Μετά από τρία ολόκληρα χρόνια καρναβαλικής αποχής λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, στο Ρέθυμνο, όπως στην υπόλοιπη Ελλάδα και τον κόσμο, θα λάβουν χώρα οι καρναβαλικές εκδηλώσεις. Η διάθεση των συμπολιτών μας να βγουν «συντεταγμένα» με τα γκρουπ τους στους δρόμους της πόλης, είναι κάτι παραπάνω από διάχυτη και εμφανής. Είχε φανεί εξάλλου από πέρσι όταν στην Αρκαδίου και στην παραλιακή παρέες και μεμονωμένα άτομα χόρευαν με τις στολές προηγούμενων καρναβαλιών και περίμεναν με ανυπομονησία πότε θα αρθούν τα μέτρα και οι αποκλεισμοί. Και να που ήγγικεν η ώρα το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι να είναι πάλι εδώ, δυναμικά παρόν στα ελληνικά αποκριάτικα δρώμενα.
Με αφορμή την καλαίσθητη αφίσα του Ρεθεμνιώτικου Καρναβαλιού για το 2023 -την φιλοτέχνησε ο κ. Στέλιος Καλογεράκης-, καθώς και συνοδευτικά κείμενα για την ιστορία του θεσμού, θα προσπαθήσουμε στο πλαίσιο της στήλης μας να δώσουμε σε αδρές γραμμές τους λόγους που το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι αποτελεί τα τελευταία χρόνια πόλο έλξης για τους ντόπιους και τους επισκέπτες. Ο γράφων παρόλο που ζούσε στο Ρέθυμνο ως φοιτητής τις χρονιές που το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι έκανε τα πρώτα σύγχρονα βήματά του, η αχαϊκή καταγωγή τον τραβούσε στην Πάτρα, γεγονός, ωστόσο, που τον κάνει να έχει την εμπειρία τέτοιων εκδηλώσεων πριν θεσμοθετηθούν στο Ρέθυμνο, ως μέτρο σύγκρισης.
Ένας σημαντικός λόγος, που τον αναφέρει και η αφίσα, είναι ότι το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι είναι το καρναβάλι της Κρήτης. Ένα ολόκληρο νησί του μεγέθους της δεν είχε αποκριάτικες εκδηλώσεις που να μπορούν να προσελκύσουν κόσμο από όλα τα μέρη του. Υπήρχε ένα κενό που το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι ήρθε και κάλυψε, αφού αποτελεί μια διέξοδο εκδρομής και αναψυχής τόσο για τους Κρήτες όσο και γι’ αυτούς που επιλέγουν την απόδραση στην Κρήτη για το τριήμερο της Αποκριάς. Η Κρήτη που εν πολλοίς έχει καταστεί αυτάρκης στα περισσότερα ζητήματα είχε ανάγκη και το δικό της καρναβάλι, δείχνοντας και σε αυτόν το τομέα τη δυναμική της.
Η καθιέρωσή του όμως δεν είναι αποκομμένη από τη γενικότερη ανάπτυξη του νησιού και της πόλης, αφού η χρονική συγκυρία συμπίπτει με την αύξηση των τουριστικών υποδομών και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου. Όσο και αν θέλουμε να αναφερόμαστε σε κουλτούρα καρναβαλικών εκδηλώσεων στο Ρέθυμνο, η αλήθεια είναι ότι οι Ρεθεμνιώτες μπόρεσαν και δημιούργησαν αυτό τον θεσμό με τα σημερινή του εξελιγμένη μορφή στις αρχές της δεκαετίας του 1990 λόγω των ώριμων συνθηκών και της εξωστρέφειας που εκτός των άλλων δημιούργησε ο τουρισμός και η ύπαρξη του πανεπιστημίου και των φοιτητών. Ήταν η εποχή που το Ρέθυμνο «ενηλικιωνόταν» από μια επαρχιακή ουσιαστικά «κωμόπολη» σε μια σύγχρονη πόλη.
Και σε αυτό το σημείο είναι που γίνεται η τομή. Στην πορεία του χρόνου οι ιθύνοντες καταλαβαίνουν ότι η συνταγή επιτυχίας είναι η σύνδεση, στον βαθμό του εφικτού, στοιχείων της παράδοσης με τις ανάγκες της σύγχρονης διασκέδασης. Τα πρώτα ορθώς αναζητήθηκαν και βρέθηκαν στο αναγεννησιακό παρελθόν της πόλης και στην πολυπολιτισμικότητά της. Δημιουργήθηκε δηλαδή μια ταυτότητα που ακουμπάει στη γεωγραφία και στην ιστορία, ακόμη κι αν, όπως συμβαίνει με όλες τις ταυτότητες, στις αναπαραστάσεις τα όρια μεταξύ πραγματικού και φαντασιακού είναι δυσδιάκριτα. Και καλώς στη συγκεκριμένη περίπτωση αφού επηρεάζεται θετικά η αισθητική πλευρά.
Τέλος, το καρναβάλι είναι και κάτι βαθιά λαϊκό και διονυσιακό. Και στο Ρέθυμνο και στην Κρήτη βρήκε την κατάλληλη «μαγιά». Το Ρέθυμνο και οι κάτοικοί του με τη νεολαία πρωτοπόρα, μπήκαν σφήνα, όπως και σε άλλους τομείς, στην «ελιτίστικη» διελκυστίνδα Ηρακλείου-Χανίων και έδειξαν τον δρόμο που ταιριάζει την κρητική φιλοξενία και ιστορία με τον αυθορμητισμό, το ξεφάντωμα και την ευφάνταστη δημιουργικότητα των οργανωτών και των συμμετεχόντων. Ένα φαινόμενο που δεν μένει τελικά μόνο στο Καρναβάλι, αλλά επεκτείνεται και σε άλλες εξίσου ή περισσότερο σημαντικές εκφάνσεις της εξελικτικής πορείας της πόλης…
*Ο Δημήτρης Στεμπίλης είναι δημοσιογράφος – ιστορικός
