Με μια σειρά θαυμάσιων ιστορικών διηγημάτων, σε πέντε τόμους, υπό τίτλους μαρτυρικούς και ματωμένους («Μαρτυρική Βιάννος», «Ματωμένη Βιάννος», «Πικραμένη Βιάννος» κ.λπ.) ο φίλος Δημήτρης Ν. Θεοδοσάκης, από τον Χόνδρο, Δήμου Βιάννου, Ηρακλείου, με το γλυκύτατο και ποιητικό ψευδώνυμο τού «Κάστρου Ταχυδρόμος», αναφέρεται με τα μελανότερα χρώματα και διεκτραγωδεί με οδύνη και πόνο τα πάθη των συμπατριωτών του κατά τα τραγικά γεγονότα του αξιοθρήνητου Ολοκαυτώματος της Βιάννου (τον μαύρο εκείνο Σεπτέμβρη του 1943), τον πόλεμο και την Κατοχή. Με ολόφωτη την ιστορική συνείδησή του, ο συγγραφέας βάζει το χέρι του στην καρδιά και καταθέτει έναν θαυμάσιο ύμνο τιμής προς τους νεκρούς του πολέμου και του Ολοκαυτώματος, κατακρίνοντας και καταδικάζοντας τα ανόσια έργα του φασισμού και υπερασπιζόμενος την αρετή της ψυχής του και τη δημοκρατία.
Όπως σημειώνει στον 1ο τόμο της πεντάτομης σειράς, για τη συγγραφή του έργου του ο κ. Θεοδοσάκης χρειάστηκε να τρέξει και να επισκεφθεί τόπους πολλούς ανθρώπων και να μιλήσει για ώρες ατέλειωτες με απόγονους ηρώων, σε όλα τα μαρτυρικά χωριά της Βιάννου, αυθεντικούς όλους μάρτυρες των δραματικών της Κατοχής και του Ολοκαυτώματος γεγονότων. Έτσι, όλο το παρουσιαζόμενο με το σημείωμά μας αυτό έργο καταφανώς γράφτηκε κατόπιν επιμελούς παρατήρησης, μελέτης και διασταύρωσης γεγονότων, πληροφοριών και στοιχείων και, κυρίως, αξιοποίησης διακοσίων πενήντα (250), τουλάχιστον, αφηγήσεων ανθρώπων και συγχωριανών, που βίωσαν από κοντά και «ιδίοις όμμασιν» είδαν τα γεγονότα. Παράλληλα, οι ίδιοι άνθρωποι του εμπιστεύτηκαν ένα μοναδικά σπάνιο και αδημοσίευτο φωτογραφικό υλικό, που ζωντανεύει και συμπληρώνει με τον τρόπο του τα περιγραφόμενα γεγονότα.
Πρόκειται, λοιπόν, για ένα θαυμάσιο ιστορικό – λογοτεχνικό έργο πέντε πολύτιμων τόμων, που αποτελούν μια, πραγματικά, μεγάλη προσφορά του συγγραφέα στα Κρητικά και μάλιστα στα Βιαννίτικα Γράμματα. Μέσα από τα ιστορικά αυτά διηγήματα και τις έγκυρες πληροφορίες που μας παρέχουν, ένιωσα, προσωπικά, να εξεικονίζεται με τα πιο ζωντανά και δυσεξίτηλα χρώματα η φρίκη του θανάτου και της ανθρωποσφαγής και οι άθλιες συνθήκες της μαρτυρικής πείνας και δυστυχίας των χρόνων της γερμανικής κατοχής. Παράλληλα προς αυτά, ανακαλύπτω μέσα από το έργο αυτό να προβάλλεται και να αναδεικνύεται δυναμικά και ένα βαθιά αντιπολεμικό μήνυμα, πράγμα που το επιτυγχάνει ο συγγραφέας μέσα από την ωμότητα της ρεαλιστικής περιγραφής των γεγονότων και της αποστροφής που φαίνεται να νιώθει για τον θάνατο ως μέσου απώθησης που εξισώνει όλους τους ανθρώπους, φίλους και εχθρούς, κάτω από το ανελέητο βάρος της συντριβής της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η αυθεντικότητα της πρώτης ύλης, το βάρος της προσωπικής εμπειρίας και η αντιπολεμική ιδεολογική φόρτιση προσδίδουν στη γραφή του Δημήτρη Θεοδοσάκη την αμεσότητα του ρεαλισμού. Ο συγγραφέας άλλοτε εκθέτει πλήρη σχέδια δράσης, στρατηγικής και αντιμετώπισης του εχθρού, άλλοτε σού μεταφέρει τον ενθουσιασμό και τη χαρά της επιτυχούς έκβασης