Κορυφαίος της Αντίστασης ο θρυλικός Ιωάννης Δραμουντάνης ή Στεφανογιάννης για τον οποίο έχουμε κατά καιρούς δημοσιεύσει αρκετά στοιχεία από την πολυσήμαντη δράση του και τον ηρωικό του θάνατο. Δεν φαίνεται όμως να υστερούσε και ο αδελφός του Γιώργης. Τον εντοπίσαμε σε μια σειρά δημοσιευμάτων που ακολούθησαν τον θάνατο του το Φλεβάρη του 1976.Από αυτά φαίνεται πόσο σημαντικός ήταν.
Ας φωτίσουμε λοιπόν σήμερα τις δυο σημαντικές αυτές μορφές με κάτι περισσότερο για τον Γιώργη που δεν έχει αναδειχθεί όσο το άξιζε η προσωπικότητά του.
Κι ας ξεκινήσουμε από τον μάρτυρα της λευτεριάς Στεφανογιάννη, που ανέδειξε περίτεχνα η ερευνητική ματιά του επιφανούς εκπαιδευτικού, ιστορικού και συγγραφέα δρος Γεωργίου Καλογεράκη.
Ο Ιωάννης Δραμουντάνης – Στεφανογιάννης γεννήθηκε στα Ανώγεια Μυλοποτάμου Ρεθύμνου το 1897. Οι γονείς του ήταν ο Στέφανος και η Ανεζίνα Δραμουντάνη, (το γένος Σμπώκου).
Σε ηλικία είκοσι ετών (1917) παίρνει μέρος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο με τα Ελληνικά στρατεύματα που πολεμούσαν στο πλευρό της Αντάντ. Η θητεία του στο στράτευμα συνεχίζεται παίρνοντας μέρος στη Μικρασιατική εκστρατεία 1919-1922 και βιώνει τη Μικρασιατική καταστροφή. Σε ηλικία 33 ετών, το 1930, παντρεύεται την Χαρίκλεια Σταυρακάκη και αποκτά μαζί της έξι παιδιά.
Κτηνοτρόφος στο επάγγελμα ο Ιωάννης Δραμουντάνης απολάμβανε μεγάλο κύρος όχι μόνο από τους κατοίκους του χωριού ή της περιοχής Μυλοποτάμου αλλά και της ευρύτερης περιοχής του Ψηλορείτη, όπως τα χωριά Κρουσώνας, Βορίζα, Καμάρες, Γέργερη κ.ά.
Η συμβολή στη μεγαλειώδη Αντίσταση του Κρητικού λαού τα χρόνια 1941-1944, του Αρχηγού Ανωγείων και Άνω Μυλοποτάμου Γιάννη Δραμουντάνη-Στεφανογιάννη, θα μπορούσε συνοπτικά να περιγραφεί ως εξής:
Λίγο πριν τη μεγαλειώδη μάχη της Κρήτης μαζί με άλλους συγχωριανούς του έκαναν απροσπέλαστο, (για ρίψη αλεξιπτωτιστών και προσγείωση αεροπλάνων) το Οροπέδιο της Νίδας, τοποθετώντας επί μέρες ογκόλιθους στην επιφάνειά του.
Αφού δεν έγινε κατορθωτή η ρίψη Γερμανών αλεξιπτωτιστών στη Νίδα, επικεφαλής ομάδος ενόπλων Ανωγειανών πήρε μέρος στη Μάχη της Κρήτης από την πρώτη ως την τελευταία ημέρα στην περιοχή Λατζιμά Ρεθύμνου.
Ο Γιάννης Δραμουντάνης-Στεφανογιάννης βοήθησε και πέτυχε την πρώτη επαφή του πλοιάρχου Πουλ με τον Αντώνη Γρηγοράκη-Σατανά τον Αύγουστο του 1941.
