Επιμέλεια: ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΖΕΚΑΚΗΣ
Το σημερινό αφιέρωμα αναφέρεται στην Ελένη Καπετανάκη Μπριασούλη (στο εξής ΕΚ-Μ) (1954-4 Ιανουαρίου 2023). Μια χαρισματική και σπουδαία γυναίκα γέννημα και θρέμμα του Ρεθύμνου. Ξεκίνησε από το «Καμαράκι» και το Γυμνάσιο Θηλέων της πόλης, πέρασε και τελείωσε τις σπουδές της στην Αρχιτεκτονική του ΕΜΠ. Τα ενδιαφέροντά της ήδη από τα φοιτητικά της χρόνια στράφηκαν σε θέματα που σχετίζονται με τη χωροταξία, τον σχεδιασμό και οργάνωση του αστικού χώρου, τον Περιφερειακό Σχεδιασμό (Regional Planning) του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, που ήταν και το θέμα του διδακτορικού της. Το 1989 μετά από σπουδές PhD in Regional Planning, Univ. of Illinois at Urbana-Champaign, USA, και 2 χρόνια Visiting assistant professor, School of Planning, Un. of Cincinnati, USA, επιστρέφει στην Ελλάδα. Το 1993, αναλαμβάνει την οργάνωση ενός νέου και πρωτάκουστου για τα δεδομένα της Ελλάδας Τμήματος. Έτσι γεννιέται το πρώτο Πανεπιστημιακό Τμήμα Γεωγραφίας της χώρας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στην Μυτιλήνη.
Με τόλμη, πάθος και «φρόνηση» η Ελένη Καπετανάκη Μπριασούλη ρίχνεται στη δουλειά για τη θεμελίωση και οργάνωση ενός τμήματος που φέρει τη σφραγίδα της. Εκμεταλλεύεται και το τελευταίο δευτερόλεπτο της ύπαρξής της. Δουλεύει ακατάπαυστα για την υλοποίηση του οράματός της ακόμα και στην περίοδο των διακοπών της. Είναι αμετάκλητα στρατευμένη στις επιταγές της επιστήμης της πάνω στα καυτά προβλήματα του περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξης. Το πάθος και ο ενθουσιασμός της μεταδίδονται άμεσα στους συνεργάτες της στο Τμήμα, αλλά και στους φοιτητές της. Το 2021 βγαίνει στη σύνταξη. Ούτε και τότε σταματά. Συνεργάζεται με ιδρύματα και οργανισμούς που αγωνίζονται για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ο θάνατός της σημαδότησε πλήθος δημοσιευμάτων και αναφορών στο πρόσωπό και το έργο της. Στο σημερινό αφιέρωμα, λόγοι οικονομίας του χώρου της εφημερίδας επιβάλλουν να περιοριστούμε σε ένα σύντομο χρονολόγιο βίου και έργου και σε τέσσερις αναφορές στο πρόσωπό της από άμεσους συνεργάτες της στο Τμήμα και ένα πρώην φοιτητή της, επιφυλασσόμενοι να δώσουμε συνέχεια στο άμεσο μέλλον.
Σύντομο Χρονολόγιο
1953: 8 Οκτωβρίου Γέννηση.
1959-1964: Δημοτική εκπαίδευση στο Ρέθυμνο.
1964-1970: Γυμνάσιο Θηλέων Ρεθύμνου. Η σχέση και η αγάπη της με την γενέτειρα πόλη, το Ρέθυμνο, θα παραμείνει σταθερή και άσβηστη ως το τέλος του βίου της. Επανερχόταν συνεχώς έχοντας το σταθερό σημείο αναφοράς. Καμάρωνε επίσης για το χωριό του πατέρα της, τον Μέρωνα.
1970-1974: Από το Ρέθυμνο στην Αθήνα. Φοιτήτρια της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. Από το 1971 σπουδάζει με συνεχώς ανανεούμενη υποτροφία του ΙΚΥ (1971-72, 1972-73, 1973-74). Από το 1974 τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα στρέφονται στο Σχεδιασμό Τοπίου.
