Τεράστιες οι οικονομικοκοινωνικές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης

Τις σοβαρές και πολυδιάστατες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης – κλιματικής αλλαγής ανέλυσαν χθες ακαδημαϊκοί στη διάρκεια σχετικής εκδήλωσης με τίτλο «Κοινωνία και κλιματική κρίση». Επιπτώσεις που δεν αφορούν μόνο στο ίδιο το περιβάλλον αλλά έχουν να κάνουν με την καθημερινότητα του πολίτη, με την οικονομία της χώρας, με τη δημόσια υγεία και φυσικά με τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Οι δυο ακαδημαϊκοί Εμμανουήλ Πλειώνης και Νίκος Δεμερτζής που ήταν ομιλητές στη χθεσινή εκδήλωση που διοργάνωσε το Πανεπιστήμιο Κρήτης με την Αντιπεριφέρεια και τον δήμο Ρεθύμνου, στο πλαίσιο του κύκλου ομιλιών «Το πανεπιστήμιο στην κοινωνία», παρουσίασαν ερευνητικά δεδομένα και επιστημονικές μελέτες που καταδεικνύουν τη σοβαρότητα του προβλήματος και επιβεβαιώνουν την επιτακτική ανάγκη λήψης μέτρων και πρωτοβουλιών για τον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Για τις κοινωνικές προεκτάσεις του φαινομένου μίλησε ο Νικόλαος Δεμερτζής, καθηγητής Πολιτικής Κοινωνιολογίας και Επικοινωνίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό πανεπιστήμιο Αθηνών.

Όπως ανέφερε η κλιματική αλλαγή/κρίση, δεν είναι μόνο ένα παγκόσμιο φυσικό φαινόμενο που επιδέχεται τεχνο-επιστημονικές λύσεις. Είναι ταυτοχρόνως όπως είπε και ένα παγκόσμιο και παγκοσμιοποιητικό κοινωνικό και οικονομικό φαινόμενο το οποίο αποτυπώνεται επαρκώς στις έννοιες «Ανθρωπόκαινος Εποχή» και «κοινωνία της διακινδύνευσης». Η κλιματική κρίση επιτείνει υπάρχουσες κοινωνικές ανισότητες και δημιουργεί νέες όπως ανέφερε χαρακτηριστικά μιλώντας στα «Ρ.Ν.».

