Το Ρέθυμνο, όπως μας αρέσει να καυχιόμαστε οι Ρεθεμνιώτες, έχει να παρουσιάσει στην ιστορία του σπουδαίες προσωπικότητες στο χώρο του πολιτισμού. Ανάμεσα σ’ αυτές εξέχουσα θέση κατέχει ο μουσικοσυνθέτης Γιώργος Κουμεντάκης. Πριν από λίγες μέρες η υπουργός Πολιτισμού κ. Μενδώνη ανακοίνωσε την παραμονή του στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, για τρίτη συνεχόμενη θητεία, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στη συγκεκριμένη θέση.
Η θητεία του στη Λυρική Σκηνή ξεκίνησε το Φεβρουάριο του 2017, όταν ο Γιώργος ορίστηκε καλλιτεχνικός διευθυντής της, από την τότε υπουργό Πολιτισμού Λύδια Κονιόρδου. Στη χώρα μας δεν συνηθίζεται σε κομβικές θέσεις να παραμένουν τα ίδια άτομα, σε περιπτώσεις αλλαγής της κυβέρνησης. Η πρόσφατη ανανέωση της θητείας του στον οργανισμό, είναι η αποδοχή της εξαιρετικής δουλειάς και του έργου που έχει επιτελέσει, στη μέχρι τώρα θητεία του. Η απόψεις του πάντα πρωτοποριακές, όπως η άποψή του για την όπερα, η οποία είναι χαρακτηριστική. «Είναι μια τέχνη λέει, που μπορεί να απευθυνθεί σε όλους. Στόχος μου δεν είναι να κάνουμε τέχνη για τις ελίτ». Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του, η Εθνική Λυρική Σκηνή έψαχνε και παρακαλούσε σχήματα από το εξωτερικό, να έρθουν για παραστάσεις. Τώρα πλέον οι ξένοι είναι εκείνοι που επικοινωνούν με την Λυρική Σκηνή και ζητούν ευκαιρία για να παρουσιάσουν τα έργα τους. Οι περισσότερες πλέον παραστάσεις της Λυρικής σκηνής είναι sold out.
Ο Γιώργος δεν βρίσκεται τυχαία στη συγκεκριμένη θέση. Οι συνθέσεις και η μουσική του έχουν ξεπεράσει εδώ και πολλά χρόνια τα ελληνικά σύνορα και η μουσική του πορεία στα ελληνικά και στα παγκόσμια μονοπάτια της μουσικής, αφήνει διαρκώς καινούρια χνάρια. Τα έργα του παίζονται στις μεγαλύτερες αίθουσες συναυλιών του κόσμου από διάσημους συνθέτες. Στην Ελλάδα έγινε γνωστός κυρίως από τη συνεργασία του με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου και την «Ομάδα εδάφους» και για την ευθύνη των μουσικών συνθέσεων των τελετών έναρξης και λήξης, της Ολυμπιάδας του 2004 στην Αθήνα.
Στα ευρωπαϊκά και παγκόσμια μονοπάτια της μουσικής ήταν γνώριμος εδώ και πολλά χρόνια. Η συγκεκριμένη όμως στιγμή, των Ολυμπιακών της Αθηνάς το 2004, ήταν που οδήγησε και στη μεγαλύτερη αναγνωρισημότητά του από τον απλό κόσμο, αφού όλη η υφήλιος μαγεμένη, παρακολουθούσε από τις οθόνες τη μουσική μαγεία με την υπογραφή του, παράλληλα με τις εξαιρετικές καλλιτεχνικές εμπνεύσεις του Δημήτρη Παπαϊωάννου.
Ίσως είναι μια από τις σπάνιες περιπτώσεις στη χώρα μας που στελεχώνει το σωστό άτομο μια σημαντική θέση. Αναρωτιέμαι πως θα ήταν η Ελλάδα αν σε όλα τα μήκη και πλάτη της, σε θέσεις κλειδιά, αναλάμβαναν άτομα παρόμοιου βεληνεκούς, ανεξάρτητων πολιτικών πεποιθήσεων και με μοναδικό κριτήριο την ικανότητα τους, για την εκτέλεση του έργου τους.
