Στο Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), ο κύριος ερευνητής του τμήματος, Δημήτρης Γραμμένος, αναπτύσσει εδώ και χρόνια βιωματικά εργαστήρια που συνδέουν την ανθρώπινη δημιουργικότητα με την εκπαίδευση και την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) και απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς, μαθητές, αλλά και στο ευρύ κοινό.
Η δουλειά των εργαστηρίων εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο μπορούν να καλλιεργηθούν δημιουργικές δεξιότητες μέσα από δραστηριότητες που βασίζονται στη βιωματική μάθηση, αλλά και στη χρήση νέων τεχνολογιών.
Την προηγούμενη εβδομάδα ξεκίνησε ένα νέο εργαστήριο, το «ΙΔΕΟΠΟΙΕΙΟ», που απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς. Η πρώτη συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος με δημιουργικά παιχνίδια και ασκήσεις και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να συγκρίνουν τα δικά τους αποτελέσματα με εκείνα που παρήγαγε η ΤΝ.
Με βάση αυτή την εμπειρία σχεδιάζεται αυτή τη στιγμή ένα πλήρες διαδικτυακό μάθημα στην πλατφόρμα Mathesis, το οποίο θα ξεκινήσει το καλοκαίρι ή τον Σεπτέμβριο, όπως περιέγραψε ο κ. Γραμμένος μιλώντας στην Τηλεόραση CRETA και τη Σώτια Πεντεδήμου.
«Το πρώτο εργαστήριο πήγε πολύ καλά, ήταν μεγάλη η συμμετοχή των εκπαιδευτικών. Έγινε μια αξιολόγηση και τα αποτελέσματα είναι τόσο καλά που καμιά φορά μοιάζουν ψεύτικα. Ήταν μια πολύ ωραία εμπειρία που δίνει δύναμη για να συνεχίζουμε παραπέρα», σημείωσε ο κ. Γραμμένος.
Ένα από τα βασικά ερωτήματα που διερευνάται είναι εάν η ΤΝ μπορεί να είναι δημιουργική και με ποιον τρόπο συγκρίνεται με την ανθρώπινη δημιουργικότητα, κάτι το οποίο εξετάστηκε στη διάρκεια του πρώτου εργαστηρίου την περασμένη εβδομάδα, καθώς και πως μπορεί η τεχνολογία να αξιοποιηθεί ορθά από τους εκπαιδευτικούς. Όπως επεσήμανε ο κ. Γραμμένος: «Ένας μεγάλος προβληματισμός του εργαστηρίου αφορά στο εάν είναι η ΤΝ η ίδια δημιουργική ή όχι και πως μπορούμε να το ελέγξουμε. Έπειτα εάν τη χρησιμοποιούμε εξετάζουμε πόσο οι διάφορες δημιουργικές διεργασίες που θέλουμε να κάνουμε είναι θετικές, αρνητικές και ποια είναι τα δυνατά και αδύνατα σημεία».
Η προσέγγιση του κ. Γραμμένου βασίζεται στην ιδέα ότι η δημιουργικότητα δεν είναι μια αφηρημένη έννοια, αλλά μια καθημερινή ικανότητα που εκδηλώνεται κάθε φορά που επιλύουμε προβλήματα με νέους τρόπους, δεν είναι κάτι που «χάνεται» με τα χρόνια. Όπως τόνισε κάθε ενέργεια με στόχο και αξία μπορεί να θεωρηθεί δημιουργική: «Όλοι στην καθημερινότητά μας βρίσκουμε τρόπους να λύσουμε προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, κάτι που είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της δημιουργικότητας. Η δημιουργικότητα είναι κάθε φορά που κάνω κάτι καινούργιο το οποίο έχει κάποιο στόχο, κάποια αξία. Οι άνθρωποι είμαστε δημιουργικό είδος».