1975: Πτυχίο Αρχιτέκτονα Μηχανικού.
1975: Γάμος και οικογένεια. Έρχεται εις γάμου κοινωνία με τον Δημήτρη Μπριασούλη, γόνο Ηπειρώτικης οικογένειας από τα Τζουμέρκα, πτυχιούχο της Ανώτατης Γεωπονικής Σχολής Αθηνών. Η διά βίου συμπόρευση με τον Δημήτρη, ήδη από τα φοιτητικά τους χρόνια, θα επηρεάσει βαθιά τη σκέψη και την πνευματική πορεία της ίδιας της Ελένης αλλά και του Δημήτρη. Τα επιστημονικά τους ενδιαφέροντα γειτονεύουν άμεσα: Ανθρώπινο και Φυσικό Περιβάλλον, Βιώσιμη Ανάπτυξη, Σχεδιασμός κλπ. χτίζουν ένα αρμονικό ζευγάρι που συνταιριάζει το σεβασμό του στις παραδόσεις του τόπου, την αγάπη του για το περιβάλλον και επιστημονικά ενδιαφέροντα αλληλοσυμπληρούμενα. Απέκτησαν δυο παιδιά. Την Αλεξία και την Παρασκευή.
1981-1984: Η οικογένεια στην Αμερική. Μεταπτυχιακές σπουδές στον Σχεδιασμό του Αστικού Χώρου στο University of Illinois (UI) at Urbana-Champain, USA
1984: Master of Urbann Planning (MUP) UI
1985: PhD in Regional Planning, UI, USA (Διδακτορική διατριβή στον ολοκληρωμένο οικονομικό-περιβαλλοντικό σχεδιασμό).
1986-1988: Visiting Assistant Professors στο University of Cincinnati. Παραδίδει προπτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήματα στο Τμήμα Αστικού Σχεδιασμού.
1989: Επιστροφή στην Ελλάδα.
1989-1991: Παραδίδει μαθήματα Στατιστικής στο Sοutheastern College Athens.
1993 Δεκέμβριος: Η υπό την προεδρία του αειμνήστου Κώστα Σοφούλη (1937-1920) Διοικούσα Επιτροπή του Πανεπιστημίου του Αιγαίου αναθέτει στις Ελένη Καπετανάκη Μπριασούλη και Λίλα Λεοντίδου το έργο της οργάνωσης του πρώτου Τμήματος Γεωγραφίας στην Ελλάδα.
Στο χώρο αυτό επιτελεί ένα γιγάντιο και πρωτοπόρο για την Ελλάδα έργο διαθέτοντας όλα τα αποθέματα των ψυχικών και σωματικών της δυνάμεων.
2021: Συνταξιοδότηση της ΕΚ-Μ.
2021: Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής κατά της Ερημοποίησης του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
2023 4 Ιανουαρίου: Το αδόκητο τέλος της Ελένης Καπετανάκη Μπριασούλη.
Εκπαιδευτικό έργο: Τα μαθήματα που δίδαξε (προπτυχιακό και μεταπτυχιακό): Εισαγωγή στην Κοινωνική Στατιστική, Πολυμεταβλητή Ανάλυση, Κοινωνική Στατιστική – Έλεγχος Υποθέσεων, Μέθοδοι Περιφερειακής Ανάλυσης, Σχεδιασμός Γεωγραφικής Έρευνας, Σχεδιασμός Εφαρμοσμένης Έρευνας στη Γεωγραφία, Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας, Μέθοδοι Έρευνας στη Γεωγραφία, Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
Έρευνα-δημοσιεύσεις: Οι ερευνητικές της δραστηριότητες καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών θεμάτων θεωρημένων υπό το πρίσμα του σχεδιασμού και της λήψης αποφάσεων πολιτικής: τα «κοινά», αειφορική ανάπτυξη, μεταβολές χρήσεων γης (θεωρία και μοντέλα), ερημοποίηση, τουρισμός και περιβάλλον (ανάλυση, σχεδιασμός, πολιτική), ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ανάλυση πολιτικής και Θεωρία των Συναρθρώσεων, με την οποία ασχολήθηκε τα τελευταία 10 χρόνια.