Είχα την τιμή ως πρόεδρος της Ένωσης Γυμναστών Ν. Ρεθύμνης και φίλος του, από τα μαθητικά μας χρόνια, να τον καλέσω να έρθει στο Ρέθυμνο τον Μάρτιο του 2005, για μια εκδήλωση προς τιμή του στο Ωδείο. Κάτι που αποδέχτηκε με χαρά και έτσι δόθηκε η ευκαιρία να τον γνωρίσουν από κοντά οι Ρεθεμνιώτες, οι οποίοι μέχρι τότε δυστυχώς αγνοούσαν το μέγεθος και την ποιότητα του έργου του.
Αξίζει να δούμε ένα σύντομο βιογραφικό του. Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1959 και είναι ένα από τα τρία παιδιά του αείμνηστου εκπαιδευτικού θεολόγου Γιάννη Κουμεντάκη. Οι πρώτες του επαφές με τη μουσική έγιναν στο Ρέθυμνο, ενώ συνέχισε τις σπουδές του στην Αθήνα στο Ελληνικό Ωδείο. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του παρακολούθησε μαθήματα δίπλα σε γνωστούς συνθέτες όπως ο Πιερ Μπουλέζ, ο Ιάννης Ξενάκης και άλλοι.
Έχει γράψει πολυάριθμα έργα συμφωνικής μουσικής και μουσικής δωματίου. Ένα μεγάλο κομμάτι της καλλιτεχνικής του πορείας έχει αφιερωθεί στη σύνθεση μουσικής για τις παραστατικές τέχνες (θέατρο, κινηματογράφος, χορός, όπερα, installations). Έχει συνθέσει και παρουσιάσει όπερες, με κορυφαία την δίπρακτη όπερα «Η φόνισσα», ενώ στην έως τώρα πορεία του έχει συνεργαστεί με μεγάλα καλλιτεχνικά ονόματα, όπως ο Κάρολος Κουν, ο Στέφανος Λαζαρίδης, ο Γιάννης Χουβαρδάς, η Ρούλα Πατεράκη, η Ραλλού Μάνου, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου. Έχει διατελέσει καλλιτεχνικός διευθυντής του μουσικού συνόλου «Νίκος Σκαλκώτας», του Kyklos Ensemble, υπεύθυνος καλλιτεχνικού προγραμματισμού στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού και τα τελευταία χρόνια του Αναγεννησιακού Φεστιβάλ Ρεθύμνου. Από το 2015 έως τον Φεβρουάριο του 2017 εργάστηκε ως υπεύθυνος καλλιτεχνικού προγραμματισμού της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Έχει τιμηθεί με το σπουδαίο Βραβείο της Ρώμης το 1992. Η μουσική σταδιοδρομία του είναι αξιοζήλευτη, καθώς έργα του έχουν παιχτεί στις σημαντικότερες αίθουσες του κόσμου από τους σημαντικότερους μουσικούς, ειδικούς στο σύγχρονο ρεπερτόριο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον δείχνει να έχει για εκείνον η μουσική που χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με το χορό αλλά και την ηθοποιία. Επίσης ενδιαφέρεται και αξιοποιεί την ελληνική δημοτική μουσική παράδοση. Σε μια πρωτότυπη σύνθεσή του με τίτλο Unknown Dialects: 8 μουσικές διαλέξεις που παρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 2010 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, κατάφερε να συνδυάσει το λόγο με τη μουσική, μέσα από μια σειρά οκτώ σύντομων διαλέξεων, οι οποίες συνοδεύονταν από ένα μουσικό κομμάτι με σαφέστατες επιρροές από την ελληνική παραδοσιακή μουσική.