Διευκρίνισε επίσης ότι ανάλογα με τον τρόπο που την κατανοούν και μιλάνε γι’ αυτήν άτομα, ομάδες και φορείς δημόσιας πολιτικής, προτείνονται διαφορετικά μέτρα προσαρμογής και αντιμετώπισης που άπτονται ζητημάτων κλιματικής δικαιοσύνης και περιβαλλοντικής συνείδησης σε εθνική και παγκόσμια κλίμακα. Αναλυτικότερα ο κ. Δεμερτζής μιλώντας στα «Ρ.Ν.» τόνισε: «Η Κλιματική αλλαγή – κλιματική κρίση είναι ακόμα μια έκφανση, εκδήλωση αυτού που χρόνια τώρα ονομάζουμε κοινωνία της διακινδύνευσης, δηλαδή μια κοινωνία η οποία με συστηματικό και όχι τυχαίο τρόπο παράγει απειλές και επιβλαβείς συνθήκες για τους πολίτες της. Η κλιματική αλλαγή για την οποία μιλάνε δεκαετίες τώρα οι επιστήμονες, αλλά ουσιαστικός δημόσιος διάλογος είναι τουλάχιστον είκοσι χρόνια που έχει ξεκινήσει, τείνει να γίνει μια μόνιμη συνθήκη της κοινωνίας της διακινδύνευσης. Θα λέγαμε ότι είναι η ανθρώπινη συνθήκη μας. Αυτό παράγει πληθώρα κοινωνικών μετασχηματισμών και επιβαρύνσεων. Πρώτα-πρώτα παράγει ενεργειακή φτώχεια, νέους θύτες και νέα θύματα. Στις παλιές αντιθέσεις της βιομηχανικής και πρώιμης θα λέγαμε μεταβιομηχανικής κοινωνίας, έρχονται καινούργιες αντιθέσεις και διασταυρώνονται. Θα λέγαμε ότι οι φτωχοί γίνονται φτωχότεροι από άποψη ενεργειακής φτώχειας και οι πλούσιο όσο και αν πλήττονται τουλάχιστον δεν γίνονται φτωχότεροι οι ίδιοι, πάντως αμύνονται. Η κλιματική κρίση παράγει θύματα τόσο στο βορρά όσο και στον νότο. Οι χώρες του βορρά έχουν το δικό τους νότο και οι χώρες του νότου το δικό τους βορρά. Ξέρουμε από τις έρευνες που έχουν γίνει ότι πέρα από τις πολιτικές που απαιτούνται και τις διεθνείς πολιτικές που πρέπει να εφαρμοστούν και είναι απολύτως απαραίτητες, γνωρίζουμε επίσης ότι καταλυτικό ρόλο παίζουν οι στάσεις που έχει ο μέσος άνθρωπος απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Πόσο δηλαδή αναγνωρίζει ο μέσος άνθρωπος η κλιματική αλλαγή ως πρόβλημα τί κάνει για αυτό το ζήτημα και εάν και κατά πόσο υιοθετεί στην καθημερινή του ζωή φιλοπεριβαλλοντικές ή μη πολιτικές. Φυσικά όταν κανείς προσανατολίζεται φιλικά προς το περιβάλλον δεν σημαίνει ότι είναι σε θέση ο οποιοδήποτε να μετατρέψει τη στάση αυτή και σε πράξη γιατί μπορεί να μην έχει τα μέσα. Για παράδειγμα ακόμα και αν κάποιος θέλει να συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος μη χρησιμοποιώντας ένα αυτοκίνητο με μηχανή εσωτερικής καύσης είναι πάρα πολύ δύσκολο να αγοράσει ένα ηλεκτρικό. Άρα ακόμα κι αν κανείς ενδιαφέρεται για το περιβάλλον δεν είναι και τόσο αυτονόητο ότι η στάση αυτή μετατρέπεται σε συμπεριφορά. Επίσης όταν λέμε περιβάλλον στην περιβαλλοντική κοινωνιολογία, πρέπει να συνειδητοποιούμε ότι κάτω από αυτό κρύβονται επιμέρους θέματα. Που δεν συνειδητοποιούνται με τον ίδιο τρόπο και δεν έρχονται στη δημόσια ατζέντα με τον ίδιο τρόπο. Πάρα πολλές φορές ο μέσος άνθρωπος κατανοεί και του γεννάται ενδιαφέρον για περιβαλλοντικά ζητήματα καθόσον αυτός εκτίθεται στα μίντια. Υπάρχουν όμως όψεις που δεν είναι ορατές δια γυμνού οφθαλμού οι οποίες όμως είναι κει, τις βλέπουμε».

Και πρόσθεσε ότι αν δεν αναστραφεί η όλη διαδικασία – για την οποία απαιτούνται πολλά χρόνια, θα έχουμε τεράστιες αλλαγές σε γεωπολιτικό και οικονομικό επίπεδο. «Αν για παράδειγμα όπως λένε τα κλιματολογικά μοντέλα δεν σταθεροποιηθεί η θερμοκρασία και δεν μειωθεί θα έχουμε αύξηση της επιφάνειας της θάλασσας, θα έχουμε καταστροφή των ακτών, ένα τεράστιο κύμα μετανάστευσης κλιματικών μεταναστών, που αυτά που βλέπουμε σήμερα δεν θα ‘ναι τίποτα μπροστά τους. Αυτό συνεπάγεται γεωπολιτικές κρίσεις, τεράστιες μετακινήσεις πληθυσμών, αλλαγές στη σύνθεση της κοινωνίας. Όλα αυτά είναι ζητήματα που πρέπει να τα λάβει κανείς υπόψη». Παράλληλα, ο κ. Δεμερτζής αναφέρθηκε και στις υγειονομικές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης επισημαίνοντας πως:

