Πρόσκοπος και οδηγός ταυτίζονται στη συνείδηση όλων μας, σαν την ενσάρκωση της κοινωνικής προσφοράς. Και όσοι είχαν την ευκαιρία να βιώσουν τη ζωή, κοντά σε μια από τις δυο οργανώσεις, ομολογούν ότι εκεί έζησαν τα καλύτερα χρόνια της ζωής τους
Παγκόσμια ημέρα σκέψης σήμερα και το πρώτο που έρχεται στο νου, είναι, ότι, αν μελετήσεις με προσοχή τα βιογραφικά των μεγαλύτερων προσωπικοτήτων της πολιτικής, της κοινωνικής, της πολιτιστικής ζωής της χώρας θα διαπιστώσεις ότι οι περισσότεροι φόρεσαν κάποτε με περηφάνια την προσκοπική ή την οδηγική στολή.
Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι ο προσκοπισμός οφείλει την ύπαρξή του στον Λόρδο Ρόμπερτ Στίβενσεν Σμιθ Μπέηντεν Πάουελ του Γκίλγουελ (Lord Robert Stevenson Smyth Baden-Powel of Gilwell) αξιωματικό του Βρετανικού Στρατού που υπηρέτησε στις Ινδίες, το Αφγανιστάν, στη Μάλτα, στη Νότια Αφρική. Έγινε γνωστός με την υπεράσπιση της μικρής πόλης Μάφεκινγκ (Mafeking) στη Νότια Αφρική, στον πόλεμο μεταξύ των Άγγλων και των Ολλανδών αποίκων (Boers). Χάρη στην βοήθεια των μικρών παιδιών σε διάφορες βοηθητικές εργασίες, όπως η μεταφορά πυρομαχικών και τραυματιών, κατάφερε να κρατήσει την πόλη χωρίς να παραδοθεί για επτά μήνες – 217 μέρες. Γι’ αυτή την επιτυχία του έγινε ήρωας και ανακηρύχθηκε ο νεώτερος στρατηγός του Ηνωμένου Βασιλείου στα 43 του χρόνια. Αξιοσημείωτο είναι ότι ακόμα και σήμερα οι στρατοί του κόσμου χρησιμοποιούν για την εκπαίδευση των στρατιωτών τους τις βασικές αρχές εκπαίδευσης, που εφάρμοσε στην εποχή του ο Μπέηντεν Πάουελ.
Ο προσκοπισμός πέρασε πολύ γρήγορα στην Ελλάδα από τον Αθανάσιο Λευκαδίτη που γεννήθηκε το 1872 στην Αθήνα και καταγόταν από το Αργοστόλι της Κεφαλλονιάς. Το 1899 λαμβάνει το δίπλωμα καθηγητή Γυμναστικής. Η αγάπη του για τον αθλητισμό τον οδηγεί να γίνει άριστος αθλητής της γυμναστικής. Υπήρξε, επίσης, διευθυντής του Πανελλήνιου Γυμναστικού συλλόγου και καθηγητής της γυμναστικής στο Μαράσλειο Διδασκαλείο και το Ελληνικό Εκπαιδευτήριο του Δημήτρη Μακρή. Το 1908 με την ευκαιρία των 4ων Ολυμπιακών Αγώνων στο Λονδίνο της Αγγλίας, ως μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας, συνάντησε ς’ ένα κατάστημα ένα μικρό παιδί που φορούσε την προσκοπική του στολή. Τον ρώτησε τι είναι «Πρόσκοπος». Εκείνο πρόθυμα του εξήγησε ότι πρόσκοπος είναι ένα παιδί που είναι πάντα έτοιμο να βοηθάει τους άλλους και να κάνει μια καλή πράξη κάθε μέρα. Η ωραία αυτή απάντηση του Άγγλου προσκόπου έδωσε την αφορμή στον Αθανάσιο Λευκαδίτη να μελετήσει τον προσκοπισμό και να τον μεταφέρει και στην Ελλάδα. Τον Νοέμβριο του 1910 ίδρυσε με μαθητές του Λυκείου Μακρή, όπου δίδασκε ως καθηγητής, την πρώτη ομάδα Ελλήνων Προσκόπων.