Υπήρξε συντονίστρια δυο Ευρωπαϊκών ερευνητικών έργων και επιστημονικά υπεύθυνη Ευρωπαϊκών και εθνικών έργων. Η επιστημονική συμμετοχή της σε πολλά χρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα, αφορούσε αντικείμενα σχεδιασμού, λήψης αποφάσεων πολιτικής και διακυβέρνησης σχετικά κυρίως με την υποβάθμιση της γης και την ερημοποίηση, διασφάλιση των φυσικών πόρων (έδαφος και νερό), επιστιστική ασφάλεια, χρήσεις γης, τουρισμό, ΑΠΕ, και τον περιβαλλοντικό – χωροταξικό σχεδιασμό.
Έχει δημοσιεύσει σειρά επιστημονικών εργασιών στα πλέον έγκριτα διεθνή περιοδικά στην επιστημονική της περιοχή με έμφαση σε μεθοδολογικές προσεγγίσεις και αναλύσεις, ενώ υπήρξε μέλος της συντακτικής επιτροπής δύο διεθνών περιοδικών (Environmental Management, Journal of Sustainable Tourism).
Σύμφωνα με την ταξινόμηση βιβλιομετρικής μελέτης, η ομότιμη καθηγήτρια Ελένη Καπετανάκη – Μπριασούλη κατατάσσεται στους επιστήμονες με τις περισσότερες αναφορές στο επιστημονικό πεδίο: Αστικός, Περιφερειακός Σχεδιασμός (Urban and Regional Planning).
«Η Ελένη θα είναι πάντα εδώ»
Ο Πρόεδρος του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Θανάσης Κίζος, γράφει για την Ελένη Καπετανάκη – Μπριασούλη:
Τον Δεκέμβριο του 1993 ο αείμνηστος Κώστας Σοφούλης (ΚονΜανΣοφ για τους φίλους), την είχε γνωρίσει όταν έκανε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στην Urbana στις ΗΠΑ και την κάλεσε να αναλάβει μαζί με τη Λίλα Λεοντίδου την οργάνωση του Τμήματος Γεωγραφίας, στο νεαρό τότε Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Όχι μόνο ορίστηκε Συντονίστρια του Συμβουλίου Σπουδών (1994-96), αλλά συνέχισε να είναι υπεύθυνη της Επιτροπής του ΠΠΣ του Τμήματος ως το 2016 και δύο φορές πρόεδρος του Τμήματος: 2004-2008 και 2013-2016 και διαχειρίστηκε το ΕΠΕΑΕΚ του ΠΠΣ του Τμήματος, ενώ πρωτοστάτησε στην περαιτέρω ανάπτυξή του. Το αγαπούσε πολύ το Τμήμα, κανείς και καμιά δεν μπορεί να το αρνηθεί αυτό.
Ερευνητικά άφησε μεγάλο και πολύ σημαντικό έργο. «Εγώ είμαι planner» έλεγε συχνά και πράγματι τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα κάλυψαν πολλά θέματα, όλα ιδωμένα από τη σκοπιά του σχεδιασμού και της λήψης αποφάσεων πολιτικής: τα «κοινά», αειφορική ανάπτυξη, μεταβολές χρήσεων γης (θεωρία και μοντέλα), ερημοποίηση (οι ανθρώπινες διαστάσεις), τουρισμός και περιβάλλον (ανάλυση, σχεδιασμός, πολιτική), ανάλυση πολιτικής και Θεωρία των Συναρθρώσεων, με την οποία ασχολήθηκε τα τελευταία 10 χρόνια. Συνεργαστήκαμε σε μερικά από αυτά: μεγάθυμη εργοδότρια, οργανωτική μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας, γενναιόδωρη, αλλά και απαιτητική. Η μεγαλύτερη χαρά της να βγαίνουν δημοσιεύσεις μετά το πέρας της δουλειάς.
