Ένα βιωματικό ταξίδι στον χρόνο και τον χώρο με πλούσιο υλικό τόσο έντυπο όσο και ψηφιακό για τη βοσκική της Κρήτης, και συγκεκριμένα για το ποιμενικό βίωμα στις κοινότητες της Ίδας, περιλαμβάνει το ερευνητικό έργο «IDAology» του πανεπιστημίου Κρήτης, τα πρώτα αποτελέσματα του οποίου παρουσιάστηκαν χθες το απόγευμα σε εκδήλωση στο πολιτιστικό κέντρο Ξενία. Το έργο στηρίζεται σε τεχνολογίες για την ψηφιακή καταγραφή και τεκμηρίωση των εθιμικών γνωρισμάτων με τη χρήση κατάλληλων πληροφορικών συστημάτων τεκμηρίωσης αλλά και τη δημιουργία ψηφιακού αποθετηρίου, ώστε μέσα από αναπαραστάσεις αλλά και πραγματικές καταγραφές ανθρώπων, γεγονότων, εκδηλώσεων και γενικότερα του τρόπου ζωής των ανθρώπων της περιοχής να καταγραφούν και να αναδειχθούν τα διαφορετικά χαρακτηριστικά του ποιμενικού βιώματος. Παράλληλα, σκοπός του έργου είναι, μέσα από τεχνολογίες εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας, να επιτευχθεί βιωματική εμπειρία στον χωροχρόνο, τοποθετώντας τον χρήστη μεμονωμένα στον «φυσικό» χώρο και χρόνο όπου διαδραματίζεται ένα δρώμενο, προσδίδοντας οπτικά και ηχητικά ερείσματα με χρήση συσκευών ατομικής θέασης.
Μιλώντας στα «Ρ.Ν.» για το ερευνητικό έργο και τη σημασία του ο καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του πανεπιστημίου Κρήτης Άρης Τσαντηρόπουλος τόνισε πως η καταγραφή που έγινε αποτελεί μια σημαντική παρακαταθήκη της πολιτιστικής κληρονομιάς η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί να αναδειχθεί και να προβληθεί με στρατηγικές του μέλλοντος. Ειδικότερα, ανέφερε: «Το έργο έχει τρία διαφορετικά παραδοτέα τα οποία συνδέονται μεταξύ τους. Το ένα αντικείμενο είναι το ποιμενικό βίωμα, δηλαδή η κτηνοτροφική ζωή στο Γεωπάρκο του Ψηλορείτη. Το γεωπάρκο είναι μια πολύ μεγάλη περιοχή, είναι οι επαρχίες Αμαρίου, Μυλοποτάμου και εν μέρει επαρχίες Μαλεβιζίου, Αγίου Βασιλείου και Ρεθύμνου – κάποια κομμάτια της -, είναι μια τεράστια περιοχή. Έχει γίνει μια πάρα πολύ μεγάλη βιβλιογραφική έρευνα. Έχουν ψηφιοποιηθεί πάνω από 42 τίτλοι περιοδικών διαφορετικοί, από τα τέλη του 19ου αιώνα και έχει δημιουργηθεί ένα αποθετήριο στο οποίο κάποιος μπορεί να βρει με βάση της αναζήτηση συγγραφέα, τίτλο και λέξεις κλειδιά οτιδήποτε αφορά την κτηνοτροφία καταρχάς στο Γεωπάρκο και έπειτα στην Κρήτη γενικότερα. Επίσης υπάρχει μια βάση, συμπλήρωμα αυτής, που είναι επιστημονικά άρθρα που έχουν γραφτεί και ξενόγλωσσα για την κτηνοτροφία στην Ελλάδα και κατ’ επέκταση στα Βαλκάνια και στις κοινωνίες της Μεσογείου. Το δεύτερο κομμάτι αφορά αυτό που λέμε νέες μορφές περιήγησης ή γνώσης και αφορά περιβάλλοντα επαυξημένης πραγματικότητας. Επίσης θα βγει και ένα βιβλίο 3D, που με μια εφαρμογή από το κινητό βλέπεις καλύτερα. Επιπλέον έχουμε κάνει εθνογραφική έρευνα, έχουμε κάνει επιτόπια έρευνα σαν ομάδα του πανεπιστημίου έχουμε συλλέξει πρωτογενές φωτογραφικό υλικό, συνεντεύξεων και βίντεο, τα οποία θα αναρτηθούν στη βάση».