Λίγους μήνες μετά τη δημιουργία της πρώτης ομάδας Προσκόπων από μαθητές του Λυκείου Μακρή ανέλαβαν το έργο της οργάνωσης του ελληνικού προσκοπισμού μαζί με τον Αθανάσιο Λευκαδίτη οι Κ. Μελάς, Νικ. Πασπάτης, Φ. Χρυσοβελόνης και Γ. Πανάς. Αυτοί οι πέντε θεωρούνται ιδρυτές της Κίνησης του Προσκοπισμού στην Ελλάδα. Από το 1910 μέχρι σήμερα εκατοντάδες χιλιάδες ελληνόπουλα έγιναν πρόσκοποι και μεγαλώνοντας διακρίθηκαν σε όλους τους τομείς της ζωής της ελληνικής κοινωνίας.
Ο προσκοπισμός στο Ρέθυμνο, η συμβολή του Μ. Τσάκωνα
Πρόσκοποι όμως περνάνε και στο πάνθεον των εθνομαρτύρων με τα τραγικά γεγονότα στην καθ ημάς Ανατολή όπου Μικρασιάτες πρόσκοποι σφαγιάστηκαν από Τούρκους το έτος 1919 στο Αϊδίνιο Μικράς Ασίας και το 1922 στα Σώκια και στην Κάτω Παναγιά Μικράς Ασίας.
Η Κίνηση αυτή που υπηρετεί τον άνθρωπο δεν μπορούσε να αφήσει αδιάφορο το Ρέθυμνο. Ήταν από τις πρώτες πόλεις που ανταποκρίθηκαν με την ίδρυση του προσκοπισμού στην Ελλάδα. Στην αρχή βέβαια, για λόγους που δεν έχει νόημα να αναλύσουμε, ναυάγησαν οι τρεις προσπάθειες που έγιναν αρχικά. Μέχρι το 1927 που ανατίθεται στον Μάνο Β. Τσάκωνα να λειτουργήσει συστήματα προσκοπισμού στο Ρέθυμνο.
Όπως έχουμε προαναφέρει σε προηγούμενα αφιερώματα ο Μάνος Β. Τσάκωνας ήταν από τους σημαντικότερους Ρεθεμνιώτες και μάλιστα ανήκε στη γενιά που έδωσε στην πόλη τον χαρακτηρισμό των Γραμμάτων και Τεχνών.Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1884. Υπήρξε διευθυντής της καθημερινής εφημερίδας «Ο Τύπος» που κυκλοφόρησε στο Ρέθυμνο από τον Απρίλιο του 1932 μέχρι τον Οκτώβριο του 1939. Ο Μάνος Τσάκωνας υπήρξε επίσης αξιωματικός της Χωροφυλακής και διετέλεσε υπασπιστής του Ελευθερίου Βενιζέλου. Πέθανε στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 1959.
Οι Ρεθεμνιώτες της γενιάς τους είχαν να λένε και να γράφουν για τις ευεργετικές επιδράσεις του σε κάθε κρίσιμη καμπή του Ρεθύμνου. Λάτρευε τον τόπο του.
Η ΒΙΟ ήταν δημιούργημα της οικογενείας Μάνου Β. Τσάκωνα που έγινε πυρήνας ανάπτυξης. Το ίδιο και η Λέσχη Ρεθυμνίων που έδωσε χρώμα στην κοινωνική μας ζωή. Έδωσε κύρος στις κοσμικές συγκεντρώσεις και ανέβασε το πολιτιστικό επίπεδο της πόλης.Αξέχαστα ήταν τα τσάγια και οι χοροεσπερίδες που οργάνωνε ο Μάνος Τσάκωνας και που άφησαν εποχή.
Αυτό που αξίζει ιδιαίτερης αναφοράς είναι ότι ο σπουδαίος αυτός Ρεθεμνιώτης με μόνη τη γυμνασιακή του μόρφωση έμαθε άριστα ΔΕΚΑ ξένες γλώσσες και ανήλθε στα ανώτερα αξιώματα του κράτους και της Χωροφυλακής.Ο γιατρός Γεώργιος Τσουδερός σε μια μεστή νεκρολογία του σκιαγράφησε ιδανικά την προσωπικότητα του Τσάκωνα χαρακτηρίζοντάς τον με «θέληση φοβερά, ευστροφία πνεύματος, μεγαλοφυΐα, με σύλληψη των λύσεων των κοινών θεμάτων και ευθύς αμέσως στο επίπεδο της ολοκληρότητος. Έναν άνθρωπο με αγάπη προς το Ρέθυμνο θερμότατη και με προθυμία εξυπηρετήσεως της πατρίδος μεγάλη και αδιάλειπτο».Με τον Τσουδερό είχαν συνεργαστεί στη Λιμενική Επιτροπή.