Οι δικές της δημοσιεύσεις (προτιμούσε να δημοσιεύει μόνη για να έχει τον απόλυτο έλεγχο μέχρι και της κάθε λέξης στο κείμενο) πολλές και με μεγάλη απήχηση και επιμελήτρια και μέλος της συντακτικής επιτροπής δύο πολύ σημαντικών διεθνών περιοδικών (Environmental Management, Journal of Sustainable Tourism). Μετά τη συνταξιοδότηση της, το 2021 ορίστηκε Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής κατά της Ερημοποίησης του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Ιδανική πρόεδρος, με όρεξη και ιδέες, αλλά και πολλή γνώση και μεγάλη εμπειρία.
Μέσα στην πανδημία συνταξιοδοτήθηκε και μου ζήτησε (καθότι δεν μπορούσε να τα κάνει η ίδια) να αδειάσω το γραφείο της. «Δεν θέλω τίποτα» μου είπε. «Για μένα το Τμήμα δεν είναι τα πράγματα που άφησα πίσω». Πολύ σωστά… και για μένα η Ελένη θα είναι πάντα εδώ. Την είδα μια τελευταία φορά πριν 2 μήνες σε μια εκδήλωση. Μεγαλύτερη (και ποιος δεν είναι;), αλλά σοφότερη.
Το Τμήμα Γεωγραφίας και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου της οφείλουν πολλά.
«Ήταν Καθηγήτρια διεθνούς επιπέδου»
Η Ηλέκτρα Πετράκου, α. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου, γράφει:
Η συμβολή της Ελένης Καπετανάκη – Μπριασούλη, στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα ήταν κομβική για την επιστήμη της Γεωγραφίας, άλλωστε υπήρξε από τους θεμελιωτές του πρώτου Τμήματος Γεωγραφίας στην Ελλάδα, το οποίο οφείλει την ανάπτυξη του μεταξύ άλλων στην εργατικότητά της την επιμονή της, την υπομονή της και την επιστημοσύνη της. Ήταν μια γυναίκα επιστήμονας, η οποία κατάφερε να ανταπεξέλθει επιστημονικά, και κοινωνικά σε αντίξοες εποχές για τις γυναίκες επιστήμονες, με σθένος, υπευθυνότητα, ήθος και ανιδιοτέλεια και να αφήσει το στίγμα της στην επιστήμη του Σχεδιασμού και της Γεωγραφίας την οποία θεράπευε (I am a planner συνήθιζε να λέει σε κάθε ευκαιρία) αλλά και στα ελληνικά εκπαιδευτικά δρώμενα και κοινά (commons).
Ήταν αφιερωμένη στο ακαδημαϊκό της έργο, ερευνητικό και διδακτικό, με τα υψηλότερα επιστημονικά standards, αναζητώντας τα θεωρητικά θεμέλια για την χάραξη πολιτικής και τη λήψη αποφάσεων. Το ακαδημαϊκό της έργο το θεωρούσε συνυφασμένο με την κοινωνία και την πολιτική, γι’ αυτό και ήταν άοκνη μαχήτρια για τα κοινά, τη γη, τους πόρους, τον πολιτισμό και τον τόπο της, την Κρήτη αλλά και την Λέσβο και την Ελλάδα.
