Η ελληνική οικονομία αναζητά το βηματισμό της εν μέσω μιας γενικευμένης αβεβαιότητας. Η ενεργειακή κρίση και οι επιπτώσεις που έχει επιφέρει, λειτουργούν ως ένας παράγοντας γενικευμένης αστάθειας. Στο πλαίσιο της αστάθειας αυτής, οι κλάδοι που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τις αρνητικές συνέπειες της πανδημίας και των lockdowns καλούνται τώρα να ανταποκριθούν στα αυξημένα λειτουργικά κόστη, τα οποία αυξήθηκαν λόγω της ενεργειακής κρίσης. Για τον λόγο αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι το 2022 ήταν ένα έτος το οποίο, παρότι σήμανε την επιστροφή στην κανονικότητα (αναφορικά με τις πωλήσεις), χαρακτηρίστηκε όπως επισημάναμε και σε ένα αντίστοιχο σημείωμα πέρυσι, από μια εκτεταμένη ένταση της αβεβαιότητας.
Το 2022, η αγορά εν μέσω της «δίνης του πληθωρισμού» κατόρθωσε να ανακτήσει το μεγέθη που έχασε κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα της Τράπεζας της Ελλάδος, οι τουριστικές αφίξεις και εισπράξεις κινούνται περίπου στα επίπεδα του 2019. Είναι χαρακτηριστικό πως για το τρίτο τρίμηνο του 2022, οι τουριστικές εισπράξεις έχουν αυξηθεί κατά 40% σε σχέση με το 2021, ενώ οι αφίξεις κατά 63.7%. Τα συγκεκριμένα δεδομένα αναδεικνύουν την ανάκτηση της δυναμικής του κλάδου του τουρισμού, ο οποίος αναπτύσσει σημαντικές σχέσεις συσχέτισης και με άλλους κλάδους της οικονομίας, όπως είναι η εστίαση και το εμπόριο. Για παράδειγμα η εστίαση, για το τρίτο τρίμηνο του 2022 βελτιώνει τις επιδόσεις της κατά 23% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2021.
Το λιανικό εμπόριο εντός του 2022 κλήθηκε να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της πληθωριστικής κρίσης γεγονός που επηρεάζει το μέγεθος των πωλήσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα έσοδα των επιχειρήσεων του λιανικού εμπορίου – με υποχρέωση τήρησης διπλογραφικών βιβλίων, παρουσίασαν αύξηση 12.8% για τον Οκτώβριο του 2022 σε σύγκριση με τον Οκτώβριο του 2021 (από τα 2.82 δισ. ευρώ στα 3.18 δισ. ευρώ). Το στοιχείο αυτό αποτυπώνεται και στον Δείκτη Κύκλου Εργασιών (ΔΚΕ) στο λιανικό εμπόριο, ο οποίος αυξάνεται κατά 8% μεταξύ Οκτωβρίου 2021 και Οκτωβρίου 2022. Βέβαια, η μεγέθυνση της δαπάνης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση των τιμών. Για παράδειγμα, ο Δείκτης Όγκου, δηλαδή ο ΔΚΕ σε σταθερές τιμές, μειώθηκε την ίδια περίοδο κατά -2,2%, γεγονός που σημαίνει πως η άνοδος του κύκλου εργασιών οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στην αύξηση του γενικού επιπέδου των τιμών (πληθωρισμός). Ουσιαστικά δηλαδή, οι πραγματικές πωλήσεις προϊόντων υποχώρησαν κατά 2,2%.
Το στοιχείο αυτό, δείχνει ότι η πληθωριστική κρίση επηρεάζει τα συνολικά μεγέθη του λιανικού εμπορίου τεκμηριώνοντας την αβεβαιότητα που επικρατεί στον κλάδο. Τα ευρήματα της τελευταίας έρευνας του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ για την εορταστική περίοδο χαρτογραφούν την αβεβαιότητα που αναφέρθηκε παραπάνω. Είναι χαρακτηριστικό ότι μονάχα μια στις τέσσερις επιχειρήσεις σημείωσε υψηλότερες πωλήσεις συγκριτικά με το 2021, ενώ μονάχα μια στις τρεις δήλωσε πολύ/πάρα πολύ ικανοποιημένη σε σχέση με τις πωλήσεις της περιόδου 2021. Τo στοιχείο αυτό δείχνει ότι οι πωλήσεις της εορταστικής περιόδου κινήθηκαν χαμηλότερα, συγκριτικά με τις εκτιμήσεις της αγοράς. Επιπρόσθετα, αυτό τεκμηριώνει την αβεβαιότητα που επικρατεί στον κλάδο του λιανικού εμπορίου. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, μια στις πέντε επιχειρήσεις δηλώνει αδυναμία να προβλέψει τις πωλήσεις για το 2023 ενώ μια στις τέσσερις αναμένει επιδείνωση συγκριτικά με το 2022. Προφανώς, η αυξημένη αβεβαιότητα και οι αρνητικές εκτιμήσεις συνδέονται με την αβεβαιότητα που προκαλούν οι ανατιμήσεις στο ενεργειακό κόστος και στην αύξηση των τιμών των προμηθευτών.
Υπάρχουν αισιόδοξοι οιωνοί για το 2023; Νομίζω πως μπορούμε να έχουμε μια συγκρατημένη αισιοδοξία, καθώς υπάρχουν τρείς παράμετροι που θα πρέπει να λάβουμε υπόψη στις εκτιμήσεις μας για το 2023.
Η πρώτη είναι η σταθεροποίηση των τουριστικών εισπράξεων μετά το προβληματικό 2020 και το ασταθές 2021. Ήδη βλέπουμε ότι ξεδιπλώνεται η επέκταση της τουριστικής περιόδου, ενώ η υψηλή δαπάνη ανά επισκέπτη αποτελεί μια αρκετά καλή βάση. Βέβαια, η αύξηση των τιμών των τουριστικών πακέτων και η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των κατοίκων της ΒΔ Ευρώπης ενδέχεται να μειώσουν τη δυναμική των αφίξεων/εισπράξεων.
Μια δεύτερη παράμετρος είναι η μόχλευση του κύκλου εργασιών που θα δημιουργήσουν στην αγορά οι ευρωπαϊκοί πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ 2021-2027. Τόσο ο ψηφιακός όσο και ο πράσινος μετασχηματισμός «περνούν» μέσα από τις εμπορικές επιχειρήσεις, οι οποίες εμπορεύονται τον σχετικό εξοπλισμό/αναλώσιμα. Η τελευταία παράμετρος σχετίζεται με την υποστήριξη της αύξησης της εσωτερικής ζήτησης η οποία αναμένεται να προωθηθεί μέσα από την επικείμενη αύξηση του κατώτατου μισθού και την αύξηση των συντάξεων. Η ενίσχυση των διαθέσιμων εισοδημάτων αναμένεται να μεταφραστεί σε αυξημένη καταναλωτική δαπάνη τονίζοντας την πολυπόθητη ρευστότητα των εμπορικών επιχειρήσεων.
Αναμένουμε με ενδιαφέρον – και επαγρύπνηση τις σχετικές εξελίξεις. Καλή χρονιά σε όλους!
* Ο Μανώλης Γ. Ψαρουδάκης, είναι μέλος του Δ.Σ. της ΕΣΕΕ – Αντιπρόεδρος του Επιμελητηρίου Ρεθύμνης