Με έξοδα της υπηρεσίας είχαν φέρει από την Ευρώπη τον διεθνούς φήμης λιμενολόγο Γκάλλι.Ιταλομαθής, όπως ήταν ο Τσάκωνας, μιλούσε με τον Ιταλό λιμενολόγο για το όλο θέμα. Κάποια στιγμή σκύβει ο Ιταλός και λέει στον γραμματέα του να μάθει περισσότερα για το συνομιλητή του, που τον είχε εντυπωσιάσει με το πνεύμα και την σπάνια ευφυΐα του. Δεν πέρασε πολύ ώρα και ένα τηλεφώνημα υποχρέωνε το λιμενολόγο να φύγει αμέσως για να εξετάσει ένα άλλο ζήτημα. Αρπάζει τότε το ακουστικό ο Τσάκωνας και λέει στον δίδοντα την εντολή ότι μπορούσε το άλλο ζήτημα να περιμένει μέχρι να ολοκληρωθεί η επίσκεψη του λιμενολόγου στο Ρέθυμνο. Έμεινε έκτοτε να λέγεται πως αν ο Τσάκωνας ήταν πρόεδρος της λιμενικής επιτροπής το Ρέθυμνο θα είχε αποκτήσει λιμάνι.
Από τα τόσα ενδιαφέροντα που καταθέτει ο Τσουδερός είναι και το παρακάτω:
Ένα βράδυ τον επισκέφθηκε ο Τσάκωνας αναψοκοκκινισμένος από ενθουσιασμό. Ήθελε να του ανακοινώσει, λόγω στενής φιλίας, ότι είχε λάβει ειδοποίηση από τον υπουργό Εσωτερικών Σκυλακάκη ότι από τον Ιανουάριο του 1937 θα αναλάμβανε δήμαρχος Ρεθύμνου.
«Αποφάσισα να δεχθώ» του είπε «μάζεψε από τώρα ότι έχουμε γράψει για αμμουδιά, προκυμαία, Φορτέτζα, Περιφερειακό επαγγελματικά συσσίτια, αγορά, τουρισμό, θέατρο και να ετοιμάσουμε από τώρα ένα υπόμνημα. Άμα αναλάβω δήμαρχος σε δέκα μέρες θα φύγω για το εξωτερικό. Εκεί έχω γνωριμίες. Θα βρω κεφάλαια και θα βάλουμε μπροστά όλα αυτά τα έργα. Θα φτιάξουμε ένα Ρέθυμνο που θα το ζηλεύουν όλοι». Μιλούσε και το πρόσωπό του έλαμπε.
Ήταν 26 προς 27 Ιανουαρίου. Λίγο έμενε μέχρι να πάρει επίσημα την εντολή ο Τσάκωνας.
Δυστυχώς όμως η παραίτηση του Σκυλακάκη μετά το επεισόδιο με τον Γκοτζιά στο υπουργικό συμβούλιο έσβησε όλα τα όνειρα του Τσάκωνα.
Όπως προαναφέραμε ήταν επιστήθιος φίλος του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Και από αυτόν το Ρέθυμνο πληροφορήθηκε τον θάνατο του Εθνάρχη.
Μια ιστορική συνέντευξη
Η ανάθεση σ’ αυτόν της λειτουργίας συστημάτων προσκοπισμού,το Φεβρουάριο του 1927 χαιρετίστηκε με μεγάλη επισημότητα και μάλιστα δημοσιεύεται και μια συνέντευξη πρωτοσέλιδη στην «Κρητική Επιθεώρηση» (10/2/1927) που υπογράφει ο Ι.Κ στην οποία ζητείται από τον σπουδαίο Ρεθεμνιώτη να μιλήσει για τη δική του συμβολή στην προσπάθεια αυτή.