«Έχουν γίνει μελέτες και ξέρουμε ότι αν λιώσουνε ακόμα παραπάνω οι παγετώνες σε Ανταρκτική και Αρκτικό κύκλο, θα απελευθερωθούν ιοί, οι οποίοι είναι εγκλωβισμένοι εκεί εκατομμύρια χρόνια με αποτέλεσμα να μην ξέρουμε τι θα αντιμετωπίσουμε. Αυτά δεν είναι σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Επίσης βλέπουμε ότι στην καθημερινότητά του ο μέσος άνθρωπος σε όλο τον κόσμο όταν βιώνει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, π.χ. καύσωνα ή πλημμύρα, κατά κανόνα θεωρεί ότι η κλιματική αλλαγή αφορά κάποιον άλλο. Ένας μηχανισμός ψυχολογικής άμυνας είναι αυτός απέναντι στην επερχόμενη καταστροφή το οποίο βεβαίως και αυτό πρέπει να ρυθμιστεί με συγκεκριμένο τρόπο. Ακόμα και αν πολλοί άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να κάνουν κάτι για την κλιματική αλλαγή, όταν αυτό συνεπάγεται κόστος για τους ίδιους, είναι λίγοι τελικά εκείνοι που είναι διατεθειμένοι να δηλώσουν ότι θα κάνουν κάτι – ότι θα πληρώσουν ας πούμε κάτι παραπάνω σε φόρους. Άρα είμαστε μπροστά σε μια πάρα πολύ δύσκολη κατάσταση. Αυτό που εγώ βλέπω είναι ακολουθώντας μια θεσμική λογική είναι ότι πρέπει να ακολουθηθούν διαδικασίες από πάνω προς τα κάτω δηλαδή, οι διεθνείς οργανισμοί και το κράτος να εφαρμόζουν στην πράξη τα συμφωνημένα. Ακόμα και σήμερα αν αρχίσουμε να τα εφαρμόζουμε θέλουμε τριάντα χρόνια να αρχίσουμε να βλέπουμε αποτελέσματα».

Ξεπερνούν τα 200 δισ. δολάρια παγκοσμίως οι καταστροφές από την κλιματική αλλαγή – Αναγκαία η υιοθέτηση συνηθειών και πολιτικών που επιβάλλει η κλιματική κρίση

Από την πλευρά του ο Εμμανουήλ Πλειώνης, καθηγητής στο τμήμα Φυσικής του Α.Π.Θ., διευθυντής και πρόεδρος Δ.Σ. του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών επεσήμανε ότι οι χειρότερες προβλέψεις για την ένταση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών της επιβεβαιώνονται καθημερινά. Η πρόσφατη 6η Έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής (IPCC) καταδεικνύει ότι η κλιματική αλλαγή συντελείται με επιταχυνόμενο ρυθμό και ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη, πέρα από τη δραματική επίπτωση που έχει στο περιβάλλον, το κλίμα και τη βιοποικιλότητα, είναι ένας από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες επιδείνωσης της πείνας, της μετανάστευσης, της φτώχειας και της ανισότητας σε όλο τον κόσμο.

Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του έκανε μια σύντομη παρουσίαση των πιο πρόσφατων πορισμάτων του IPCC αλλά και των μελετών τόσο του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, όσο και του Εθνικού Δικτύου για την κλιματική αλλαγή – Climpact για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου. Μιλώντας στα «Ρ.Ν.» ο κ. Πλειώνης, σημείωσε: «Τα φυσικά φαινόμενα είναι όλο και πιο έντονα. Βλέπουμε μια εξέλιξη των συνθηκών που δημιουργούν την κλιματική αλλαγή. Έχουμε αύξηση των θερμοκηπιακών αερίων παρ’ όλες τις προσπάθειες που γίνονται για μείωση και για αλλαγή του ενεργειακού προτύπου που δημιουργεί όχι μόνο αυτό που γνωρίζουμε, δηλαδή τις φυσικές καταστροφές, αλλά και άλλα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα τα οποία είναι συνεπακόλουθα των φυσικών καταστροφών, προβλήματα που έχουν να κάνουν με την καθημερινή διαβίωση του πολίτη, με το περιβάλλον φυσικά με την οικονομική δραστηριότητα και τα οποία έχουνε ένα αποτύπωμα βαρύ στα οικονομικά στοιχεία. Ζούμε μια συνθήκη η οποία σε ετήσια βάση υπολογίζεται ότι οι καταστροφές που συμβαίνουν λόγω της κλιματικής κρίσης είναι πάνω από 250 δισ. δολάρια παγκοσμίως».