Αγωνιζόταν για να αναπτυχθεί και να εφαρμοστεί περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα και είχε ασταμάτητη κριτική παρέμβαση σε διάφορα ζητήματα τουρισμού και ανάπτυξης, τονίζοντας πάντα την απαραίτητη σημασία ταυτόχρονα των συλλογικών αλλά και ατομικών αποφάσεων. Είχε το χάρισμα να εμβαθύνει σε θεωρητικές έννοιες, να τις αναλύει και να τις εντάσσει σε θέματα σχεδιασμού και πολιτικής, αλλά ταυτόχρονα να παρουσιάζει το έργο της με κατανοητό τρόπο σε πολλούς διαφορετικούς αποδέκτες.
Υπήρξε ακούραστη ερευνήτρια και καταλύτης διεθνών επιστημονικών συναντήσεων, φέρνοντας στη Μυτιλήνη ερευνητές και ερευνήτριες αναγνωρισμένου κύρους από όλο τον κόσμο, διοργανώνοντας και μοναδικά διεπιστημονικά Συνέδρια και Συμπόσια σε θέματα αιχμής της Γεωγραφίας.
Το έργο της σπουδαίο και αξιομνημόνευτο και η παρουσία της και προσφορά της (αν και πάντοτε χαμηλών τόνων) πολύτιμη. Το κενό που αφήνει δεν μπορεί να αναπληρωθεί αλλά όλοι εμείς που την συναντήσαμε και συνδεθήκαμε μαζί της, θα την θυμόμαστε με αγάπη και σεβασμό.
Η συμβολή της στη δημιουργία του Τμήματος Γεωγραφίας του Π.Α.
Την παρακάτω αναφορά, στον ρόλο της Ελένης Καπετανάκη – Μπριασούλη, όπως τον έζησε ως διδάσκων από το ξεκίνημά του νέου Τμήματος, κάνει ο Νίκος Σουλακέλης, καθηγητής Θεματικής Χαρτογραφίας και Εφαρμοσμένης Γεωπληροφορικής, πρώην πρόεδρος του Τμήματος Γεωγραφίας και αντιπρύτανης του Π.Α.:
Η Ελένη Καπετανάκη – Μπριασούλη, η αγαπητή μου Συνάδελφος που συμπορευτήκαμε Ακαδημαϊκά από το 1994 στο νεοσύστατο Τμήμα Ανθρωπογεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου με έδρα την Μυτιλήνη, άφησε μια τεράστια Ακαδημαϊκή παρακαταθήκη σε διεθνές επίπεδο.
Παράλαβε ένα Φ.Ε.Κ ίδρυσης ενός Τμήματος και μετά από 26 χρόνια αδιάκοπης ακαδημαϊκής προσπάθειας παρέδωσε στην Ελληνική κοινωνία και στην παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα ένα διεθνώς αναγνωρισμένο, αξιολογημένο με βαθμό Άριστα, πλήρως στελεχωμένο και εξοπλισμένο Πανεπιστημιακό Τμήμα Γεωγραφίας.
Αναμφίβολα, τα πρώτα χρόνια λειτουργίας (1994) απαιτούσαν όραμα, γνώσεις, εμπειρία και κυρίως αφοσίωση, προσήλωση στην επίτευξη ενός στόχου που ξεπερνούσε κατά πολύ τα συνήθη ανθρώπινα όρια και τις αντοχές. Όλα αυτά, ξεκινώντας από ελλειμματικές και διάσπαρτες υποδομές, υποτυπώδη στελέχωση και δύσκαμπτη γραφειοκρατία. Η Ελένη Καπετανάκη – Μπριασούλη, σύζυγος, μητέρα δύο παιδιών στην Αθήνα και κόρη ηλικιωμένων γονέων στο Ρέθυμνο κατάφερε το ανθρωπίνως ακατόρθωτο. Με απίστευτο αίσθημα καθήκοντος, δουλεύοντας μέρα και νύχτα, καθημερινές και αργίες έστηνε σταδιακά το Ακαδημαϊκό της οικοδόμημα. Στην ακαδημαϊκή της αυτή πορεία, είχα πολλές φορές εκπλαγεί από τις σωματικές και ψυχικές αντοχές της, την αποφασιστικότητά της και τον δυναμικό της χαρακτήρα.
