Είναι από τις λίγες φορές που δυσκολεύομαι να συμπληρώσω μια πρόταση. Λες και ξεκινώ πρώτη φορά στη ζωή μου να αποχαιρετήσω κάποιον από τις φιλόξενες στήλες της εφημερίδας.
Αρνούμαι να διατυπώσω προτάσεις με παρελθόντες χρόνους, γιατί ακόμα δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο Μανόλης Ζαχαράκης διάβηκε την Αχερουσία.
Μένω με την εντύπωση ότι παρακολουθώ ένα από εκείνα τα σκηνοθετικά του ευρήματα, που έδιναν άλλη διάσταση στο έργο που μας παρουσίαζε και σε λίγο θ’ ανάψουν τα φώτα και θα κουραστούν τα χέρια να χειροκροτούν.
Αχ Μανόλη …Μαζεύοντας κομμάτια της μνήμης θέλω να σε ξαναφέρω κοντά μου, θρηνολογώντας στο ξόδι σου. Γιατί ήσουν από τις μορφές που το πολιτιστικό Ρέθυμνο από το 1980 και μετά του οφείλει πολλά.
Τι έχω να θυμηθώ; Τι να πρωτοθυμηθώ αλήθεια;
Μετά από μια παράσταση του έργου «Χριστός Πάσχων» όλοι είχαμε να πούμε για ένα αστέρι που ανέτειλε στο θεατρικό στερέωμα. Και να ήταν μόνο αυτό; Σε μια συναυλία του Μπάμπη Πραματευτάκη με το κλασικό του έργο «Ωδή στη Μάχη της Κρήτης» ο Μανόλης κράτησε επάξια το σόλο τραγούδι αναδεικνύοντας και το φωνητικό του ταλέντο.
Είχε μια ζεστή, γεμάτη μελωδία φωνή, που σε άγγιζε θωπευτικά και σε ταξίδευε με την αισθαντικότητά της. Αυτή η φωνή είχε δώσει ποιότητα για κάποιο διάστημα στη νυκτερινή φωνή του Ρεθύμνου.
Αλλά για το Μανόλη δυο πράγματα μετρούσαν στη ζωή. Η προσφορά στο θέατρο και η διδασκαλία της θεατρικής τέχνης. Εκεί άφησε εποχή. Όπως και το Κέντρο Νέων του Δήμου που άφησε εκεί έντονο το αποτύπωμά του.
Θυμάμαι όλες του τις θεατρικές δημιουργίες. Δεν άντεχα να στερηθώ ούτε μια. Και κάθε φορά ένοιωθα το μεγαλείο της θεατρικής τέχνης μέσα από τη σκηνοθετική ματιά του Μανόλη. Σαν να έβλεπα εκείνα τα έργα για πρώτη φορά.
Με πόσο σεβασμό αναδείκνυε επί σκηνής και τον πιο απωθητικό χαρακτήρα έχοντας βρει το δικό του βήμα για να τεκμηριώσει το «ουδείς εκών κακός». Ο Μανόλης αρνιόταν να παραδεχτεί την ανθρώπινη σκληρότητα γιατί ο ίδιος ήταν αυτό που λέει ο απλός λαός μας «ψυχούλα». Και το έβλεπες στον τρόπο που αναδείκνυε τους χαρακτήρες ενός έργου.
Ένας καλλιτέχνης με άποψη
Ο Μανόλης Ζαχαράκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο. Φοίτησε στη Δραματική Σχολή του Κωστή Μιχαηλίδη στην Αθήνα. Ήταν απόφοιτος της Σχολής Θεάτρου Κινηματογράφου Λ. Σταυράκου, όπου σπούδασε σκηνοθεσία και υποκριτική. Ειδικεύτηκε ως Actor’s Coath με τον Κ. Λυκιαρδόπουλο (RCA). Είχε μαθητεύσει δίπλα στον Νικήτα Τσακίρογλου, Δημήτρη Βεάκη, Αντώνη Ξενάκη, Γιάννη Κύρου, Παντελή Βούλγαρη, Μιχάλη Γρηγορίου κ.ά. Είχε παρακολουθήσει εντατικά μαθήματα σύγχρονης έκφρασης. Είχε συνεργαστεί με την Ελληνική Σκηνή Δραματικής Τέχνης συμμετέχοντας σε πολλά έργα και είχε εμφανιστεί και στην τηλεόραση με το έργο «Η κυρία Ντορεμί» του Νίκου Κουτελιδάκη. Είχε σκηνοθετήσει τις ταινίες μικρού μήκους «Η κουρά» και «Υπομνήματα του Πιλάτου». Ίδρυσε τη Θεατρική Συνεργασία και το Θεατρικό Περίπλου. Υπήρξε μόνιμος συνεργάτης της ΝΕΛΕ και ειδικός εισηγητής του Κέντρου Έκφρασης και Δημιουργίας του Μ. Φιλιππάκη στα Χανιά. Δίδαξε Θεατρική έκφραση στο Δημοτικό Σχολείο Γέρακα Αττικής και στα Μουσικά Γυμνάσια Παλλήνης και Ρεθύμνου. Υπήρξε και ειδικός συνεργάτης του Αναγεννησιακού Φεστιβάλ. Συνεργάστηκε και με τη Δημοτική Φιλαρμονική.
