Η αναζήτηση ανώνυμων αγωνιστών δεν είναι καθόλου εύκολη διαδικασία. Εκτός των άλλων ελλοχεύει ο κίνδυνος να παρασυρθείς από την καλή διάθεση μιας μικρής κοινωνίας να προβάλλει κάποιον σημαντικό πρόσωπο που διέπρεψε σε κάποιον τομέα αλλά η αξιολόγηση γίνεται με καθαρά υποκειμενικά κριτήρια.
Δεν υπάρχει πρόθεση. Είναι όμως ανθρώπινο να θέλεις να προβάλλεις τον δικό σου άνθρωπο.
Σε άλλες περιπτώσεις πάλι φθάνεις στο άλλο άκρο. Από μια τυχαία αναφορά φθάνεις σε μεγάλες μορφές, όπως ο Ευάγγελος Βαρδάκης που παρουσιάσαμε.
Πώς να γνωρίζαμε περισσότερα γι’ αυτόν αν δεν φρόντιζε ο αείμνηστος συναγωνιστής του στην Κορέα Μάρκος Γιουμπάκης να σημειώσει σημαντικά στοιχεία στο ημερολόγιό του.
Στην ίδια ομάδα που αγωνιζόταν στην αντίσταση ο Βαρδάκης ήταν ένας ακόμα σπουδαίος αγωνιστής που κι αυτόν τυχαία εντοπίσαμε. Κι αν δεν έβλεπα με τα μάτια μου τις διακρίσεις θα πίστευα ότι πρόκειται για υπερβολές συγγενών που πάντα θεωρούν ξεχωριστό τον δικό τους άνθρωπο. Ευτυχώς χάρις σε δικούς του ανθρώπους βρήκαμε τα έγγραφα πιστοποιητικά μιας σημαντικής δράσης κι έτσι καταφέραμε να σκιαγραφήσουμε το πορτραίτο και αυτού του αγωνιστή.
Είχαμε όμως την ευκαιρία να συναντήσουμε μια εκλεκτή γυναίκα, γλυκύτατη και ευγενέστατη την Χαρίκλεια Τριπολιτάκη, που με γλαφυρό τρόπο μας έδωσε και άλλα στοιχεία για τον αδελφό της που κράτησε στη μνήμη της. Κι έτσι μάθαμε πως:
Ο Μανόλης Κανακάκης ήταν το δεύτερο από τα πέντε παιδιά του Ιωάννη Κανακάκη και της Καλλιόπης Πετράκη, που επίσης έχει αναγνωριστεί από την Εθνική Αντίσταση, αλλά δεν αναφέρεται πουθενά. Είναι κι αυτή μια από τις άγνωστες ηρωίδες που θεωρώντας πως έκαναν απλά το καθήκον στην πατρίδα τους δεν ζήτησαν να λάβουν περγαμηνές.
Για την ηρωίδα αυτή που αδιαφορώντας για τους κινδύνους έκρυβε συμμάχους, διαβάζουμε σε πιστοποιητικό Εθνικής Αντίστασης ότι:«η Κανακάκη Καλλιόπη του Πέτρου, γεννηθείσα το 1895, στο χωριό Επισκοπή, κατά το διάστημα της Κατοχής, εξετέλεσε διαφόρους επικίνδυνες αποστολές που της είχαν ανατεθεί από την ηγεσία της οργάνωσης που ανήκε εναντίον των στρατευμάτων Κατοχής».
Ένας φιλότιμος υπάλληλος
Μικρό παιδί ήταν ο Κανακάκης, όταν αναζήτησε καλύτερη τύχη στην πόλη και είχε την τύχη να τον προσλάβει ο αείμνηστος Γεώργιος Μαμαλάκης από τους άρχοντες της Ρεθεμνιώτικης Αγοράς και σε ήθος και σε συνέπεια.
Ο Μανόλης έγινε σύντομα το δεξί του χέρι, κάτι που σήμαινε πολλά αν λάβουμε υπόψη μας ότι ο Γεώργιος Μαμαλάκης, ενώ ήταν μια πλατειά καρδιά, χάριζε την εμπιστοσύνη του σε όποιον έπειθε με το έργο του για την αξιοσύνη του. Και ο Κανακάκης ήταν ένα καμάρι γι’ αυτόν με το ήθος και την εργατικότητα που τον διέκρινε. Κι όταν ο Μανόλης έφηβος ακόμα, ζήτησε να παραιτηθεί από νοσταλγία στο χωριό του, ο Μαμαλάκης ζήτησε λεπτομέρειες για τα μελλοντικά σχέδια του νεαρού συνεργάτη του.