Αξίζει να παραθέσουμε αποσπάσματα, γιατί περιέχει αρκετά σημαντικά στοιχεία που αναφέρονται στην ίδρυση προσκοπισμού στο Ρέθυμνο και τονίζεται και η συμβολή του τότε νομάρχη για την επιτυχία του στόχου.
Ο Μάνος Τσάκωνας, εκφράζει πρώτα την συγκίνησή του για τη μεγάλη τιμή που του έγινε και από τον νομάρχη Κριθά αν και δεν είναι πια τόσο νέος και αναφέρεται με συμπάθεια σε προηγούμενες απόπειρες ιδρύσεως προσκοπικών ομάδων από ευγενείς συμπολίτες που παρά τον κόπο τους διήρκεσαν αυτές «όσο και τα ρόδα του Μαΐου» Αυτές μάλιστα τον είχαν προβληματίσει αρκετά πριν δεχθεί την πρόκληση. Ομολογεί πως τον επηρέασε σημαντικά ο ο γενικός εφορος του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων συμπατριώτης μας Χρήστος Μπρισιμιτζάκης, ώστε να δεχθεί έστω και διατηρώντας κάποιες επιφυλάξεις ενώ πήρε θάρρος και από την παρουσία του στρατηγού Λάστου στο νέο Διοικητικό συμβούλιο. Μια πληροφορία επίσης που αναφέρει ο Τσάκωνας στη συνέντευξή του είναι ότι ο νομός Ρεθύμνου με απόφαση των στελεχών του κέντρου θα αποτελούσε τιμής ένεκεν «ιδίαν ανεξάρτητον προσκοπική Περιφέρειαν.
Αναφερόμενος στη συνέντευξή του ο Τσάκωνας για τον προσκοπισμό τονίζει ότι «αποτελεί μια από τας τελευταίας ευγενείς προσπάθειας του νεωτέρου πολιτισμού του τελευταίου αιώνος, είναι φυτόν προελεύσεως Αγγλικής, εγκλιματισθέν και ριζοβολήσαν εις όλας τας χώρας με καρπούς πλουσίους και ευχύμους, είναι δ’ ισως η μόνη ξενική απομίμησις δια την οποίαν δεν δύναται να μας κατηγορήσει ως πιθηκίζοντας εις κάθε χειρονομίαν των Ευρωπαίων, διοτι βεβαίως ο Άγγλος πρώτος οργανωτής του προσκοπισμού ενεπνεύσθη την ιδέαν από τας πρώτας εφηβικάς και παιδικάς οργανώσεις της Αρχαίας Σπάρτης.
Για την οργάνωση ο Τσάκωνας δήλωσε χαρακτηριστικά:
– Πρωτίστως θα προηγηθεί η λειτουργία του Τοπικού Προσκοπικού Συνδέσμου ο οποίος θα αποτελεσθεί από Ανώτερους Διοικητικούς, Στρατιωτικούς και Δικαστικούς Λειτουργούς και διακεκριμένους συμπολίτας μας όλων των τάξεων και επαγγελμάτων. Αναμένεται η λήψις των διορισμών οι οποίοι έχουν αγγελθεί ήδη εκ του Κέντρου δια να συνέλθει η συνέλευσις να ψηφίσει το καταστατικόν της και ακολουθεί η διενέργεια αρχαιρεσιών.
Και οι ομάδες θα συγκροτηθούν ταχέως; ρωτά ο δημοσιογράφος.
– Πρέπει να σημειώσετε, απαντά ο Τσάκωνας, ότι αι προσκοπικαί ομάδες θα περιλάβουν νέους τόσον της μαθητιώσης όσο και των εργαζομένων τάξεων.