Το ποιμενικό βίωμα στις κοινότητες της Ίδας (Γεωπάρκο Ψηλορείτη) ως εμπειρία επαυξημένης πραγματικότητας και ψηφιακό αποθετήριο της Άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του βουνού» που υλοποιείται στο πλαίσιο της δράσης Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εθνικούς πόρους μέσω του Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ).
Το πρόγραμμα, διάρκειας 30 μηνών, συντονίζεται από το Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας με Συντονιστή τον καθηγητή Μ. Τσικνάκη (Καθηγητή Πληροφορικής) από το εργαστήριο Υπολογιστικής Βιο-Ιατρικής και με επιστημονικό υπεύθυνο του έργου τον υπ. Δρ. Γ. Καλομοίρη (Αρχαιολόγο και πολιτιστικό διαχειριστή) από την ΑΜΚΕ Πολιτιστικής διαχείρισης Androidus Project Tank με έδρα τα Ανώγεια. Την κοινοπραξία του έργου συναπαρτίζει το Κέντρο Ερευνών και Μελετών του πανεπιστημίου Κρήτης για τις Ανθρωπιστικές, τις Κοινωνικές και τις Επιστήμες της Αγωγής (Κ.Ε.ΜΕ.-Π.Κ.) με το εργαστήριο «Οπτική Ανθρωπολογία. Εικόνα, μουσική κείμενο» και το «Κέντρο Μελετών για το Κοινωνικό Φύλο», με υπεύθυνο τον καθηγητή Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Αρ. Τσαντηρόπουλο.
Ο καθηγητής ανθρωπολογίας του πανεπιστημίου Κρήτης, πρόσθεσε ότι είναι υψίστης σημασίας η διατήρηση αυτής της γνώσης και την αξιοποίηση της με στρατηγικές του μέλλοντος: «Αυτό που προσπαθούμε να δείξουμε σύμφωνα με τη δική μας λογική, είναι ότι είναι μια γνώση αιώνων, χιλιετηρίδων κάποιες φορές. Στις σύγχρονες καταστάσεις που αλλάζουν πολύ γρήγορα, μπορεί και πρέπει να γίνει ένας οδηγός, να αξιοποιηθεί, όπως λέει και ένας συνάδελφος «the back to the future», πως δηλαδή οι γνώσεις του παρελθόντος μπορούν να μας δώσουν στοιχεία για το πως θα χαράξουμε γραμμές για το μέλλον. Δεν θεωρούμε ότι η συλλογή αυτού του υλικού είναι κάτι που χάνεται και πρέπει να διατηρηθεί με όρους φολκλορικού ή μουσείου. Είναι μια γνώση που μπορεί να αξιοποιηθεί σήμερα. Μια γνώση που οι άνθρωποι την έχουν αποκτήσει χωρίς σχολεία, με τη λεγόμενη μαθητεία, είναι η βιωματική γνώση. Γι’ αυτό πολλά από αυτά είναι βίντεο, γιατί η βιωματική γνώση είναι κάτι που μαθαίνεται μέσω της όρασης, βλέπεις τον κτηνοτρόφο να δουλεύει, βλέπεις δραστηριότητες και μαθαίνεις. Η κτηνοτροφία όσες δυσκολίες και να έχει, είναι μια σημαντική δραστηριότητα από την οποία οι άνθρωποι ζουν. Το ποιμενικό βίωμα πρέπει να διατηρηθεί, πρέπει να καταγραφεί και να γίνει μια παρακαταθήκη γνώσεων του παρελθόντος, οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν σε στρατηγικές του μέλλοντος» είπε ο κ. Τσαντηρόπουλος και πρόσθεσε ότι πλέον: «Πλέον, έχεις τη δυνατότητα να το δεις και από το σπίτι σου, από τον υπολογιστή σου. Δεν χρειάζεται να κάνεις το ταξίδι. Μπορεί να σου παρακινήσει το ενδιαφέρον να ταξιδέψεις, αλλά ταυτόχρονα μπορείς να έχεις μια γνώση και από το σπίτι σου. Επίσης μπορεί να υπάρχει μια γνώση που θα έχει κάποιος επιστήμονας. Θα υπάρχουν πολλά επιστημονικά άρθρα».