Εκείνος με την ωριμότητα μεγάλου ανδρός του είπε ότι θα λειτουργούσε ένα κατάστημα, που θα κάλυπτε τις περισσότερες ανάγκες των κατοίκων του χωριού. Κάτι μεταξύ καφενείου και μίνι μάρκετ σημερινού.
Ο εργοδότης του ενθουσιάστηκε με τον επιχειρηματικό νου του Μανόλη και προσφέρθηκε να του δώσει σαν «μαγιά» μερικά τόπια από ύφασμα που χρησιμοποιούσαν πολύ οι κάτοικοι της υπαίθρου μας. Από τους βετεράνους της αγοράς ο Μαμαλάκης ήξερε πολύ καλά τις ανάγκες των ανθρώπων που ζούσαν στην ενδοχώρα του νομού.
Έτσι ο Κανακάκης επέστρεψε στο χωριό, άνοιξε το μαγαζί του, όπως το είχε σχεδιάσει και πήγαινε καλά.
Ήταν κι ο τύπος του να κερδίζει τη συμπάθεια με το χαμόγελο και την καλή διάθεση που τον διέκρινε. Και μέσα σε μια ατμόσφαιρα που πάντα αποζητούσε να απολαμβάνει έκανε κι αυτός τα όνειρά του για το μέλλον.
Μια συνάντηση σταθμός
Απρίλιο του 1941, έφθασε στην Κούφη, ένα συνεργείο με 12 Άγγλους στρατιώτες και κατασκήνωσαν στο χωριό προκειμένου να φτιάξουν μια τηλεφωνική γραμμή.
Ο Μανόλης, φιλόξενος, όπως ήταν, δεν άργησε να κερδίσει τη φιλία τους. Εδώ του φάνηκαν χρήσιμα τα Αγγλικά που είχε διδαχθεί από τον πατέρα του, ο οποίος είχε ζήσει κάποιο διάστημα στη Αμερική, όταν καθένας αναζητούσε μια καλύτερη τύχη έστω και στην ξενιτιά.
Στο σύντομο διάστημα που έμειναν οι ξένοι στο καφενείο του Μανόλη, περνούσαν όμορφα βράδια με καλή παρέα και ό,τι φέρνει καλή διάθεση και κέφι στους συνδαιτυμόνες.
Αυτή η καλή σχέση που είχε αναπτυχθεί μεταξύ τους, ώθησε έναν 18χρονο από την ομάδα να προτείνει στους άλλους να αξιοποιήσουν τον Μανόλη. Εκείνος δεν είχε αντίρρηση και σε λίγο τους ακολούθησε στο έργο που θα συνέχιζαν προχωρώντας την τηλεφωνική γραμμή προς Ηράκλειο. Είχε αναλάβει καθήκοντα διερμηνέα. Ήταν κι αυτή μια εμπειρία που γλύκαινε τις μνήμες του όταν αργότερα γύριζε στο παρελθόν και αναλογιζόταν.
Γερμανική εισβολή
Ο ερχομός των Γερμανών ήταν ολέθριος και για την ομάδα που αποχαιρέτησε δια παντός τις ξέγνοιαστες μέρες. Μετά τη Μάχη της Κρήτης συνελήφθησαν τα μέλη της αιχμάλωτοι και οδηγήθηκαν από το Πέραμα στα συρματοπλέγματα στο Μάλεμε.
Ο Μανόλης κατάφερε να επιστρέψει σπίτι του, προς μεγάλη ικανοποίηση των δικών του που είχαν φοβηθεί, καθώς δεν μπορούσαν να έχουν νέα του, πως δεν θα τον ξανάβλεπαν.
Ο νεαρός επέστρεψε μεν αλλά δεν ησύχαζε. Τα έβαζε με τη νεαρή του ηλικία, που δεν βοηθούσε να κάνει κι εκείνος κάτι για τον αγώνα. Να προσφέρει στην Αντίσταση όπως όφειλε.
Δυο μήνες αργότερα βλέπει να μπαίνει στο μαγαζί του ένας νεαρός, που του φάνηκε γνώριμος και έδειχνε πολύ ταλαιπωρημένος. Δεν άργησε να αναγνωρίσει τον Λες, τον συνομήλικό του Άγγλο στρατιώτη. Πρώτα φρόντισε να τον βοηθήσει να συνέλθει από την ταλαιπωρία και μετά τον άκουσε να του διηγείται την απίστευτη περιπέτειά του.