Μετά τη μάχη της Κρήτης ο Γιάννης Δραμουντάνης Στεφανογιάννης ήταν ένας από τους 32 συνολικά Κρήτες που επικήρυξαν οι Γερμανικές Αρχές Κατοχής και καθ’ όλη τη διάρκεια της τετράχρονης σκλαβιάς παρέμεινε επικηρυγμένος και από τους πλέον καταζητούμενους Κρητικούς.
Πήρε μέρος σε όλες τις συσκέψεις των Αρχηγών των ενόπλων Ανταρτικών ομάδων της Κρήτης (Καπετάνιων Μπαντουβά, Πετρακογιώργη, Σατανά) και προετοίμασαν από κοινού μαζί με τον επικεφαλής της Αγγλικής αποστολής Τομ Ταμπάμπιν τα πρώτα σαμποτάζ που διενεργήθηκαν σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη τον Ιούνιο του 1942 (σαμποτάζ Καστελλίου Πεδιάδος και Ηρακλείου, 7 και 13 Ιουνίου 1942).
Διατήρησε άσβεστη τη σπίθα και τη δίψα της λευτεριάς σε μια μεγάλη εδαφική περιφέρεια της κεντρικής Κρήτης (Άνω και Κάτω Μυλοπόταμος – Δυτικό Μαλεβύζι).
Το δυσκολότερο έτος της Κατοχής, το 1942, όταν οι αντάρτες που λημέριαζαν στα βουνά μετρούνταν στα δάχτυλα των χεριών, έδωσε καταφύγιο στις συμμαχικές αποστολές οι οποίες με τους σταθμούς ασυρμάτου που έφεραν στον τόπο μας διατήρησαν επαφή με το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής (τον ελεύθερο τότε κόσμο). Τα Ανωγειανά μητάτα, Κορακόπετρα, Μίθια, Πετροδολάκια ήταν τα ασφαλή καταφύγια των σταθμών ασυρμάτου και των Άγγλων Αξιωματικών Συνδέσμων Τομ Ταμπάμπιν, Ραλφ Στόκμπριτζ, Πάτρικ Λη Φέρμορ κ.ά.
Παρέμεινε αδούλωτος ο Ψηλορείτης, το μοναδικό ίσως ελεύθερο τμήμα του νησιού μας, βρίσκοντας εκεί καταφύγιο οι καταδιωκόμενοι από τους Γερμανούς Κρήτες αλλά και οι Άγγλοι στρατιώτες, οι οποίοι δεν κατάφεραν να ακολουθήσουν τους συντρόφους τους μετά τη μάχη της Κρήτης. Το σπίτι του Στεφανογιάννη στα Ανώγεια ήταν το ασφαλές κρησφύγετο δεκάδων Κρητών πατριωτών που έπεφταν στη δυσμένεια των κατακτητών και από το σπίτι του Στεφανογιάννη ξεκινούσαν το μεγάλο ταξίδι για τα νότια παράλια και τη μεταφορά τους στην Αίγυπτο.
Τα τρία τελευταία βήματα του προς την Ελευθερία
Ο Γιάννης Δραμουντάνης-Στεφανογιάννης ανέπτυξε άριστη συνεργασία με τον επικεφαλής της κατασκοπίας των νομών Ηρακλείου-Λασιθίου Γιώργο Δουνδουλάκη και στο σπίτι του στα Ανώγεια έγινε η αλλαγή της Αρχηγίας από τον Γιώργο Δουνδουλάκη στον Μιχάλη Ακουμιανάκη την Άνοιξη του 1943.
Ο Γιάννης Δραμουντάνης-Στεφανογιάννης τέλος σφράγισε με το αίμα του τον αγώνα που έδωσε για τα πανανθρώπινα ιδανικά της Ελευθερίας της Δικαιοσύνης και της Ειρήνης, πέφτοντας νεκρός χτυπημένος πισώπλατα από τα φονικά βόλια των κατακτητών στις 13 Φεβρουαρίου 1944.
Ανώγεια 11 Φεβρουαρίου 1945 στο ετήσιο μνημόσυνο του Γιάννη Δραμουντάνη (Στεφανογιάννη).