Προσβάσιμο το περιεχόμενο στους ψηφιακούς χρήστες
Ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου Γιώργος Καλομοίρης (Αρχαιολόγος και πολιτιστικός διαχειριστής) από την ΑΜΚΕ Πολιτιστικής διαχείρισης «Androidus Project Tank» αναφερόμενος στο ψηφιακό κομμάτι του προγράμματος είπε ότι πρόκειται για μια διασταύρωση της πολιτιστικής κληρονομιάς με τις νέες τεχνολογίες. Σύμφωνα με τον κ. Καλομοίρη όλο το υλικό θα είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του προγράμματος www.idaology.gr το καλοκαίρι. Ειδικότερα μιλώντας στα «Ρ.Ν.», ανέφερε: «Το πρόγραμμα προσπάθησε να φέρει μια διασταύρωση της πολιτιστικής κληρονομιάς με τις νέες τεχνολογίες, – με τις τεχνολογίες αιχμής -, δηλαδή πως μπορούμε να καταγράψουμε το ποιμενικό βίωμα, τη βοσκική του Ψηλορείτη, όπως έχει καταγραφεί στον εθνικό κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, μέσα από την εικονική πραγματικότητα, την επαυξημένη πραγματικότητα και ένα αποθετήριο με προφορικές ιστορίες και αφηγήσεις των ίδιων των πρωταγωνιστών, των βοσκών του Ψηλορείτη με σκοπό όλο αυτό το περιεχόμενο, να είναι προσβάσιμο καθολικά στους κατοίκους και στους ψηφιακούς χρήστες από όλον το κόσμο. Η πλατφόρμα θα είναι διαθέσιμη στα ελληνικά και στα αγγλικά, ενώ φιλοδοξούμε να μεταφραστεί σε όσες περισσότερες γλώσσες μπορέσουμε. Φιλοδοξούμε να ολοκληρωθεί το πρώτο ερευνητικό πρόγραμμα στα μέσα Ιουνίου. Η πρόσβαση σε αυτό το περιεχόμενο, θα είναι ελεύθερη. Θα μπορεί ο ενδιαφερόμενος να κατεβάσει την εικονική πραγματικότητα μέσα από βίντεο σε 360 μοίρες, θα μπορούμε να μοιράσουμε ενδεχομένως σε κάποιες συμπράξεις το βιβλίο της επαυξημένης πραγματικότητας στα σχολεία αρχικά του Ψηλορείτη και ενδεχομένως της Κρήτης, επίσης, τα βιβλία είναι το τρίτο αποτέλεσμα και αποθετήριο, που είναι ουσιαστικά ο επίσημος ιστότοπος, ένα google της βοσκικής και να είναι επίσης προσβάσιμο από τον καθένα μέσα από το πληκτρολόγιό του. Μπορεί κανείς να μάθει για τη ζωή ενός βοσκού, για το ποιμενικό βίωμα μέσα από τον ίδιο τον βοσκό κατά βάση, μέσα από συνεντεύξεις που έχουν διενεργηθεί σε όλο τον ορεινό όγκο του Ψηλορείτη, μέσα από γραπτά τεκμήρια που έχουν γραφτεί σε ένα διάστημα 50 και πλέον χρόνων από την έρευνα που έχει κάνει το πανεπιστήμιο Κρήτης και τη συλλογή των στοιχείων αυτών, μέσω από ηχητικά ντοκουμέντα, από οπτικοακουστικό υλικό, φωτογραφίες και υλικό τεκμηρίωσης».