Η στάση των εκπαιδευτικών απέναντι στην Τεχνητή Νοημοσύνη
Οι στάσεις των εκπαιδευτικών απέναντι στην ΤΝ ποικίλλουν, όπως τόνισε ο κ. Γραμμένος. Υπάρχουν εκείνοι που δεν έχουν ακόμη ασχοληθεί και θεωρούν ότι απαιτείται κόπος και χρόνος, αλλά και εκείνοι που είναι θετικοί προς κάθε νέα τεχνολογία και την ενσωματώνουν άμεσα στη διδακτική τους. Όπως επίσης επεσήμανε, ένα μεγάλο ποσοστό παραμένει κάπου στη μέση, αναζητώντας μια καλύτερη κατανόηση και καθοδήγηση: «Υπάρχει ένα φάσμα απόψεων. Είναι λίγοι οι άνθρωποι που δεν έχουν ασχοληθεί ακόμη και θεωρούν ότι θέλει πολύ κόπο, είναι κουραστικό ή δεν τους αφορά. Υπάρχει όπως πάντα το ενθουσιώδες κομμάτι που οτιδήποτε καινούργιο προκύπτει θα το αξιοποιήσουν, θα το δοκιμάσουν και θα το χρησιμοποιήσουν στην τάξη. Υπάρχουν οι σκεπτικιστές κάπου στη μέση που δεν έχουν αποφασίσει εάν είναι καλό ή κακό, δεν ξέρουν τι να κάνουν. Οπότε έχει λίγο από όλα».
«Αυτοί που ακολουθούν τους κανόνες της λογικής και της ηθικής, μάλλον θα είναι οι κερδισμένοι»
Η συζήτηση γύρω από την ΤΝ σχετίζεται με τα ζητήματα της ηθικής και της φιλοσοφίας, όπως τόνισε ο κ. Γραμμένος, που όμως δυστυχώς δεν υπάρχει η κατάλληλη κατάρτιση στο εκπαιδευτικό σύστημα. Όσοι κινηθούν με οδηγό τη λογική και την ηθική θα είναι τελικά οι κερδισμένοι, επεσήμανε.
«Υπάρχουν διάφορες περιπτώσεις και εκφάνσεις που το αποτέλεσμα που μπορεί να παράγει η ΤΝ μπορεί να είναι εφάμιλλο με κάτι που δημιούργησε ένας άνθρωπος. Σίγουρα η διαδικασία είναι τελείως διαφορετική, ο τρόπος που δημιουργούμε εμείς, όπως και το γιατί. Θεωρώ ότι αυτοί που θα ακολουθήσουν τους κανόνες της λογικής και της ηθικής μακροπρόθεσμα, τότε μάλλον αυτοί θα είναι οι κερδισμένοι. Το κομμάτι της ηθικής και της φιλοσοφίας είναι πολύ σημαντικό και θα πρέπει να έχει πρώτο ρόλο στην εκπαίδευση. Πέρα από την τεχνολογική εκπαίδευση, το κομμάτι της ηθικής που το αφήσαμε για πολλά χρόνια, αυτή τη στιγμή είναι το νούμερο ένα και δυστυχώς δεν υπάρχει πουθενά στο κομμάτι της εκπαίδευσης σαν σημαντικός παράγοντας, ενώ από αυτό εξαρτόμαστε. Κάτι που έλεγα στους εκπαιδευτικούς είναι ότι σε μια εποχή που η ΤΝ έχει γίνει παραγωγική, η εκπαίδευση παραμένει αναπαραγωγική. Μπήκαμε σε ένα τεχνολογικό – οικονομικό μονοπάτι, χωρίς όμως να σκεφτούμε που μας πάει τελικά».
Αξιοποίηση νέων τεχνολογιών από τους μαθητές
Έναν ουσιαστικό ρόλο στην εκπαίδευση των παιδιών θα μπορούσε να έχει η Τεχνητή Νοημοσύνη, εάν χρησιμοποιηθεί από τους ίδιους σωστά. Όταν αξιοποιείται υποστηρικτικά στην ανάλυση και τη σύνθεση, μπορεί να βοηθήσει τη σκέψη των μαθητών και να τους δώσει ώθηση για νέες ιδέες. Από την άλλη, όταν χρησιμοποιείται για πρωτογενή παραγωγή περιεχομένου που απλώς αναπαράγεται, τότε περιορίζει τη σκέψη και «ακυρώνει» τον ρόλο του μαθητή στο να σκέφτεται και να δημιουργεί.
«Για συζήτηση, ανάλυση και σύνθεση, η ΤΝ είναι εξαιρετική. Εάν την αφήσω να σκέφτεται αυτή αντί για εμένα, σημαίνει ότι εγώ δεν έχω πλέον ρόλο. Άρα πρέπει να βρεθώ να είμαι δίπλα στην ΤΝ και όχι από κάτω. Μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις ανάλογα με το ποια είναι τα δυνατά σου σημεία ώστε να τα αναδείξεις, να εξελιχθείς και έτσι εσύ να είσαι προστιθέμενη αξία για την ΤΝ και η ΤΝ για εσένα».
Επιμέλεια: Μαγδαληνή Κουντουνιώτη
