Του ΜΑΝΩΛΗ ΟΘΩΝΑ*
Μπορεί πράγματι να αλλάξει το πολιτικό σύστημα;
Και αν τελικά αλλάξει, αυτή η αλλαγή θα είναι προς το καλύτερο ή προς χειρότερο;
Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα προϋποθέτει να βάλουμε «το δάκτυλο εις τον τύπον των ήλων».
Το ελληνικό πολιτικό σύστημα έχει γίνει ένα σύστημα «κλειστό».
Είναι δύσκολο να μπεις αλλά ακόμα και αν το καταφέρεις, μετά στενεύει απότομα ο διάδρομος που οδηγεί στους πάνω ορόφους που παίρνονται οι κρίσιμες αποφάσεις.
Διαχρονικά στη σύνθεση όλων των κυβερνήσεων, στις νευραλγικές θέσεις κυριαρχούν πρόσωπα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Κλειδούχοι του κομματικού μηχανισμού, γόνοι πολιτικών τζακιών, επιλογές από μεγάλες εκλογικές περιφέρειες. Από εκείνες δηλαδή που είναι σχεδόν αδύνατον να εκλεγείς εκτός και αν ανήκεις σε αυτές τις κατηγορίες ή σε «μισθώσουν πολιτικά» οι έχοντες τα ΜΜΕ, ώστε να σου παραχωρήσουν μόνιμο στασίδι σε αυτά και οι ίδιοι ή κάποιοι φίλοι τους, σου χρηματοδοτήσουν μια πολυέξοδη καμπάνια επανεκλογής. Έπειτα, με εξαιρέσεις που απλά επιβεβαιώνουν τον κανόνα, η νομοτέλεια είναι γνωστή. Ανεξαρτήτως αρχικών προθέσεων, αντιστάσεων και ικανοτήτων, είναι θέμα χρόνου η πολιτική ομηρία και το ένα φέρνει το άλλο.
Όσοι το έχουν ζήσει το έργο ξέρουν, ακόμα και αν δεν το συνομολογούν δημόσια, ότι αυτή είναι η βαθύτερη αιτία χρόνιων παθογενειών. Πελατειακές σχέσεις, διαπλοκή πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων, διαφθορά, μαύρο πολιτικό χρήμα. Η παγίωση των στρεβλώσεων και παθογενειών που κρατούν τη χώρα καθηλωμένη σε κρίσιμους τομείς, είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας σύγκρουσης με όσους θίγουν οι μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται.
Αυτό είναι το άλογο στον αραμπά του ελληνικού κράτους που αντικρίσαμε, για πολλοστή φορά, πρόσφατα με τόσο τραγικό τρόπο. Όλα τα υπόλοιπα, πολύ σημαντικά επίσης, είναι το κάρο.
Για αυτό και μητέρα όλων των αλλαγών που χρειάζεται να γίνουν είναι η αλλαγή του τρόπου παραγωγής και αναπαραγωγής του πολιτικού προσωπικού. Δηλαδή η ριζική αλλαγή του εκλογικού συστήματος. Πέραν μιας λειτουργικής αναλογικότητας κυρίως με την ριζική και καθολική κατάτμηση των εκλογικών περιφερειών, του τρόπου εκλογής των βουλευτών και την θέσπιση ορίου θητειών.
Η «τεχνική» συζήτηση για το πως και τι, έπεται. Ανάλογα μοντέλα εκλογικών συστημάτων εφαρμόζονται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, σχετικές προτάσεις έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς και στη χώρα μας. Αν ανοίξει σοβαρά αυτή η συζήτηση τα επιμέρους διαδικαστικά θέματα θα απαντηθούν. Αυτό που τώρα προέχει είναι η πολιτική απόφαση ότι η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση αποτελεί την πρώτη και αδιαπραγμάτευτη επιλογή ως απάντηση στην κρίση εκπροσώπησης και αντιπροσώπευσης στο πολιτικό μας σύστημα.
Η Πολιτική θα αναζωογονηθεί όταν η πολιτική διαδικασία θα προσελκύσει δημιουργικό κοινωνικό, παραγωγικό και επιστημονικό δυναμικό που σήμερα παραμένει εκτός των πολιτικών τειχών. Όταν ενισχυθεί η αμεσότητα της σχέσης πολίτη – πολιτικού και ως εκ τούτου η χειραφέτησή της από ενδιάμεσους μηχανισμούς, συστήματα και κάθε λογής πάτρωνες. Για να καταστεί εφικτή και λειτουργική η άμεση λογοδοσία και η αμφίδρομη επικοινωνία του εκλογικού σώματος με τους εκπροσώπους του, ως βασικό φίλτρο αξιολόγησης κομμάτων και προσώπων.
Η αλλαγή του μοντέλου διακυβέρνησης, η διάκριση της εκτελεστικής από την νομοθετική εξουσία, η αξιοκρατική στελέχωση των βασικών δομών του κράτους, ο εξορθολογισμός και η αξιολόγηση της διοίκησης, η ουσιαστική αποκέντρωση, η ενίσχυση της αυτοτέλειας και του ρόλου των ανεξάρτητων αρχών είναι πράγματι αναγκαίες και σημαντικές αλλαγές. Όμως μόνο το πολιτικό προσωπικό που θα προκύψει από ένα «άλλο» εκλογικό σύστημα μπορεί να τις υλοποιήσει. Διαφορετικά θα παραμένουν διαρκώς στα… προσεχώς, ενώ θα συνεχίζουμε να βλέπουμε το ίδιο έργο.
(Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Τα Νέα» στο φύλλο της 23ης Μαρτίου)
* Ο Μανώλης Όθωνας είναι μέλος της ΚΠΕ ΠΑΣΟΚ, π. βουλευτής και π. υφυπουργός