Ένα άλλο έργο του που έχει ήδη κερδίσει τη διεθνή αναγνώριση είναι το Κοντσέρτο αρ. 3 για πιάνο και έγχορδα. Αξίζει, ειδικότερα για όποιον ασχολείται με τη μουσική, να ακούσει τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί το πιάνο, όχι μόνο ως κυρίαρχο όργανο της σύνθεσης, αλλά και ως όργανο που συμπορεύεται και συνεισφέρει στη διαμόρφωση της τελικής εικόνας της σύνθεσης.
Ο Γιώργος, αμέσως μετά το τέλος των Ολυμπιακών αγώνων του 2004, εγκαταστάθηκε μόνιμα στο χωριό Υστέρνια στην Τήνο, όπου συνεχίζει το δημιουργικό του έργο. Μερικές από τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του είναι η γνωριμία του με τον μεγάλο ευρωπαίο συνθέτη Gyorgy Ligeti στα μέσα της δεκαετίας του 1980, η δημιουργική συνεργασία του με το θεατρικό σκηνοθέτη Γιάννη Χουβαρδά στο Θέατρο του Νότου και η συνεργασία του με τον κόντρα τενόρο Άρη Χριστοφέλη, όπως και η μακρόχρονη συνεργασία του με τον σκηνοθέτη – χορογράφο Δημήτρη Παπαϊωάννου και την «Ομάδα Εδάφους», για την οποία έγραψε μουσική σε επτά σημαντικές παραστάσεις. Από τις ιδιαίτερες μουσικές στιγμές του είναι το «Ρέκβιεμ για το τέλος του έρωτα», μια παράσταση για τα θύματα του AIDS, στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας του 2004 και στην παράσταση «Πριν», η οποία ανέβηκε στο μικρό θέατρο της Επιδαύρου το καλοκαίρι του 2005. Τα τελευταία χρόνια, μετά την εγκατάστασή του στην Τήνο, οι μουσικές εμπνεύσεις του είναι διαρκείς: γράφει 20 μουσικά έργα σε δυο κύκλους, τις «μελωδίες γραφομηχανής» και τα «Ισοκρατήματα». Τα έργα του αυτά παίζονται από σπουδαίες ορχήστρες, σολίστ και μουσικά σύνολα σε πολλά μέρη του κόσμου. Οι μουσικές εμπνεύσεις του αντλούνται από τη μουσική παράδοση, τη φύση και τη θρησκεία και αυτοί είναι οι βασικοί θεμέλιοι λίθοι της πνευματικής του συγκρότησης που ενσωματώνονται στη μουσική του.
Εξαιρετικά σημαντική στιγμή για τον πολιτισμό του τόπου μας, όταν μελοποίησε τους στίχους του Δ. Καπετανάκη, συνθέτοντας το «Requiem για 964 ψυχές», στη μνήμη των 964 ψυχών που θυσιάστηκαν στο Αρκάδι. Με τη συναυλία που έγινε στο Ωδείο της πόλης μας στις 5 Νοέμβριου του 2016, για τα 150 χρόνια της Αρκαδικής εθελοθυσίας, έδωσε πολλαπλά μηνύματα, επαναπροσδιορίζοντας τη σπουδαιότητα του γεγονότος, χωρίς εθνικιστικούς ή άλλους χρωματισμούς.
Το Ρέθυμνο και οι Ρεθεμνιώτες, δεν μπορεί παρά να νιώθουν περήφανοι για την όλη πορεία του, με την ευχή οι μουσικές πρωτοποριακές εμπνεύσεις του να είναι συνεχείς και να συνεχίσουν να δίνουν καινούρια πρωτοποριακά μουσικά ακούσματα, κάνοντας περήφανη τη γενέτειρά του, τους Έλληνες και τους φίλους της μουσικής.
Βιογραφικά στοιχεία αντλήθηκαν από το διαδίκτυο:
http://melodisia.mmb.org.gr/GreekMusic/list.asp?c=237
* Ο Βαγγέλης Παπαδάκις είναι π. διευθυντής του 1ου Γυμνασίου Ρεθύμνου -Ε:11 Φυσικής αγωγής