Ευρισκόμεθα εισέτι εις το στάδιον των διαπραγματεύσεων δια τη εξασφάλισην των ανωτέρων στελεχών. Θα σας είναι γνωστόν ότι ο Προσκοπισμός λειτουργεί δυνάμει νόμου του κράτους με ορισμένους κανόνας και είναι απαραίτητος η τήρησις ορισμένων διατυπώσεων. Δια να μην χαθεί εν τοσούσω πολύτιμος χρόνος χάρις εις το ένθεον ζήλον και την ευγενή προθυμίαν του ενθουσιώδους καθηγητού κ. Ν. Κακαβελάκη, προθυμοποιηθέντος να αναλάβει την οργάνωσιν και διοίκησην της πρώτης ομάδας ήρχισεν η εγγραφή των υποψηφίων δοκίμων προσκόπων και εντός της προσεχούς εβδομάδος θα αρχίσει η λειτουργία της Ενωμοτίας των υποψηφίων βαθμοφόρων των ομάδων, ή τις θα προηγηθεί της λειτουργίας των κανονικών Ενωμοτιών, ώστε οι αρχηγοί να έχουν στελέχη τα οποία να τους βοηθήσουν εις την εκπαίδευσίν.
Και πότε θα ίδωμεν τους Προσκόπους μας; συνεχίζει τις ερωτήσεις ο δημοσιογράφος.
– Θα παρέλθουν εβδομάδες και ίσως μήνες, θα βαδίζωμεν εις το έργον με σύστημα και υπομονήν. Θα αρχίσωμεν από τη θεωρητική μόρφωσιν. Θέλομεν να μορφώσομεν προ παντός χαρακτήρας. Όσοι θα εγγραφούν θα είναι μόνο υποψήφιοι δόκιμοι Πρόσκοποι. Θα ληφθούν αι στολαί και τα διάσημα από το κέντρον αλλά κάθε υποψήφιος θα υποβληθεί εις διδασκαλίας και ασκήσεις και θα δώσει εξετάσεις και τότε μόνον αφού δώσει τον προσκοπικόν όρκον θα περιβληθεί την τιμίαν στολήν του δοκίμου Προσκόπου, διότι δια να γίνει πρόσκοπος Δευτέρας τάξεως πρέπει να παρέλθουν έξι μήνες και να δώσει νέας εξετάσεις. Τα καλα κώποις κτώνται.
Εάν οι συμπολίται μας θελήσουν ως είμαι βέβαιος να μας ενισχύσουν εις το έργον, τα αγαπητά παιδιά μας θα δυνηθούν να συναγωνισθούν και αυτά εις το ευγενές πεδίον του Προσκοπισμού με τα ς χιλιάδας των Προσκόπων που θα συγκεντρωθούν και πάλιν εις το Αθηναϊκόν στάδιον κατά της Β’ Πανελληνίαν Προσκοπικήν Συγκέντρωσιν, το προσεχές θέρος, και θα γίνουν άξιοι να δρέψουν τας δάφνας τας οποίας απεκόμισαν εις μεγάλας δέσμας το παρελθόν έτος εις τας Αθήνας της Θεσσαλίαν και την Μακεδονίαν, οι ευγενείς Πρόσκοποι των ομάδων της γείτονος πόλεως του Ηρακλείου. Θα οργανώσομεν έως εκείνοι και λέσχην και μουσικήν μπανταν και πυροσβεστικήν ομάδα αρκεί ο δήμος μας και τα σωματεία και οι συμπολίται μας να παράσχουν εις τον Προσκοπισμόν το ¼ της βοήθειας την οποίαν παρέχουν εις τον Προσκοπισμόν Ηρακλείου ο δήμος, τα σωματεία, και οι πολίται Ηρακλείου.
Θα επεκταθείτε εις τας επαρχίας;
– Σκοπεύω να έλθω ταχέως εις επικοινωνίαν με τας Εκπαιδευτικάς και Κοινοτικάς αρχάς Πανόρμου και Σπηλίου όπου λειτουργούσιν Ημιγυμνάσια δια την οργάνωσιν και εκεί προσκοπικών ομάδων ευθύς ως υποδειχθώσιν οι τοπικοί έφοροι και οι έχοντες την όρεξιν να μετάσχωσι των εκεί τοπικών συνδέσμων.