Αξίζει να τονιστεί ότι, η αφοσίωση και επιμονή στην επίτευξη των ακαδημαϊκών στόχων της, δεν αφορούσε την προσωπική της ανάδειξη, την προσωπική της προβολή, την προσωπική της εξέλιξη, αφορούσε αποκλειστικά το Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου στο σύνολό του, τους φοιτητές/τριες, τους αποφοίτους Γεωγράφους και τους συναδέλφους. Αυτός είναι και ο σημαντικότερος λόγος που είχε κερδίσει τον σεβασμό όλων. Επιπρόσθετα, η προσπάθεια της ήταν αδιάλειπτη και ασύνδετη με θέσεις ευθύνης και βαθμίδες καθηγητικές, ήταν μια προσπάθεια ανιδιοτελής, που την υπηρετούσε ανεξάρτητα από την προσωπική της ακαδημαϊκή θέση.
Έχοντας την τεράστια τιμή, τύχη και ευκαιρία να με εμπιστευτεί, να σταθώ δίπλα της, επικουρώντας με όλες μου τις δυνάμεις την επίτευξη του οράματός της για το πρώτο Τμήμα Γεωγραφίας στην Ελλάδα αισθάνομαι ευγνωμοσύνη και απεριόριστο σεβασμό προς την Ελένη Καπετανάκη – Μπριασούλη. Την αγαπητή «αδελφή» μου Ελένη.
«Συνέβαλε καταλυτικά στη διαπαιδαγώγηση μιας γενιάς φοιτητών/τριών»
Ο Βασίλης Κουτσούκος, απόφοιτος του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, πρώην φοιτητής της εκλιπούσης καθηγήτριας, γράφει:
Με την κ. Ελένη Μπριασούλη γνωριστήκαμε το 1995 κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών μας στο τμήμα Γεωγραφίας (αρχικά Ανθρωπογεωγραφίας) του Πανεπιστημίου Αιγαίου στην Μυτιλήνη. Ήταν τότε που η κ. Ελένη με ένα φαντασιακό άλμα μας έμαθε να μελετάμε, να αμφισβητούμε και να συνθέτουμε τις σκέψεις μας. Άκουγε με προσοχή ακόμη και τις επιπόλαιες ή υπερφίαλες ιδέες μας και αποφαινόταν με γνώμονα την επιστημονική ορθότητα, τη σύνδεση με την πραγματικότητα και κυρίως την πρακτική εφαρμογή τους.
Στα μέσα του 2010 η κ. Μπριασούλη προτείνει και αναλαμβάνει τη διαχείριση του τετραετούς ευρωπαϊκού ερευνητικού έργου με την ονομασία LEDDRA (http://leddra.aegean.gr/). Αυτό έχει ως κεντρικό στόχο τη μελέτη της υποβάθμισης και ερημοποίησης του εδάφους και των οικοσυστημάτων του από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Η απαιτητική διαχείριση του έργου ανέδειξε τις ικανότητές της ως προς την επίτευξη των καθορισμένων στόχων του, την επιδεξιότητα συντονισμού ενός μεγάλου αριθμού διεθνών συνεργατών από αρκετά διαφορετικά αντικείμενα και τη συγγραφή παραδοτέων αναφορών υψηλής ποιότητας.
Το σημαντικότερο μάθημα από το LEDDRA ήταν η ιδέα της για την επιβίωση των κοινοτήτων της υπαίθρου από τις επιπτώσεις λειτουργίας των σύγχρονων κοινωνιών. Σε καμιά περίπτωση δεν ήταν ένα έργο για τη ρομαντική επιστροφή σε τρόπους λειτουργίας και οργάνωσης του παρελθόντος. Αντιθέτως ήταν μια προσπάθεια διευθέτησης των καταγεγραμμένων προβλημάτων της υπαίθρου χώρας η οποία ήταν δυνατό να προσφέρει μια διαφορετική και επιβεβλημένη αναβάθμιση στην ποιότητα ζωής των κατοίκων της. Ως μια προσπάθεια εφαρμογής των ευρημάτων του LEDDRA λογίζεται και η συμμετοχή της ως προέδρου στην Εθνική Επιτροπή κατά της Ερημοποίησης του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (Ιούνιος 2021).