Αναφερόμενος στην προσπάθεια που καταβάλλει η επιστημονική κοινότητα είπε ότι έγκειται στη δημιουργία μεθοδολογίας κατανόησης και ανάλυσης του φαινομένου προγνώσεων και προβλέψεων για το πως θα εξελιχτεί «έτσι ώστε να βοηθήσουμε όσους εκπονούν πολιτικές στο να λάβουμε έγκαιρα μέτρα και με έγκυρο τρόπο από την επιστημονική κοινότητα, ώστε να απομειωθούν τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής».

Ερωτώμενος σχετικά για τις δράσεις – παρεμβάσεις που μπορούν να γίνουν ο κ. Πλειώνης αφού επεσήμανε ότι ήδη έχει καταγραφεί μεγάλη καθυστέρηση στις αναγκαίες ενέργειες, σημείωσε ότι, εν τούτοις υπάρχουν πολλά πράγματα για να γίνουν ώστε να περιοριστούν οι επιπτώσεις του φαινομένου. Το ένα επίπεδο, όπως είπε αφορά στην αλλαγή του ενεργειακού μείγματος «Θα πρέπει να πάμε με ταχύτατους ρυθμούς σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σεβόμενοι τις τοπικές κοινωνίες και με δημοκρατικό τρόπο, αλλά πρέπει να πάμε σε πλήρη απολιγνιτοποίηση, πλήρη απαλλαγή από τα ορυκτά καύσιμα καθώς αυτό είναι κάτι που θα μειώσει την παραγωγή θερμοκηπιακών αερίων, αλλά τα αποτελέσματα αυτής της πολίτικης θα τα δούμε στο πολύ μέλλον, γιατί αργούν να φανούν τα αποτελέσματα της μείωσης θερμοκηπιακών αερίων, αυτό είναι κάτι που πρέπει να γίνει σήμερα καθώς ο ορίζοντας των αποτελεσμάτων είναι μακρύς».

Εξήγησε όμως ότι για άμεσα αποτελέσματα μπορούν να φανούν με την υιοθέτηση συνηθειών και συμμόρφωση με πολιτικές που επιβάλλει η κλιματική αλλαγή επισημαίνοντας πως: «Αυτό που μπορούμε να κάνουμε άμεσα είναι να  επινοήσουμε πολιτικές για να προσαρμοστούμε στις συνθήκες που επιβάλλει η κλιματική κρίση, δηλαδή αλλαγή του παραγωγικού, καταναλωτικού μοντέλου, αλλαγή των γεωργικών καλλιεργειών ακόμα και διατροφικών συνηθειών. Ένας μεγάλος παράγοντας που αυξάνει το μεθάνιο είναι η παγκόσμια κτηνοτροφία μαζικής κλίμακας. Επομένως πρέπει να κινηθούμε σε πολλά επίπεδα». Βαρύτητα έδωσε ο κ. Πλειώνης και στην ανάπτυξη εργαλείων πρόγνωσης ακραίων καιρικών φαινομένων υποστηρίζοντας ότι: «Σημαντικό είναι και το επίπεδο που έχει να κάνει με την ανάπτυξη εργαλείων για την πρόγνωση φυσικών καταστροφών φυσικών φαινομένων, ώστε η πολιτεία να μπορεί να επεμβαίνει ακόμα και πριν εμφανιστούν τα φαινόμενα για να απομειώσει τις καταστροφές, να απομειώσει ανθρώπινα θύματα κτλ. Είναι δύσκολη διαδικασία, έχουμε αργήσει. Οι πολιτείες θέλουν να πάρουν μέτρα όμως απέχουμε πολύ από να εφαρμόσουμε μέτρα τα οποία συμφωνούνται διεθνώς».