Και ο Μάνος Τσάκωνας ξεκίνησε αμέσως δράση. Για κάποιες μέρες δημοσιεύεται στον τοπικό τύπο η εξής ανακοίνωση:
«Σώμα Ελλήνων Προσκόπων: Ειδοποιούνται οι νέοι των εργαζόμενων τάξεων οι επιθυμούντες να καταχθώσιν εις τας Προσκοπικάς Ομάδας Ρεθύμνης ότι την Κυριακήν 13 τρέχοντος και ώρα 10-12 πμ. Θα γίνουν δεκτοί προς εγγραφην εις τον πίνακα των υποψηφίων Δοκίμων Προσκόπων εις την αίθουσαν του Φυσικού Εργαστηρίου του γυμνασίου (περίβολος της εκκλησίας) υπο του Αρχηγού της Α’ Ομάδος Προσκόπων Ρεθύμνης κ. Ν. Κακαβελάκη καθηγητού».
Φαίνεται πως το κύρος του Τσάκωνα κάνει ακόμα μια φορά το θαύμα του και σύντομα έχουμε αποτελέσματα. Όπως διαβάζουμε στην «Κρητική Επιθεώρηση» (12/1/1927):
Προσκοπική κίνησης
Ιδρύθηκαν εις την πόλιν μας τρεις ομάδες Προσκόπων:
Η 1η υπό τον Αρχηγόν κ. Ν. Κακαβελάκην καθηγητήν περιλαμβάνουσα μαθητάς του γυμνασίου.
Η 2α υπό τον αρχηγόν κ. Ευγγ. Νησιανάκην τον γνωστόν συμπολίτην επιστήμονα χημικόν περιλαμβάνοντα νέους των εργαζόμενων τάξεων.
Η 3η υπό τον Αρχηγόν κ. Ιωάννην Δασκαλάκη καθηγητήν συγκειμένην επίσης από μαθητάς του γυμνασίου.
Υπαρχηγοί έχουν διορισθεί μέχρι τούδε ο κ. Επιμεν. Μουρτζανός τελειόφοιτος της Νομικής εις την 2αν Ομάδα και ο κ. Ι. Πανταλός δημοδιδάσκαλος εις την 3ην ομάδα.
Λίαν προσεχώς πρόκειται να οργανωθεί και 4η ομας.
Διακεκριμένα μέλη της κοινωνίας μας ανέλαβον το ευγενές και υψηλόν έργον να βοηθησωσι τους ανωτέρους Αρχηγούς εις την εκπαίδευσιν των υπ’ αυτούς νέων.
Επι κεφαλής όλων ετέθει ο εις πάντα ευγενή σκοπόν πρόθυμος και ενθουσιώδης Επίσκοπος Ρεθύμνης κ. Τιμόθεος Βενιέρης.
Ολαι αι ομάδες υπο τον Περιφερειακόν Εφορον τους Αρχηγούς και υπαρχηγούς είχον συγκεντρωθεί εις την μεγάλην αίθουσαν του γυμνασίου. Και λαμβάνων ο Θεοφιλέστατος ως αφετηρίαν το αληθώς επίκαιρον Ευαγγέλιον της ημέρας απηύθυνε εμπνευσμένος συμβουλάς προς τους νεαρούς προσήλυτους του προσκοπισμού.
Ησον τόσον μεσταί εννοιών αι φράσεις του Ιεράρχου και με τόσην σαφήνειαν διετυπώθησαν ώστε μικροι και μεγάλοι έφυγαν κατενθουσιασμένοι από το λαμπρόν κήρυγμα.
Τας πρώτας βοήθειας και την υγιεινή εν γένει ανέλαβον να διδάξουν διακεκριμένοι συμπολίται Ασκληπιάδαι.
Εις μεν την πρώτη ομάδα και την 3ην ο ιατρός κ. Δ. Χαλκιαδάκης.
Εις δε την 2αν ομάδα ο ιατρός κ. Γρηγ. Δάνδολος.
Τους αρχηγούς βοηθεί με πολύν ζήλον και ανεξαντλητος εις πολύτιμας συμβουλάς ο κ. Φωκίων Κωνσταντινίδης ο νεος καθηγητής μαθηματικών της πολεώς μας.
Εν τω μεταξύ παρουσιάζονται αι προμήθειαι των προσκοπικών στολών.
Προκειμένου να απουσιάσει ο Περιφ. Εφορος επι δύο εβδομάδας εις Αθήνας ανέλαβε καθήκοντα αναπληρωμ. Εφόρου ο καθηγητής κ. Φ. Κωνσταντινίδης….».
Το αφιέρωμά μας συνεχίζεται.