Είχε καταφέρει να ξεφύγει από το Μάλεμε και να περάσει στα Σφακιανά βουνά. Εκεί τον φρόντισαν οι Σφακιανοί δίνοντάς του και ρούχα για να μην προκαλεί την περιέργεια και εντοπιστεί από τον κατακτητή. Εκείνος ζήτησε να του δείξουν το δρόμο για Κούφη, επειδή θα ένοιωθε πιο σίγουρος πλάι στο φίλο του Μανόλη. Έτσι κι έγινε Βοήθησαν οι Σφακιανοί και οι δυο φίλοι κατάφεραν να ανταμώσουν. Κάθισαν να πιούνε μια ρακί και να μιλήσουν για τον πόλεμο.
– Σε δυο μήνες όλα θα έχουν τελειώσει έλεγε γεμάτος αισιοδοξία ο Λες στο Μανόλη.
– Ο Θεός να δώσει απαντούσε εκείνος.
Και πρόσφερε φυσικά ό,τι μπορούσε στο φίλο του για να νοιώθει περισσότερο ασφαλής.
Ένας χρόνος πέρασε μέχρι να καταφέρει να βρει τρόπο και να διαφύγει στη Μέση Ανατολή.
Όπως ήταν αναμενόμενο ακολούθησε και ο Μανόλης. Εκεί στο Κάιρο, κατατάχτηκε στον ιερό Λόχο των Εγγλέζων.
Για δυο χρόνια οι δικοί του έμεναν χωρίς τα νέα του. Ποιος ξέρει πού να βρισκόταν. Πού να φαντάζονταν σε πόσο βαθιά νερά «κολυμπούσε» ο λεβέντης τους.
Στον Ιερό Λόχο
Στο Ιερό Λόχο τον είχαν εκπαιδεύσει για σαμποτάζ και είχε πάρει μέρος σε αρκετές αποστολές σε όλη την Ελλάδα.
Κάποια στιγμή επέστρεψε στο χωριό μεταμφιεσμένος αλλά για λίγο. Έπρεπε να συναντήσει τον υπεύθυνο της αποστολής του στο Σέλινο για να πάρει μέρος στο σαμποτάζ που είχε αποφασιστεί. Η προδοσία ματαίωσε τα σχέδιά τους αλλά για να μη φύγουν τελείως άπρακτοι, όταν βρέθηκαν μπροστά σε Γερμανικό αυτοκίνητο, που συνάντησαν τυχαία στη δημοσιά, σκότωσαν έναν από τους στρατιώτες, που επέβαινε. Ο άλλος στρατιώτης που ήταν Ιταλός κατάφερε να ξεφύγει.
Η πρώτη δουλειά των ανταρτών ήταν να αφήσουν σημείωμα ότι Άγγλοι κομάντος ευθύνονται για το συμβάν, ώστε να μην πληρώσουν άδικα οι κάτοικοι του χωριού.
Φεύγοντας πήραν μαζί και το μικρότερο αδελφό του Κανακάκη, τον Γιάννη που ήταν 14 χρόνων. Για στρατιώτης ήταν μικρός αλλά για να μεταφέρει μηνύματα ο καταλληλότερος. Αργότερα ο Γιάννης έκανε καριέρα στη Χωροφυλακή.
Επικίνδυνες αποστολές
Ο Μανόλης συνέχισε την αντιστασιακή του δράση παίρνοντας μέρος στις πιο επικίνδυνες αποστολές σε όλη την Ελλάδα. Σαν σύνδεσμος επίσης υπήρξε πολύτιμος θέτοντας διαρκώς τη ζωή του σε κίνδυνο.
Και ήρθε η ευλογημένη στιγμή να κυματίσει πάλι στην Ακρόπολη η γαλανόλευκη.
Ο Μανόλης ένοιωθε περήφανος που ήταν ανάμεσα στους ελευθερωτές που αποθέωνε ο λαός, καθώς έμπαιναν στην Αθήνα. Και τότε συνέβη αυτό που κανένας δεν περίμενε. Μια σφαίρα από τις τόσες που έπεφταν από τους ενθουσιασμένους Άγγλους, εξοστρακίσθηκε και τραυμάτισε το νεαρό Ρεθεμνιώτη.