Στην άκρη δεξιά διακρίνεται η γυναίκα του Χαρίκλεια Δραμουντάνη, δίπλα της ο αρχηγός καπετάν Μανόλης Μπαντουβάς κρατώντας τον γιο του ήρωα Ζαχαρία, δίπλα του ο Στεφανογιώργης με τη γυναίκα του και τον γιο του Στεφανή, οι αδελφές του Στεφανογιάννη, ο αρχηγός Χριστομιχάλης και δεξιά ο Χριστόδουλος Σμπώκος και ο Ανάστος Παρασύρης
Όταν τον συνέλαβαν εκείνος ένα πράγμα είχε στο νου του. Μήπως η εκτέλεσή του πυροδοτήσει επεισόδια, γιατί είναι σίγουρο ότι οι συγγενείς του δεν θα άφηναν το θάνατό του χωρίς να πάρουν το αίμα του πίσω.
Με την άκρη του ματιού του, όπως δέσμιο τον οδηγούσαν στον τόπο της εκτέλεσης, έβλεπε τους χωριανούς να παρακολουθούν σιωπηλοί αλλά σίγουρα μέσα τους έβραζαν. Με το θάρρος που τον διέκρινε ζήτησε από τον επικεφαλής του αποσπάσματος μια τελευταία χάρη. Να γίνει η εκτέλεση έξω από το χωριό και του εξήγησε τους φόβους του. Ο Γερμανός αξιωματικός πείστηκε. Ίσως και να αιφνιδιάστηκε από τη λεβεντιά του ομήρου του.
Κι ενώ έβγαιναν από το χωριό, ο Στεφανογιάννης πήρε τη μεγάλη απόφαση. Θα επιχειρούσε απόδραση. Κάποια στιγμή φάνηκε να τον ευνοούν οι συνθήκες. Έκανε καρδιά και προσπάθησε να διαφύγει από ένα χαράκι. Κι εκεί στο μεγάλο σάλτο, ενώ θύμιζε αετό με απλωμένες φτερούγες τον βρήκε ο θάνατος.
Συγκλονιστική η περιγραφή των τελευταίων στιγμών του ήρωα από τον κ. Καλογεράκη. Αναφέρει σχετικά:
Είναι τα τρία τελευταία βήματα του Αρχηγού προς την Ελευθερία. Το τελευταίο βήμα είναι και το μετέωρο βήμα της λευτεριάς και του θανάτου. Πέφτει. Το κεφάλι του ακουμπά στη γη. Το σώμα του κείτεται άψυχο. Ένα ρυάκι κόκκινο αρχίζει να σχηματίζεται στο χιόνι. Στις πλαγιές του Ψηλορείτη μερικά πουλιά πετούν τρομαγμένα από το σάλαγο των πυροβολισμών.
Ο πρώτος που τρέχει κοντά του είναι ο γιος του ο Ζαχαρίας. Πέφτει στο χιόνι και τον αγκαλιάζει για δεύτερη φορά. Τώρα ο πατέρας του δεν μπορεί να τον διώξει. Και γίνεται ένα με το αίμα του πατέρα του. Του χαϊδεύει το πρόσωπο. Τα μάτια του τρέχουν δάκρυα. Δάκρυα για τον πατέρα του, δάκρυα για τη θυσία του, δάκρυα για την τιμή της ελευθερίας.
Πιάνει το κόκκινο χιόνι και το τρίβει στο πρόσωπό του. Ακουμπά το χέρι του πατέρα του και φωνάζει το όνομά του. Η κόρη του η Ριρίκα, ακούγοντας τους πυροβολισμούς, δωδεκάχρονη κοπέλα, βγάζει κραυγές απόγνωσης. Όλοι οι Ανωγειανοί καταλαβαίνουν. Ο Αρχηγός τους είναι νεκρός.
