. Παππάς. Σε τέτοια περίπτωση ένα ταξίδι – όπως έγινε με τον κορονοϊό – θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια νέα πανδημία με καταστροφικές συνέπειες.
«Ο ιός βρίσκει τρόπους να προσαρμόζεται στον άνθρωπο. Όταν αρχίσει να προσαρμόζεται πολύ καλά στον άνθρωπο, τότε σημαίνει ότι μπορεί να ξεκινήσει μια πολύ μεγάλη επιδημία που μπορεί πολύ εύκολα να μεταδοθεί μέσω ενός αεροπλάνου, ενός ταξιδιού όπως το είδαμε με τον κορονοϊό και στη συνέχεια να προκαλέσει μια πανδημία. Επειδή δεν θα έχουμε μια επαρκή ανοσία για αυτήν μπορεί να έχουμε σοβαρά προβλήματα».
Πρόληψη και ετοιμότητα
Η επιστήμη έχει λάβει μέτρα πρόληψης, όπως περιέγραψε ο κ. Παππάς, αλλά το κόστος και ο χρόνος παραγωγής εμβολίων είναι ένα δύσκολο κομμάτι.
«Επειδή ο φόβος για τη γρίπη των πτηνών υπήρχε πάντα, ειδικά μεγάλες χώρες του κόσμου είχαν αναπτύξει ορισμένα εμβόλια ειδικά για γρίπη των πτηνών και για κάποια από τα στελέχη τους. Έφτιαξαν ένα στοκ για να εμβολιάσουν έναν αριθμό σημαντικών εργαζόμενων ανθρώπων, όπως των υγειονομικών ή των ανθρώπων που είναι στις απαραίτητες εργασίες της καθημερινότητας σε περίπτωση που πάει να ξεκινήσει μια νέα πανδημία».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, έχει δημιουργήσει αποθέματα εμβολίων για ορισμένα στελέχη. Ωστόσο, αυτό δεν είναι αρκετό για την πλήρη θωράκιση του πληθυσμού.
«Το στοκ το ανανεώνουν και έχει γίνει μια προ παραγγελία για την ΕΕ, που συμμετέχει με άγνωστο αριθμό εμβολίων και η Ελλάδα. Αυτά τα εμβόλια δεν φτιάχνονται εύκολα. Δεν λέμε εάν ο μη γένοιτο ξεκινήσει κάτι αύριο το πρωί θα υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο άμεσα. Δεν θα υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο καν τόσο γρήγορα όπως ήταν του κορονοϊού. Η γρίπη των πτηνών πλήττει κτηνοτροφικές μονάδες και εάν μπει πρέπει να θανατώσεις όλα τα πτηνά που βρίσκονται εκεί. Ήδη στις ΗΠΑ το αυγό κοντεύει να γίνει είδος πολυτελείας. Ελπίζουμε να μην έχουμε τέτοια προβλήματα. Είναι ένας ιός που ξέρουμε ότι κυκλοφορεί, η γρίπη ξέρουμε ότι έχει προκαλέσει πανδημίες στο παρελθόν με εκατομμύρια θανάτους, όμως είναι μια κατάσταση που μπορούμε να την προλάβουμε γιατί ξέρουμε κάποια περισσότερα πράγματα πλέον».
Ο κ. Παππάς υπογραμμίζει ότι βασικά μέτρα, όπως ο εξαερισμός εσωτερικών χώρων και η υιοθέτηση καλών πρακτικών υγιεινής, μπορούν να περιορίσουν τη μετάδοση όχι μόνο της γρίπης των πτηνών, αλλά και άλλων λοιμώξεων του αναπνευστικού.
«Ξέρουμε πώς να προφυλαχτούμε από τη μετάδοση από τον αέρα με τον καλό αερισμό των κλειστών χώρων. Εάν καταφέρουμε να καθαρίσουμε τον αέρα με κάποιον τρόπο, τότε θα καταφέρουμε να περιορίσουμε όλες τις λοιμώξεις του αναπνευστικού. Πρέπει να βγουν οι επιστήμονες και να εξηγούν κάποια πράγματα απλά, ότι θα είναι μια γρίπη η οποία θα είναι διαφορετική, μπορεί κάποια στιγμή να εμφανιστεί, αλλά οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι γιατί είναι τουλάχιστον προβλέψιμο. Ο κορονοϊός δεν ήταν προβλέψιμος και ελπίζουμε ότι κάτι αντίστοιχο δεν θα εμφανιστεί».
Μεταπνευμονοϊός: «Δεν αποτελεί σοβαρή απειλή»
Η συζήτηση δεν θα μπορούσε να μην αγγίξει και τον μεταπνευμονοϊό, που συχνά συνοδεύεται από υπερβολική δημοσιογραφική κάλυψη, όπως επεσήμανε χαρακτηριστικά ο καθηγητής, ξεκαθαρίζοντας ότι ο ιός αυτός δεν αποτελεί σοβαρή απειλή.
«Ένα μερίδιο ευθύνης για την έκταση που έχει λάβει το θέμα του μεταπνευμονοϊού έχουν και τα ΜΜΕ. Ένα κλικ στο διαδίκτυο έχει οικονομικά οφέλη και ένα θετικό αντίκτυπο για αυτούς που το παρουσιάζουν. Όμως απέχουν από την πραγματικότητα. Η πραγματικότητα λέει ότι δεν έγινε κάτι, ούτε στην Κίνα συμβαίνει κάτι ιδιαίτερο από αυτό που συμβαίνει κάθε χρόνο, ούτε στην Ελλάδα. Και εάν υπήρχαν τα περιστατικά στη Θεσσαλονίκη προφανώς υπήρχαν κι άλλα περιστατικά στην Κρήτη. Όταν έψαξαν αυτόν τον ιό την προηγούμενη δεκαετία και σε παιδιά και ενήλιες, τον βρήκαν ποσοστά 5 – 10% σε αυτούς που είχαν συμπτώματα. Άρα δεν είναι κάτι τρομερό και κάτι ανησυχητικό».
Επιμέλεια: Μαγδαληνή Κουντουνιώτη
