Σοβαρό παραμένει το πρόβλημα με τις ελλείψεις προσωπικού σε όλους τους κλάδους της αγοράς εργασίας. Εκτός από τους εργάτες γης και τους εργαζόμενους στον τουριστικό κλάδο όπου τα τελευταία χρόνια οι κενές θέσεις έχουν πολλαπλασιαστεί μιας και πολλοί εγκατέλειψαν τον χώρο, αναζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας ή στράφηκαν σε άλλα επαγγέλματα, σε μείζον ζήτημα εξελίσσεται το θέμα και για τις επιχειρήσεις όπως προκύπτει από τη σχετική έρευνα του Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΣΕΒΕ).
Σύμφωνα με την έρευνα οι επιχειρηματίες αναζητούν όχι μόνο εξειδικευμένους αλλά και ανειδίκευτους εργάτες δίχως όμως αντίκρυσμα ενώ ταυτόχρονα καταγράφεται μια άκρως απαισιόδοξη στάση από τη συντριπτική πλειονότητα (91,5%) για την υφιστάμενη κατάσταση στην αγορά εργασίας της Ελλάδας.
Ο αριθμός των επιχειρήσεων που πήραν μέρος ήταν 118, ενώ τα αποτελέσματα έδειξαν πως η εξεύρεση ανθρώπινου δυναμικού συνιστά μεγάλο πρόβλημα και προκαλεί ανησυχία στις ελληνικές επιχειρήσεις, είτε πρόκειται για πολύ μικρές, με έως 10 εργαζομένους (8,5%), είτε για λίγο μεγαλύτερες, με 11 έως 50 εργαζομένους (34,7%), είτε για μεγαλύτερες (συμμετείχαν σε ποσοστό 33,1% μεσαίες επιχειρήσεις με 51-250 εργαζομένους, και μεγάλες, με πάνω από 251 εργαζομένους, σε ποσοστό 23,7%). Αν και το Ινστιτούτο Εξαγωγικών Ερευνών και Σπουδών δεν προχωρεί στην ποιοτική ανάλυση των αποτελεσμάτων, ο ΣΕΒΕ επισημαίνει πως απαιτείται αφενός η καλύτερη και πιο αποτελεσματική σύνδεση εκπαιδευτικών φορέων και επιχειρήσεων, καθώς και η ενίσχυση της τεχνικής εκπαίδευσης και η έμφαση σε επαγγέλματα του μέλλοντος, και αφετέρου ο περιορισμός του μη μισθολογικού κόστους εργασίας, με αιχμή τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών.
Άλλωστε, το μισθολογικό κόστος στην Ελλάδα αποδεικνύεται χαμηλό, σε σχέση με τα περισσότερα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ακόμη και σε κλάδους δυναμικούς και αναπτυσσόμενους. Είναι ενδεικτικά τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην έκθεση αξιολόγησης του ισχύοντος νομοθετημένου κατώτατου μισθού του ΙΟΒΕ (στο πλαίσιο της επιστημονικής διαβούλευσης πριν από τη φετινή αύξηση), σύμφωνα με τα οποία ένα μεγάλο μέρος των απασχολούμενων μισθωτών (περί τους 700.000 ή 29,6% του συνόλου) απασχολούνταν το 2022 σε μικρές επιχειρήσεις κάτω των 10 ατόμων, εκ των οποίων το 35% αμειβόταν με τον κατώτατο μισθό. Κατ’ αντιστοιχία, ο μέσος μισθός για τους απασχολουμένους σε μικρές επιχειρήσεις έως 10 ατόμων ήταν της τάξης των 962 ευρώ το 2022. Αλλά και στο σύνολο των επιχειρήσεων ο μέσος μισθός δεν ξεπερνάει τα 1.200 ευρώ, ενώ στις μεγάλες επιχειρήσεις κυμαίνεται μεταξύ 1.750 (σε επιχειρήσεις με έως 250 άτομα) και 1.500 ευρώ (σε επιχειρήσεις με προσωπικό άνω των 251 ατόμων).
Στη μελέτη του ΣΕΒΕ, πάντως, που καταγράφει τις θέσεις των ελληνικών επιχειρήσεων και χαρτογραφεί τις ανάγκες τους, με στόχο τον σχεδιασμό δράσεων για τη δημιουργία νέων ποιοτικών θέσεων εργασίας, κατάρτιση και εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού κ.ά., το πρόβλημα εξεύρεσης ανθρώπινου δυναμικού αξιολογείται ως πολύ σημαντικό ή πάρα πολύ σημαντικό σχεδόν για το σύνολο των συμμετεχόντων.