Από το πλούσιο αρχείο του Ζαχαρία Ιωάννου Δραμουντάνη, γιου του Στεφανογιάννη, ο δρ Γεώργιος Καλογεράκης καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού Πεδιάδος ανασύρει στο πλαίσιο της έρευνάς του ένα έγγραφο που υπογράφει η Χαρίκλεια Δραμουντάνη. Γράφει η Χαρίκλεια για τον άντρα της:
«Ο άνδρας μου Γιάννης Δραμουντάνης Στεφανογιάννης υπήρξε ένας χαρισματικός και γοητευτικός άνδρας της εποχής του. Άνθρωπος γεμάτος ζωή και ζωντάνια με μεγάλο πατριωτικό φρόνημα, στηριζόμενος στις παραδόσεις του χωριού του και της οικογένειάς του.
Γι’ αυτό όταν σκλαβώθηκε η Κρήτη και η Ελλάδα, δεν είχε κανένα δισταγμό να στραφεί αμέσως κατά του κατακτητού και να γίνει πρωτεργάτης της αντίστασης στην Κρήτη, γιατί πίστευε ότι χωρίς ελευθερία δεν υπάρχει δημοκρατία και οικογενειακή ευτυχία.
Γι’ αυτό αν και είχε έξι παιδιά, θυσίασε και τον εαυτό του και τα υπάρχοντά του στο βωμό της ελευθερίας και της δημοκρατίας χωρίς να υπολογίσει ποτέ ότι ο θάνατός του ήταν ελάχιστο τίμημα για την ελευθερία της πατρίδας του.
Γι’ αυτό θυσίασε τον εαυτό του ως μάρτυρας και ως ήρωας μπροστά στα μάτια όλου του χωριού του, για να δείξει ότι η ελευθερία είναι το ανώτερο αγαθό της ζωής, πάνω από παιδιά και οικογένεια.
Χ. Δραμουντάνη».
Η Χαρίκλεια Δραμουντάνη μίλησε και στον Αντώνη Σανουδάκη για τις συγκλονιστικές στιγμές που έζησε και τις ματωμένες μνήμες της. Και οι εμπειρίες αυτές έγιναν μια ακόμα ενδιαφέρουσα έκδοση που υμνεί παράλληλα και τη γυναίκα στην Αντίσταση.
Η μεγάλη συμβολή του στην Αντίσταση
Σύμφωνα με το βιογράφο του δρα Γεώργιο Καλογεράκη η συμβολή στη μεγαλειώδη Αντίσταση του Κρητικού λαού τα χρόνια 1941-1944, του Αρχηγού Ανωγείων και Άνω Μυλοποτάμου Γιάννη Δραμουντάνη-Στεφανογιάννη, θα μπορούσε συνοπτικά να περιγραφεί ως εξής:
1ο) Λίγο πριν τη μεγαλειώδη μάχη της Κρήτης μαζί με άλλους συγχωριανούς του έκαναν απροσπέλαστο, (για ρίψη αλεξιπτωτιστών και προσγείωση αεροπλάνων) το Οροπέδιο της Νίδας, τοποθετώντας επί μέρες ογκόλιθους στην επιφάνειά του.
2ο) Αφού δεν έγινε κατορθωτή η ρίψη Γερμανών αλεξιπτωτιστών στη Νίδα, επικεφαλής ομάδος ενόπλων Ανωγειανών πήρε μέρος στη Μάχη της Κρήτης από την πρώτη ως την τελευταία ημέρα στην περιοχή Λατζιμά Ρεθύμνου.
3ο) Ο Γιάννης Δραμουντάνης-Στεφανογιάννης βοήθησε και πέτυχε την πρώτη επαφή του πλοιάρχου Πουλ με τον Αντώνη Γρηγοράκη-Σατανά τον Αύγουστο του 1941.
4ο) Μετά τη μάχη της Κρήτης ο Γιάννης Δραμουντάνης Στεφανογιάννης ήταν ένας από τους 32 συνολικά Κρήτες που επικύρηξαν οι Γερμανικές Αρχές Κατοχής και καθ’ όλη τη διάρκεια της τετράχρονης σκλαβιάς παρέμεινε επικηρυγμένος και από τους πλέον καταζητούμενους Κρητικούς.