των επιχειρήσεων και άλλοτε την πικρή γεύση και παγερότητα του θανάτου και της καταστροφής. Η εσωτερικευμένη, από την άλλη, πραγματικότητα επιτρέπει, κάποτε, λυρικές εξάρσεις και έντονη συναισθηματική φόρτιση, ενώ ο ρεαλισμός των διηγήσεων παραμένει λυρικός χωρίς να αναιρείται ούτε η αυθεντικότητα της πραγματικής έντασης του πολέμου, ούτε και η εσωτερικευμένη βίωσή του. Φρικιαστικές σκηνές αιχμαλωσίας, πείνας και απαισιοδοξίας εναλλάσσονται, κάποτε, ξαφνικά με σκηνές δύναμης, αισιοδοξίας, βαθιάς επιθυμίας για δημιουργία και ζωή και χαράς αναστάσιμης. Άλλωστε, μοναδική διέξοδος από τον παραλογισμό του πολέμου είναι η αγάπη για τη ζωή, η ερωτική έλξη για τον άνθρωπο και τη γενέθλια γη. Η πολύ συγκεκριμένη και πολύ τραυματική εμπειρία του πολέμου αρχικά υποδεικνύει τη δύναμη της φύσης, ως φυσικής ανάγκης προς επιβίωση. Αργότερα, όμως, καταλήγει σε έναν οικουμενικό ανθρωπισμό, που διαποτίζεται από τους ίδιους τους ανθρώπους- ήρωες του έργου, την αξιοπρέπεια και την πνευματική τους ελευθερία.
Βλέπουμε, περαιτέρω, και διδασκόμαστε από το παράδειγμα των απλών αυτών ανθρώπων που περιγράφονται στα διηγήματα πώς οι εξαιρετικές καταστάσεις και δυσκολίες της ζωής και ο θάνατος των δικών τους, καθίστανται γι’ αυτούς δύναμη αναδημιουργίας, δύναμη για ζωή, δημιουργώντας τους αντιστάσεις και ικανότητες στο μυαλό να σκέφτονται γόνιμα και δημιουργικά και να επιζητούν τη βοήθεια του Θεού, εκδαπανώντας στο έπακρον όλα τα ανεξάντλητα αποθέματα των δυνάμεων της ψυχής τους, για να ξανακτίσουν τα χαλάσματα να θρέψουν τα γηρατειά και τα γυμνά και λιπόσαρκα ορφανά του πολέμου, για να μην πεθάνουν της πείνας.
Η ζωή των ανθρώπων που επέζησαν της μεγάλης καταστροφής, παρότι αφορά σε ιστορικά γεγονότα και αληθινές ιστορίες που δόθηκαν στον συγγραφέα με συνεντεύξεις ανθρώπων που έζησαν από κοντά τα φοβερά γεγονότα, όμως περιγράφεται από τον συγγραφέα με εξαιρετική μυθιστορηματική πλοκή και αυθεντικότητα και με μια αξιοπρέπεια και σοβαρότητα που σε συγκλονίζει και σε κάνει να ταυτίζεσαι με τα πρόσωπα και τα προβλήματά τους και ας μην τα γνωρίζεις. Ζεις όμως μέσα σου τις καταστάσεις και τα βιώματά τους και νιώθεις πως είσαι άνθρωπος.
Ο φίλος Δημήτρης Θεοδοσάκης με τα βιβλία του αυτά κατάφερε, θεωρώ, τελικά και ζωντάνεψε έναν μοναδικό ύμνο για τη ζωή και την ειρήνη, με θεματικό κέντρο ένα σημαντικό για τη σύγχρονη κρητική μας Ιστορία γεγονός, το Ολοκαύτωμα της Βιάννου, του γενέθλιου τόπου του, με κείμενα υψηλής λογοτεχνικής αξίας, μοναδικά, όλως πρωτότυπα και περισπούδαστα, που διακρίνονται για τη διεισδυτικότητα και τη βαθιά γνώση της κρητικής μας Ιστορίας και του κρητικού μας πολιτισμού, που πραγματικά διδάσκουν τον λαό μας. Προτείνουν, μπορώ να πω, ένα μοναδικό υψηλής λογοτεχνικής αξίας παράδειγμα πατριωτικού θάρρους και ευψυχίας και μάλιστα για τους νέους μας, που, για τον λόγο αυτόν, πρέπει να φθάσουν στα χέρια τους και να τα διαβάσουν. Έχουν πολλά, μα πολλά να ωφεληθούν!
* Ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης είναι φιλόλογος-θεολόγος
