Η συναυλία του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών με τον σολίστα του βιολιού Λεωνίδα Καβάκο, στον ιστορικό χώρο της Μονής Αρκαδίου, μπροστά ακριβώς από την αναγεννησιακή πρόσοψη του καθολικού, μου δίδουν την ευκαιρία να εκφράσω τον ενθουσιασμό μου γι αυτή την ιδέα και την ευχή να επαναλαμβάνεται συχνότερα.
Πόσοι άραγε (ελάχιστοι) έχουν προσέξει την υποβλητική αρμονία της υπέροχης πρόσοψης, έτσι ώστε ουδείς ενδιαφέρεται να μάθει πότε και από ποιους χτίστηκε αυτό το λαμπρό κτίσμα το οποίο να σημειωθεί ότι αναγνωρίζεται σήμερα ως το σημαντικότερο αναγεννησιακό μνημείο σε ολόκληρη την Κρήτη.
Ο αείμνηστος αρχαιολόγος Μιχάλης Ανδριανάκης σημειώνει ότι «Το Αρκάδι δεν είναι μόνο το σύμβολο μιας θυσίας ούτε η πράξη αυτή ήταν μια στιγμιαία αντίδραση κάποιων ανθρώπων, αλλά η αυτονόητη συνέχεια μιας μακράς ιστορικής πορείας». Αν και είναι ελάχιστα γνωστή στο ευρύ κοινό, η μακρά αυτή ιστορική πορεία του Αρκαδιού ως πνευματικού ιδρύματος όχι μόνο υπήρξε αλλά άφησε έντονα τα σημάδια της έως σήμερα.
Ο 16ος αιώνας υπήρξε καταλυτικός για την Ι.Μ. Αρκαδίου διότι το εκπληκτικής ομορφιάς καθολικό άρχισε να χτίζεται το έτος 1570 με πρωτοβουλία και απόφαση κάποιων σημαντικών ανθρώπων οι οποίοι:
1. Διέθεταν την ανάλογη παιδεία και ωριμότητα ώστε να καταλήξουν στην επιλογή του σχεδίου που ήταν βασισμένο σε σχέδια του φημισμένου Ιταλού αρχιτέκτονα Sebastiano Serlio.
2. Να διατηρούν πεισματικά την ορθόδοξη πίστη τους μέσα και κάτω από μια σκληρή Βενετική διοίκηση.
3. Να διαθέσουν το μεγάλο χρηματικό ποσό που ήταν απαραίτητο για να αρχίσουν και να φτάσουν ως το τέλος οι οικοδομικές εργασίες.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι διεργασίες οι οποίες συνέβαλαν στη διαμόρφωση ενός οικοδομικού συγκροτήματος το οποίο ακολουθεί την ορθόδοξη μοναστηριακή παράδοση και ως προς τις αρχιτεκτονικές μορφές ακολουθεί τον Ιταλικό Μανιερισμό.
Κατά τον 16ο αιώνα, η Μονή Αρκαδίου εξελίχθηκε σε πνευματικό κέντρο, με αντιγραφικά εργαστήρια και πλούσια βιβλιοθήκη. Μοναχοί της μονής συμμετείχαν ενεργά στην καλλιέργεια των γραμμάτων και της θεολογικής σκέψης. Πιθανώς να υπήρχαν και σχολές γραφής και αγιογραφίας.
Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η πρόσοψη του καθολικού της Ι. Μ. Αρκαδίου συνολικά παραπέμπει στην εικόνα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Η σκηνή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος αναφέρεται αρχικά στην ανάβαση του Ιησού στο όρος Θαβώρ μαζί με τους μαθητές του Πέτρο, Ιωάννη και Ιάκωβο και εν συνεχεία στην σκηνή της Μεταμορφώσεως κατά την οποία ο Ιησούς ανέρχεται στους ουρανούς φωτοβολώντας μέσα στη δόξα του μπροστά στα έκπληκτα μάτια των τριών μαθητών του. Η εικόνα της Μεταμόρφωσεως υπήρξε το σύμβολο της επικρατούσας σε μια συγκεκριμένη εποχή ομάδας των λεγομένων «Ησυχαστών» με κύριο εκπρόσωπο τον Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης Άγιο Γρηγόριο Παλαμά (βλ. Μιχαήλ Τρουλλινός «Εργασίες συντήρησης στην Ιερά Μονή Αρκαδίου». Νέα Χριστιανική Κρήτη, περίοδος Γ. τεύχος 32, Ρέθυμνο 2013).
Θεωρώ ότι αξίζουν πολλούς επαίνους εκείνοι οι οποίοι συνέλαβαν την ιδέα να διοργανώσουν τη συγκεκριμένη συναυλία στον συγκεκριμένο χώρο. Η υψηλή αισθητική τελειότητα της αρχιτεκτονικής σύνθεσης του καθολικού έτσι όπως μας έρχεται από τα βάθη του χρόνου σμίγει με την ποιότητα του μουσικού συνόλου προσφέροντας εσωτερική πληρότητα και χαρά.