5ο) Πήρε μέρος σε όλες τις συσκέψεις των Αρχηγών των ενόπλων Ανταρτικών ομάδων της Κρήτης (Καπετάνιων Μπαντουβά, Πετρακογιώργη, Σατανά) και προετοίμασαν από κοινού μαζί με τον επικεφαλής της Αγγλικής αποστολής Τομ Ταμπάμπιν τα πρώτα σαμποτάζ που διενεργήθηκαν σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη τον Ιούνιο του 1942 (σαμποτάζ Καστελλίου Πεδιάδος και Ηρακλείου, 7 και 13 Ιουνίου 1942).
6ο) Διατήρησε άσβεστη τη σπίθα και τη δίψα της λευτεριάς σε μια μεγάλη εδαφική περιφέρεια της κεντρικής Κρήτης (Άνω και Κάτω Μυλοπόταμος -Δυτικό Μαλεβύζι).
7ο) Το δυσκολότερο έτος της Κατοχής, το 1942, όταν οι αντάρτες που λημέριαζαν στα βουνά μετρούνταν στα δάχτυλα των χεριών, έδωσε καταφύγιο στις συμμαχικές αποστολές οι οποίες με τους σταθμούς ασυρμάτου που έφεραν στον τόπο μας διατήρησαν επαφή με το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής (τον ελεύθερο τότε κόσμο). Τα Ανωγειανά μητάτα, Κορακόπετρα, Μίθια, Πετροδολάκια ήταν τα ασφαλή καταφύγια των σταθμών ασυρμάτου και των Άγγλων Αξιωματικών Συνδέσμων Τομ Ταμπάμπιν, Ραλφ Στόκμπριτζ, Πάτρικ Λη Φέρμορ κ.ά.
8ο) Παρέμεινε αδούλωτος ο Ψηλορείτης, το μοναδικό ίσως ελεύθερο τμήμα του νησιού μας, βρίσκοντας εκεί καταφύγιο οι καταδιωκόμενοι από τους Γερμανούς Κρήτες αλλά και οι Άγγλοι στρατιώτες, οι οποίοι δεν κατάφεραν να ακολουθήσουν τους συντρόφους τους μετά τη μάχη της Κρήτης. Το σπίτι του Στεφανογιάννη στα Ανώγεια ήταν το ασφαλές κρησφύγετο δεκάδων Κρητών πατριωτών που έπεφταν στη δυσμένεια των κατακτητών και από το σπίτι του Στεφανογιάννη ξεκινούσαν το μεγάλο ταξίδι για τα νότια παράλια και τη μεταφορά τους στην Αίγυπτο.
9ο) Ο Γιάννης Δραμουντάνης-Στεφανογιάννης ανέπτυξε άριστη συνεργασία με τον επικεφαλής της κατασκοπίας των νομών Ηρακλείου-Λασιθίου Γιώργο Δουνδουλάκη και στο σπίτι του στα Ανώγεια έγινε η αλλαγή της Αρχηγίας από το Γιώργο Δουνδουλάκη στο Μιχάλη Ακουμιανάκη την Άνοιξη του 1943.
10o) Ο Γιάννης Δραμουντάνης-Στεφανογιάννης τέλος σφράγισε με το αίμα του τον αγώνα που έδωσε για τα πανανθρώπινα ιδανικά της Ελευθερίας της Δικαιοσύνης και της Ειρήνης, πέφτοντας νεκρός χτυπημένος πισώπλατα από τα φονικά βόλια των κατακτητών στις 13 Φεβρουαρίου 1944.
Ο Γεώργιος Δραμουντάνης
Φλογερός πατριώτης και ο αδελφός του Γεώργιος Δραμουντάνης, ο περίφημος Στεφανογιώργης που γεννήθηκε στα Ανώγεια το 1904.
Μεγάλωσε κι αυτός σε μια ιστορική οικογένεια με παραδόσεις και απροσμέτρητο πατριωτισμό που εκδηλωνόταν σε κάθε μεγάλη στιγμή της σύγχρονης ιστορίας.