Ήταν αδιανόητο για την κ. Ελένη να δεχθεί τη ρήξη της κοινωνικής συνοχής από την προώθηση οικονομικών συμφερόντων μιας μειονότητας εις βάρος του κοινωνικού συνόλου. Χαρακτηριστική είναι η κατάσταση που διεξοδικά είχε αναλύσει αναφορικά με την επέκταση της κατασκευής γηπέδων γκολφ και των τουριστικών χωριών σε άνυδρες σχετικά περιοχές που ήδη πλήττονταν από αρκετά προβλήματα υποβάθμισης του φυσικού, του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και των αντίστοιχων τοπικών κοινοτήτων.
Η κ. Μπριασούλη δούλευε αδιάλειπτα πάνω σε όλα τα ενδιαφέροντά της, χωρίς να ξεχωρίζει τις περιόδους εντατικής εργασίας από εκείνες της πραγματικής ξεκούρασης. Πάντα έβρισκε κάποιον τρόπο ώστε κατά τη διάρκεια των ολιγοήμερων διακοπών της να επιστρέφει στο «γραφείο» της για να μοιραστεί ακόμη ένα λιτό μήνυμα με κάποιες παρατηρήσεις και φωτογραφίες από τις καθημερινές παρατηρήσεις της. Ως ενεργή προσωπικότητα θεωρούσε καθήκον της την αρθρογραφία στον τοπικό, στον εθνικό τύπο και σε ιστοσελίδες με άρθρα γνώμης και τη συμμετοχή της σε διάφορα ντοκιμαντέρ.
Από τα παραπάνω διαφαίνεται πως αυτή η συμπεριφορά της τροφοδοτούταν από το βαθύ αίσθημα ευθύνης απέναντι στη φύση και βέβαια απέναντι στον ίδιο τον άνθρωπο και στην ατομική του συμμετοχή στη σχέση αυτή. Καθόλου τυχαία, στα μηνύματα του ηλεκτρονικού της ταχυδρομείου υπέγραφε: «Να αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Άμα δε σωθεί εγώ θα φταίω» (Ν. Καζαντζάκης, Ασκητική).
Κλείνοντας θεωρώ αυτό το κείμενο ως ελάχιστη πράξη για μια προσωπικότητα που συνέβαλε καταλυτικά στη διαπαιδαγώγηση μιας γενιάς φοιτητών/τριών και συνεργατών/τριων που έζησε, έμαθε, έκλαψε, συζήτησε, δούλεψε, γέλασε, συγκρούστηκε, αναδείχθηκε και ολοκληρώθηκε ως προσωπικότητα μαζί της. Σας ευχαριστούμε για όλα κ. Μπριασούλη…
«Ήταν πάντα αφιερωμένη, σχεδόν ασκητική, σε ό,τι έκανε»
Η Ελένη Γουρνέλου, π. Γραμματέας του Τμήματος Γεωγραφίας Π.Α. αποχαιρετά με πολύ συγκίνηση την Ελένη Καπετανάκη-Μπριασούλη, γράφοντας:
Όταν φυτεύεις μια ρίζα, είσαι αθώος. Σχεδόν ανίδεος… Γιατί δεν ξέρεις αν η ρίζα θα γίνει δένδρο κι αν θα βγουν καρποί κι αν οι καρποί θα είναι δυνατοί. Αν θ’ αντέξουν στον καιρό. Αν θ’ αντέξεις στον αγώνα κι αν ο αγώνας θα ‘ναι καλός. Δεν ξέρεις τίποτα, ακόμα. Κι όμως, βάζεις όλο σου το πάθος και ποτίζεις, ποτίζεις κάθε μέρα το χώμα – έτσι, στο άγνωστο και κάπως στη τύχη. Και όταν πια αρχίζεις σιγά-σιγά και βλέπεις τους πρώτους καρπούς, εκεί κάπου, αρχίζεις να καταλαβαίνεις και τότε, αν είσαι από τους τυχερούς, αρχίζεις ν’ αγαπάς.