Μεταφέρθηκε αμέσως στο νοσοκομείο αλλά οι γιατροί έδειξαν την ανησυχία τους. Η σπονδυλική στήλη είχε τραυματιστεί πολύ σοβαρά. Το μέλλον του Μανόλη Κανακάκη είχε σκοτεινιάσει ξαφνικά.
Ποιος το περίμενε να σωθεί από τόσες πτώσεις με αλεξίπτωτο, να γλιτώσει από αναρίθμητα σαμποτάζ και να κινδυνεύσει εκεί που πανηγύριζε για την ελευθερία της πατρίδας του.
Οι Άγγλοι φίλοι του δεν ήξεραν πώς να τον βοηθήσουν. Μερίμνησαν για την άμεση μεταφορά του στο Λονδίνο. Οι καλύτεροι γιατροί ασχολήθηκαν με την περίπτωσή του. Δυστυχώς όμως παρά τις προσπάθειές τους ο Μανόλης Κανακάκης έμεινε ανάπηρος.
Αγωνιστής και στις δοκιμασίες
Κι εδώ φάνηκε ο λοκατζής της ζωής που δεν υποτάσσεται και αγωνίζεται μέχρις εσχάτων.
Η μεγάλη δοκιμασία δεν τον γονάτισε. Αγωνίστηκε να ξεπεράσει το πρόβλημά του ακόμα και με ενεργό δράση παρά την αναπηρία του.
Βρήκε δουλειά, σε εργοστάσιο μάλιστα, πήρε το δρόμο του σιγά σιγά έστω και στο αναπηρικό καροτσάκι, χωρίς ποτέ να κόψει τις γέφυρες με τη ζωή. Ήταν ένα τρανό παράδειγμα πόσα μπορεί να δημιουργήσει ο άνθρωπος ακόμα κι όταν έχει στερηθεί την αρτιμέλειά του. Έτσι συνέχιζε να είναι στο επίκεντρο του θαυμασμού για τον τρόπο ζωής του χωρίς να το επιδιώκει ο ίδιος. Απλά δεν άφηνε τη ζωή να τον πάρει από κάτω.
Μια όμορφη κοπέλα από το Βέλγιο, νοσοκόμα, που του πρόσφερε τις υπηρεσίες της, δεν άργησε να ανταποκριθεί στα αισθήματά του. Παντρεύτηκαν και απέκτησαν τρεις κόρες, τις οποίες πάντρεψε τις δύο στο Λονδίνο και τη μία στο Ρέθυμνο με τον Νίκο Τριπολιτάκη, τον οποίο ευχαριστούμε ακόμα μια φορά για τη βοήθειά του στην έρευνά μας. Τα εγγόνια που ήρθαν του έδωσαν κι άλλες χαρές.
Ο Μανόλης Κανακάκης δεν σταμάτησε να επισκέπτεται τον τόπο του σε κάθε ευκαιρία. Δεν απουσίαζε από καμιά εκδήλωση επετειακή και φυσικά δεν έλειψε από τις τελετές βράβευσής του από διάφορους φορείς.
Σεμνός αγωνιστής με πολλές διακρίσεις
Αμέτρητες είναι οι διακρίσεις που έλαβε από δήμους, όπως των Αθηναίων, του Ηρακλείου και της Σύμης, από την Εθνική Αντίσταση, από τα ΛΟΚ. Ιδιαίτερα τον συγκινούσε η σειρά των εκδηλώσεων για την επέτειο της Μάχης της Κρήτης. Σε διάφορες φωτογραφίες ξεχωρίζει στη θέση των βετεράνων καρφωμένος πάντα στο αναπηρικό καρότσι, αλλά με περηφάνια που ποτέ δεν τον λύγισε και με χαμόγελο που δεν έσβηνε ποτέ.
Για τον Μανόλη Κανακάκη, αναφέρει στο βιβλίο του «Η ιστορία μιας ειδικής υπηρεσίας με πλοίο» ο Άγγλος John Lodwick:
«Με άσκημο καιρό η ομάδα του Άντερσον αποβιβάστηκε σε έναν αμμώδη κολπίσκο της Αστυπάλαιας και στρατοπέδευσε τη νύκτα σε ένα στενό αλλά άνετο σπήλαιο. Μαζί τους είχαν σαν διερμηνείς τον Stgnaller Stephenson και τον ιδιώτη Μανόλη Κανακάκη, δυο αχώριστους φίλους που πρωτοσυναντήθηκαν στην Κρήτη…».