Έτσι φρόντισε με τον αγώνα και την εν γένει δράση του να φανεί αντάξιος της γενιάς του.
Αυτός το Νοέμβρη του 1940 με τους καπετάνιους Μπαντουβά και Σατανά έκαναν απόβαση στη Δωδεκάνησο κατά διαταγή του Άγγλου Συνταγματάρχου Πετλέμπουρη.
Επιστρέφοντας επιδόθηκε στην οργάνωση της Εθνοφυλακής μέχρι της πτώσης των αλεξιπτωτιστών που τον βρήκε να πολεμά στο Ηράκλειο.
Αμέσως μετά την κατάληψη του νησιού από τους Γερμανούς μαζί με τον αδελφό του Στεφανογιάννη και τους Μιχάλη Ξυλούρη, Αθανάσιο Σκουλά, Κωνσταντίνο Κουνάλη και τον γιατρό Νικόλαο Μανούσο επιδόθηκε στο οργανωτικό επίπεδο και την περισυλλογή Άγγλων στρατιωτών αναπτύσσοντας μεγάλη δράση και προσφέροντας πολλά και στον τομέα αυτό.
Στις 15 Αυγούστου 1941 υπέγραψε το πρακτικό ορκωμοσίας και στις 5 Οκτωβρίου του ίδιου έτους ακολούθησε την Αγγλική κατασκοπεία ως τακτικός σύνδεσμος. Η δράση του δεν άργησε να γίνει γνωστή στον κατακτητή. Αυτό τον ανάγκασε να καταφύγει στο βουνό για να συνεχίσει τον αγώνα του αδιαφορώντας για τη δήμευση της περιουσίας του. Εκεί με την ομάδα του αδελφού του Γιάννη μεγαλουργούσε μέχρι το 1943 που αναγκάστηκε να ακολουθήσει τους παπα-Γιάννη Σκουλά, Ιωάννη Χαιρέτη και Δημήτρη Κήπη στην Αίγυπτο με απόφαση της ηγεσίας της οργάνωσης. Ο τόπος δεν τους χωρούσε πια. Κινδύνευαν από στιγμή σε στιγμή να συλληφθούν και η οργάνωση τους χρειαζόταν. Εκεί στην Αίγυπτο διεβίβασε έκθεση της οργάνωσης στην Ελληνική Κυβέρνηση και παρέμεινε μέχρι την επάνοδο του στο υπουργείο των Εξωτερικών. Τον Απρίλη του 1944 και μετά την τραγική δολοφονία του αδελφού του Στεφανογιάννη επανήλθε στα Ανώγεια και ανέλαβε την υπαρχηγία της Ομάδας ΕΑΟ Ψηλορείτης υπό τον αρχηγό Μιχαήλ Ξυλούρη.
Πολέμησε γενναία τους Γερμανούς τόσο στην συμπλοκή που έγινε στα Μύθια Ανωγείων στις 3 του Σεπτέμβρη 1943 και στις 15 του ίδιου μηνός στη θέση Αξίπετρο Καθροχωρίου Ηρακλείου.Μετά την απελευθέρωση ζούσε ήρεμα μέχρι που έφυγε Φεβρουάριο του 1976, σε ηλικία 72 χρόνων στο Ηράκλειο, μετά από οκταήμερη περιπέτεια με την υγεία του.
Ο θάνατός του έγινε γνωστός με πηχυαίους τίτλους στον τοπικό τύπο. Η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη στο Ηράκλειο, καθώς μια αφάνταστη κακοκαιρία δεν επέτρεψε να γίνει η τελετή στα Ανώγεια, γενέτειρα του ήρωα.Έτσι η νεκρώσιμη ακολουθία εψάλη στον Ιερό Ναό του Αγίου Μηνά χοροστατούντος του τότε Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγενίου.
Τι σύμπτωση αλήθεια να περάσουν στην αιωνιότητα και τα δυο αδέλφια μήνα Φεβρουάριο….