Μέρες θριάμβου και αγωνίας
Θυμάμαι τις μέρες του θριάμβου του, αλλά έζησα και τις μέρες που απλά κοιταζόμαστε μετά από κάθε αδικία σε βάρος του, βουβοί, καθώς ο ίδιος δεν ήθελε να σχολιάζει ακόμα και αυτό το θέμα που άλλους θα έκανε να το βροντοφωνάζουν στους δρόμους.
Ο Μανόλης Ζαχαράκης άξιζε καλύτερης τύχης. Θα μπορούσε να έχει όταν έπρεπε αυτά που απόλαυσαν άλλοι, χωρίς να διαθέτουν ούτε στο ελάχιστο την εμπειρία του και το ταλέντο του.
Θα μπορούσε να έχει μια καλύτερη ζωή και να μην αγωνίζεται σκληρά, με αξιοπρέπεια πάντα για την επιβίωση.
Δώρο Θεού στη ζωή του, ήταν βέβαια, όπως έλεγε, η Δέσποινα η αιώνια μούσα του. Ο άνθρωπος που τον στήριξε και τον ενέπνευσε. Και ο Μανόλης έμενε σε αυτά με ευγνωμοσύνη, χωρίς να αναφέρεται στα άλλα, τα άχαρα, που με την μεγαλοψυχία που τον διέκρινε τα έσβηνε στο λεπτό.
Έμεινε μέχρι το τέλος ο άνθρωπος των χαμηλών τόνων. Ποτέ δεν μίλησε για τον σπουδαίο αγωνιστή ιδεολόγο πατέρα του, που πλήρωσε με σκληρό τίμημα την αφοσίωσή του στα πιστεύω του. Ποτέ δεν διεκδίκησε κυματίζοντας τις τόσες επιτυχίες του. Ζούσε για τη δικαιοσύνη και πίστευε στην αξιοκρατία όσο κι αν του στοίχισε από πλευράς προσωπικών ωφελημάτων αυτό.
Έτσι όμως έμεινε ο Μανόλης Ζαχαράκης μια εμβληματική μορφή της θεατρικής μας σκηνής κι έτσι θα μείνει ένας μοναδικός άνθρωπος, που χρέος έχουμε να τιμήσουμε και μετά θάνατον όπως του αξίζει.
«Τα άξια χέρια σου φίλησα…»
Για το τι πρόσφερες στο θεατρικό γίγνεσθαι μιλούν οι δεκάδες αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κρατάω μερικές από τις πιο αντιπροσωπευτικές. Και πρώτα του σπουδαίου καλλιτέχνη Αντώνη Παλιεράκη που μέσα από τις σκηνοθετικές απόψεις του Μανόλη εκτίμησα το μεγαλείο του υποκριτικού του ταλέντου. Γράφει ο Αντώνης αποχαιρετώντας το μέντορά του:
«Βαριά σαν Μεγάλη Παρασκευή η σημερινή… Έφυγες σαν φύσημα του ανέμου, Μανώλη Ζαχαράκη. Γεννήτορας καλλιτεχνικός για πολλούς από εμάς, εδώ στο Ρέθυμνο. Μα για εμένα ήσουν κάτι παραπάνω… Από το σχολείο ακόμα, στα πρώτα θεατρικά μου βήματα, με πήρες από το χέρι και με μύησες σε έναν κόσμο μαγικό. Με είχες κοντά σου σε όλες σχεδόν τις θεατρικές παραστάσεις σου. Κι όταν οι δρόμοι μας χωρίστηκαν, σε κουβαλούσα πάντα μέσα μου με αγάπη. Κι ήθελα να γίνω αυτός για τον οποίο θα ήσουν περήφανος μια μέρα. Μα δεν πρόλαβα να τα καταφέρω… Αντίο Δάσκαλε.
Ετοίμασε τη σκηνή εκεί πάνω… Να είναι όλα έτοιμα όταν θα έρθω, να ανοίξουμε αυλαία. Να με περιμένεις φορώντας το γούρικο πουκάμισο με τις τσιπούρες, με γλυκό του κουταλιού και ρούμι στο χέρι (μια άτυπη «Θεία Κοινωνία»). Να μου πεις «σκατά», να βάλεις τα ηχεία στο τέρμα, και να ξεκινήσουμε…».