Σε μια εφημερίδα επίσης που αναφέρεται σε μια βράβευσή του διαβάζουμε:
«Χθες στο 72ο Βρεταννικό Γενικό Νοσοκομείο του Χασανίου, ο σερ Κλίφφορντ Νόρτον πρεσβευτής της Αγγλίας, στην Αθήνα απένειμε στη διάρκεια σεμνής τελετής το μετάλλιο της Βρετανικής Αυτοκρατορίας εις τον νεαρότερο Κρήτα ήρωα Μανόλη Κανακάκη.
Ο Μανόλης Κανακάκης, μόλις 18 χρόνων κατά τη διάρκεια της εκκενώσεως της Κρήτης από τους συμμάχους, προσέφερε μεγάλας υπηρεσίας στα συμμαχικά στρατεύματα.
Ο νεαρός ήρως βοήθησε πολλούς Βρεταννούς να δραπετεύσουν. Με άμεσο κίνδυνο της ζωής του έσωσε έναν Άγγλο στρατιώτη. Αλλά δεν σταμάτησε εκεί. Μετά τον τραυματισμό του μεταφέρθηκε παράλυτος με αεροπλάνο εις νοσοκομείο της Ιταλίας. Κατόπιν διεκομίσθη εις το 15ον Σκωτικό Νοσοκομείο του Καΐρου και επέστρεψε τέλος προ διμήνου εις τας Αθήνας, όπου ευρίσκεται πλέον εις ανάρρωσιν εις το 72ον Νοσοκομείον του Χασανίου.
Ερωτηθείς δια την δράσιν του εις την Κρήτην και τας Αθήνας με σεμνότητα απέφυγε να ομιλήσει απήντησε μόνον «Έκανα λίγ’ απ’ όλα…».
Η τελετή αυτή έγινε τον Μάιο του 1946, όπως πιστοποιείται από επίσημο έγγραφο της πρεσβείας.
«Γενναίος και πολυμήχανος»
Σύμφωνα εξάλλου με τον Συνταγματικό Σύνδεσμο ειδικής αεροπορικής υπηρεσίας, «ο Κανακάκης υπηρέτησε στο Σύνταγμα Ειδικής Αεροπορικής Υπηρεσίας από τον Ιανουάριο του 1944. Κατά τη διάρκεια της θητείας του έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις εναντίον Γερμανικών και Ιταλικών δυνάμεων στην κυρίως Ελλάδα, τα νησιά του Αιγαίου, τα Δωδεκάνησα και την Κρήτη…
…Κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Σύνταγμα Ειδικής Αεροπορικής Υπηρεσίας, ο Κανακάκης αναφέρθηκε ότι ήταν γενναίος και πολυμήχανος, καύχημα για την Ελλάδα και την πατρίδα του την Κρήτη. Παραμένει τιμημένο και υπερήφανο μέλος του Συνταγματικού Συνδέσμου Ειδικής Αεροπορικής Υπηρεσίας…».
Το πιστοποιητικό αυτό εστάλη στις αρμόδιες υπηρεσίες της Αγγλίας με την παράκληση να τον διευκολύνουν να ζήσει μια κανονική ζωή με κάθε τρόπο στη χώρα τους.
Χριστιανά τα τέλη….
Παραμονές των εκδηλώσεων για την επέτειο της Μάχης της Κρήτης, το 2005, ήταν έτοιμος να ταξιδέψει. Σε τηλεφώνημα που είχε με τον γαμπρό του κ. Νίκο Τριπολιτάκη, αρνήθηκε την πρότασή του να πάει ο ίδιος στο Λονδίνο για να τον φέρει στην Αθήνα.
Δεν ήθελε να επιβάλει την παρουσία του και πόσο μάλλον να υποβάλει σε κόπο τους αγαπημένους του. Δήλωσε έτοιμος και ότι είχε τα εισιτήρια στην τσέπη. Δεν πρόλαβε. Ο ηρωικός κομάντο έφυγε ειρηνικά λίγες μέρες πριν κάνει το πολυπόθητο ταξίδι.
Ο θάνατος άλλαξε την πορεία του. Για να μένει η μνήμη του αθάνατη στη χορεία των ηρώων, όπου και τον κατέταξαν οι πράξεις και η απαράμιλλη γενναιότητά του.