Κάπως έτσι στήθηκε το πρώτο Τμήμα Γεωγραφίας στην Ελλάδα (με καθυστέρηση σχεδόν ενός αιώνα…) κι από τις πρώτες που έβαλαν ρίζες, που φύτεψαν, πότισαν και αγάπησαν, ήταν η Καθηγήτρια Ελένη Καπετανάκη-Μπριασούλη. Μ’ αυτήν (και με άλλους/άλλες αργότερα) μοιραστήκαμε τους πρώτους καρπούς που ήταν οι πρώτοι (1997) αλλά και οι μετέπειτα απόφοιτοι του Τμήματος. Η Ελένη ήταν πάντα αφιερωμένη, σχεδόν ασκητική, σε ό,τι έκανε. Τελετουργικά εργατική από την πρώτη ώρα που έφθανε στο γραφείο της μέχρι την αποχώρησή της το βράδυ που έκλεινε τη πόρτα κι αποχαιρετούσε τους φύλακες.
Το 2021 ήταν ανάμεσα στους 15 Καθηγητές-Καθηγήτριες του Παν. Αιγαίου που αξιολογήθηκαν στους 100.000 κορυφαίους επιστήμονες και επιστημόνισσες με τις περισσότερες αναφορές παγκοσμίως. Μα το δικό της «παράσημο» στην μπουτονιέρα ήταν το γεγονός ότι ήταν αγαπητή Δασκάλα για τους φοιτητές και τις φοιτήτριές της. Δεν έλειπαν οι πλάκες και τα γέλια μεταξύ τους, παρά το γεγονός ότι τα μαθήματά της ήταν… απαιτητικά. Κι αν έβλεπε, σήμερα, τα μηνύματά τους θα της έρχονταν δάκρυα στα μάτια από την αγάπη και τον σεβασμό τους. Μεγαλώσαμε μαζί και μεγάλωσαν κι άλλοι/άλλες μαζί μ’ εμάς. Η μισή μας ζωή ήταν στη Γεωγραφία. Είχαμε πει πως θα βρεθούμε στην Αθήνα τούτες τις μέρες αλλά ο Θεός γελάει όταν οι άνθρωποι σχεδιάζουν. Και κάπως έτσι έμαθα ότι η Ελένη έφυγε από αυτόν τον κόσμο.
Θα μου λείψει η μαχητικότητά της, ακόμα κι όταν υπερέβαλλε, γιατί είναι ανθρώπινο. Θα μου λείψει η φωνή της, ακόμα και η σιωπή της γιατί ήξερα ότι ήταν κάπου εκεί, ως δεδομένη. Θα μου λείψουν τα ρητά της που μάθαινε απ’ έξω όπως κι οι μαντινάδες της για την αγαπημένη της Κρήτη. Αυτές που μου τις τραγουδούσε στο γραφείο και τις απήγγειλε σε όλες τις αποφοιτήσεις… και γινόταν χαμός! Θα μου λείψουν τα μηνύματά της γιατί ήταν παρούσα, τα άρθρα της για την οικολογία και την ερημοποίηση (ήταν μέχρι σήμερα Πρόεδρος στην Εθνική Επιτροπή Ερημοποίησης) γιατί ήταν ενεργή πολίτισσα και ενδιαφερόταν για τη χώρα και τον τόπο αλλά και η φιλοσοφία της επειδή ήταν σκεπτόμενη. Το ακάματό της τσαγανό και η λεπτή, ασκητική μορφή της που χαιρετώ απόψε.