Συγκεκριμένα, καμία από τις επιχειρήσεις που συμμετείχαν δεν αξιολογεί το πρόβλημα εξεύρεσης ανθρώπινου δυναμικού ως «καθόλου σημαντικό», ενώ το 2,5% το αξιολογεί ως «λίγο σημαντικό». Αντίθετα, το 47,5% το αξιολογεί ως «πολύ σημαντικό», ενώ οι μισές επιχειρήσεις που συμμετείχαν στην έρευνα, δηλαδή το 50,0%, το αξιολογεί ως «πάρα πολύ σημαντικό». Και αυτό ενώ το 90,7% του δείγματος αναζητεί ανθρώπινο δυναμικό στην παρούσα χρονική συγκυρία, έναντι 9,3% του δείγματος που δεν αναζητεί. Περίπου οι μισές επιχειρήσεις του δείγματος – και συγκεκριμένα το 49,2% – αναζητούν ειδικευμένους τεχνίτες, χειριστές εξοπλισμού και μηχανημάτων και οδηγούς, ενώ το 48,3% του δείγματος αναζητεί ανειδίκευτους εργάτες. Αντίστοιχα, το 42,4% αναζητεί επαγγελματίες (μηχανικούς, οικονομολόγους, πληροφορικούς, λογιστές, νομικούς κ.ά.), το 40,7% τεχνικούς και βοηθούς, το 27,1% πωλητές και υπαλλήλους γραφείου (γραμματείς, εξυπηρέτηση πελατών, υπάλληλοι υποδοχής, ταμίες κ.ά.) αντίστοιχα, και το 21,2% ανώτερα διευθυντικά και διοικητικά στελέχη. Το 6,8% αναζητεί άλλες κατηγορίες ανθρώπινου δυναμικού που δεν εντάσσονται στις παραπάνω. Όσο για το εκπαιδευτικό επίπεδο των στελεχών που αναζητούν, το 29,7% του δείγματος αναζητεί κατόχους μεταπτυχιακού και διδακτορικού τίτλου σπουδών, ενώ η πλειονότητα (δηλαδή το 63,6%) αναζητεί αποφοίτους ΑΕΙ. Σε 60,2% ανέρχεται το ποσοστό των επιχειρήσεων που ψάχνει αποφοίτους ΤΕΙ και σε 61,9% το ποσοστό που αφορά αποφοίτους λυκείου, ενώ μικρότερα ποσοστά συγκεντρώνουν οι απόφοιτοι γυμνασίου (22,0%) και οι απόφοιτοι δημοτικού (17,8%).
Σε ό,τι αφορά, τέλος, την περιγραφή των θέσεων εργασίας που αναζητούν οι επιχειρήσεις, αυτές καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ειδικοτήτων. Σημαντικό ποσοστό αφορά εργάτες, χειριστές και οδηγούς, όπως π.χ. εργάτες γης, εργάτες για τη γραμμή παραγωγής, οδηγούς φορτηγού, εργάτες ξύλου, χειριστές μηχανημάτων, αλιεργάτες. Υψηλή συγκέντρωση εμφανίζουν και οι μηχανικοί, και συγκεκριμένα μηχανολόγοι μηχανικοί, μηχανικοί πωλήσεων, χημικοί μηχανικοί και μηχανικοί υπολογιστών, αλλά και οι τεχνικοί και τεχνίτες. Τέλος, ένα μεγάλο ποσοστό των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσε πως αναζητεί άτομα για το τμήμα εξαγωγών, project managers, προσωπικό για το τμήμα logistics, στελέχη διοίκησης και ποιοτικού ελέγχου.
Παρά τις δυσκολίες εξεύρεσης προσωπικού, οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν υλοποιούν προγράμματα κατάρτισης. Μιλώντας στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών ο πρόεδρος του ΣΕΒ Δημήτρης Παπαλεξόπουλος σημείωσε ότι μόνο το 20% των ελληνικών επιχειρήσεων παρέχουν οργανωμένα προγράμματα εκπαίδευσης στους εργαζομένους τους έναντι 67% του μέσου όρου στην Ε.Ε., καθώς δεν έχουν κουλτούρα διά βίου μάθησης, ενώ προσκόμματα δημιουργούνται και λόγω της διάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας.