Και την επομένη της κηδείας συνεχίζει ο Αντώνης:
«Ε, βέβαια…χαμογελαστός ήσουν…. γιατί να μην είσαι; Έκαμες τη σπορά σου εσύ…. Και φύτρωσαν πολλοί σπόροι… Δεν φίλησα εικόνες σήμερα, Δάσκαλε… Μόνο τα άξια χέρια σου φίλησα…. Πατέρα ξανάχασα.. Παρηγοριά μου μόνη είναι ότι οι τελευταίες κουβέντες που ανταλλάξαμε ήταν για την παράσταση που έπαιζα το Φθινόπωρο. Και ήταν τα λόγια σου ζεστά κι αληθινά… Καλή αντάμωση!».
Πάνω από όλα αξιοπρεπής και περήφανος
Σημαντική και η μαρτυρία της Λιάνας Μηλιδάκη που γνώρισε τον Μανόλη μέσα από το Δημοτικό Θέατρο. Και αναφέρει σχετικά:
«Τη δεκαετία του 1990 είχα την καλή και αγαθή τύχη να γνωρίσω το Μανώλη Ζαχαράκη μέσα από τις παραγωγές του Δημοτικού Θεάτρου Ρεθύμνου. Αέρινος, βαθυστόχαστος, γλυκός, στοχευμένος σε ό,τι σκεφτόταν και έκανε, φιλοσοφημένος μα, πάνω από όλα, αξιοπρεπής και περήφανος. Ένας άνθρωπος πέραν του κόσμου τούτου, ένας ήσυχος επαναστάτης, ένας αυθεντικός καλλιτέχνης, ένας αγνός ιδεολόγος. Μόνο καλά έδινε ο Μανώλης, μόνο καλά έπαιρνες από το Μανώλη. Μέσα στη βουή της καθημερινότητας και το αδηφάγο τρέξιμο του χρόνου, τον έχανα για μικρά ή μεγάλα διαστήματα, μα όταν είχα την καλή τύχη να τον συναντώ ξανά, πάντα μου γλύκαινε την ψυχή. Μανώλη Ζαχαράκη, ξεχωριστέ σκηνοθέτη και θεατράνθρωπε του Ρεθύμνου, νιώθω τυχερή που σε γνώρισα, νιώθουμε απέραντη θλίψη που σε χάνουμε. Φτωχύναμε…».
«Η άνοιξη είναι δυσβάσταχτη…»
Συγκλονιστική και η κατάθεση ψυχής της Ελένης Δάγκα, που η θεατρική μας σκηνή της οφείλει τόσες επιτυχίες. Και γράφει για το Μανόλη:
«Αγαπημένε μας Μανώλη…
όταν το πρωί έγραφα πως τούτη η άνοιξη είναι δυσβάσταχτη, δε φανταζόμουν πως θα μπορούσε να βαρύνει περισσότερο.
Χάρη σε εσένα με καλοδέχθηκε αυτή η πόλη, με γνώρισαν οι άνθρωποί της. Σε σένα οφείλω την πρώτη μου επαφή με το θεατρικό κόσμο του Ρεθύμνου, σε σένα οφείλω τόσους καλούς φίλους και συνεργάτες που έγιναν οικογένεια…
Θυμάμαι σαν χθες την πρώτη μας γνωριμία στη Σαλώμη σου. «Βάλτους όλους πάνω στη σκηνή» μου είπες… και μέχρι να τελειώσει η πρόβα, με είχες αγκαλιάσει και σχεδίαζες τη μελλοντική συνεργασία μας… που έγινε και στερέωσε και έφερε κι άλλες και με κράτησε και με έκανε να επιστρέφω στο Ρέθυμνο ξανά και ξανά.
Κι ας ήμαστε τόσο διαφορετικοί… κι ας διαφωνούσαμε συχνά… η εμπιστοσύνη σου σε εμένα ήταν ακλόνητη.
Σε ευχαριστώ!
Σε ευχαριστώ για όλα αυτά που έμαθα από εσένα, σ’ ευχαριστώ για την οικογένεια που μου χάρισες, σ’ ευχαριστώ που πάντα με στήριζες- μέχρι το τέλος.
Λυπάμαι μόνο που ίσως δε σου είπα αρκετά «ευχαριστώ» νωρίτερα.
Από μεριάς μου οι επόμενες παραστάσεις του The Garage αφιερώνονται σε εσένα Μανώλη Ζαχαράκη.
Υ.Σ.: Να ξέρεις… πολύ μου λείπουν τα κόμικ που έφερνες στις πρόβες για να εμπνευστώ».
Επέλεξα αυτές τις αναρτήσεις γιατί είναι τόσο αντιπροσωπευτικές και τόσο αληθινές. Σκιαγραφούν απόλυτα τον Μανόλη Ζαχαράκη.
