Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η Ελλάδα έδειξε τον καλύτερο και τον χειρότερό της εαυτό. Τόσο η νίκη κατά της Ιταλίας στην Αλβανία όσο και η Εθνική Αντίσταση κατά τη διάρκεια της Κατοχής υπήρξαν αναμφισβήτητα εκφράσεις μεγαλείου της Ελληνικής ψυχής. Από την άλλη, η συνεργασία με τους κατακτητές και ο δωσιλογισμός, με την έκταση και την ένταση που πραγματοποιήθηκαν, έδειξαν σε ποιο κατάντημα και υποστάθμη μπορεί να φθάσει ο άνθρωπος.
Δεν ήταν μικρής έκτασης το φαινόμενο αυτό, παρά την περί του αντιθέτου εικόνα που έχουμε οι περισσότεροι. Ίσως φταίει που δεν θέλουμε να ακούμε για τον κακό μας εαυτό. Ίσως φταίει η φτωχή βιβλιογραφία για το θέμα. Πάντως ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης, με το πρόσφατο βιβλίο του «Οι Δωσίλογοι», έρχεται να γνωστοποιήσει και να βάλει στη θέση τους πολλά πράγματα. Από το εξαιρετικό αυτό βιβλίο έχω δανειστεί κάποια στοιχεία και πληροφορίες στο άρθρο μου αυτό.
Οι τρεις διαδοχικές κατοχικές κυβερνήσεις υπό τους Γεώργιο Τσολάκογλου, Κωνσταντίνο Λογοθετόπουλο και Ιωάννη Ράλλη με τις δηλώσεις, διαταγές και εγκυκλίους τους, έδωσαν τον τόνο και, κατά κάποιο τρόπο, νομιμοποίησαν τη συνεργασία με τον κατακτητή στα μάτια της ελληνικής κοινωνίας. Πλήθος «ευυπόληπτων» πολιτών συγκατατέθηκαν ή επεδίωξαν να τοποθετηθούν σε θέσεις Δημάρχων, Νομαρχών και άλλες θέσεις του διοικητικού μηχανισμού. Πάρα πολλοί έμποροι, βιομήχανοι, εφοπλιστές, εργολάβοι κ.ά. είχαν οικονομική συνεργασία με τον κατακτητή αναλαμβάνοντας έργα από αυτόν. Πολλοί συνεργάστηκαν με τον κατακτητή στα πλαίσια της μαύρης αγοράς, που λειτούργησε σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής.
Όλοι οι παραπάνω «έκαναν λεφτά» στην Κατοχή και είναι αυτοί που αγόρασαν «κοψοχρονιάς» τα χιλιάδες ακίνητα που αναγκάστηκαν να πουλήσουν οι δυστυχισμένοι συμπατριώτες τους, στην προσπάθειά τους να επιβιώσουν μέσα στις τρομερές εκείνες συνθήκες. Μόνο σε Αθήνα και Πειραιά πουλήθηκαν τότε περίπου 58.000 ακίνητα. Τα ακίνητα αυτά δεν επεστράφησαν στους αρχικούς και πραγματικούς ιδιοκτήτες τους μετά την Κατοχή.
Δεν ήταν όμως μόνον αυτές οι μορφές συνεργασίας. Η χειρότερη ήταν η ένοπλη συνεργασία (μάχες, μπλόκα, έρευνες κ.ά.), η οποία υπερέβαλε κατά πολύ σε βιαιότητα και έκταση και αυτή την ίδια τη δραστηριότητα των κατακτητών, σε βαθμό που δημοσιογράφος της εποχής την περιέγραψε σαν «ελληνική κατοχή». Οι ελληνικές κυβερνήσεις συνεργασίας με όλο τον ένοπλο μηχανισμό που δημιούργησαν (Χωροφυλακή, Αστυνομία Πόλεων, Ευζωνικά Τάγματα Ασφαλείας, Ομάδες Ασφαλείας κ.ά.), έδειξαν υπερβάλλοντα ζήλο στην καταπολέμηση του ελληνικού αντιστασιακού κινήματος για λογαριασμό του κατακτητή. Σε πολλές από τις επιχειρήσεις οι Γερμανοί ή οι Ιταλοί απλώς παρίσταντο. Από την ιδέα μέχρι την πραγματοποίηση της επιχείρησης και την παράδοση των συλληφθέντων στους κατακτητές, όλα ήταν έργα των «δικών μας». Για να έχουμε μια εικόνα: Τον τελευταίο χρόνο της Κατοχής, οι Γερμανοί εκτέλεσαν περίπου 970 άτομα στο νομό Αττικής. Από αυτούς, τουλάχιστον 665 είχαν συλληφθεί και παραδοθεί από τις ελληνικές δυνάμεις ασφαλείας.
Σ’ αυτές τις τραγικά δύσκολες συνθήκες για τον ελληνικό λαό, ό,τι ποταπό και αχρείο στοιχείο είχε η φυλή μας βγήκε στον αφρό. Ελαυνόμενοι από τα ταπεινότερα των ενστίκτων αυτοί, οι δωσίλογοι, οι με κάθε μορφή συνεργασθέντες με τον κατακτητή, έκαναν αφάνταστα εγκλήματα. Μετά την απελευθέρωση όχι μόνον τα εγκλήματα αυτά έμειναν ατιμώρητα, αλλά είναι αυτοί ακριβώς που πλαισίωσαν την πολιτική και οικονομική ελίτ, αυτοί που δίκασαν και ξανακυνήγησαν τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και αυτοί που αποτέλεσαν την άρχουσα τάξη των επόμενων δεκαετιών.
Οι Γερμανοί γοητευμένοι από την ιδέα του μεγαλείου της χώρας τους και παρασυρμένοι από έναν εμμονικό και αδίστακτο ηγέτη αιματοκύλησαν τον κόσμο.
Μπορεί όμως να διακρίνει κανείς στην εγκληματική τους αυτή συμπεριφορά την προσπάθεια τους να υπηρετήσουν την ιδέα και να μεγαλώσουν τη χώρα τους. Τι άραγε μπορείς να διακρίνεις στη δράση των Ελλήνων συνεργατών και δωσιλόγων; Έναν εσμό πλεγματικών κατσαπλιάδων, οι οποίοι επέπεσαν ως τυμβωρύχοι στο δράμα ενός λαού, του δικού τους λαού, με μόνη επιδίωξη τον πλουτισμό, την εκδίκηση και την ικανοποίηση των ανώμαλων συμπλεγμάτων της ψυχής τους.
Είναι τουλάχιστον μελαγχολικό, αν όχι απογοητευτικό, να σκεφτεί κανείς ότι ξεκινώντας από το φυτώριο στελεχών της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου, αυτοί οι «κάργα Έλληνες», ήρθαν να ανδραγαθήσουν στις συνθήκες της Κατοχής, να ευδοκιμήσουν στην μετεμφυλιακή Ελλάδα και να δικαιωθούν στην αγκαλιά της δικτατορίας της 21ης Απριλίου.
Κάνοντας αυτή τη σκέψη μπορείς να βρεις την εξήγηση σε πολλά από τα συμβαίνοντα σήμερα. Αλλά όχι μόνον αυτό. Ακόμα πιο μελαγχολικές σκέψεις και, κυριολεκτικά, μια ανατριχίλα προκαλεί η αίσθηση ότι υπάρχει ένα κρυφό μαύρο δυναμικό, κρυμμένο κάτω από την ανεκτικότητα της δημοκρατίας, που περιμένει πανέτοιμο να εφορμήσει εάν, ο μη γένοιτο, οι συνθήκες το επιτρέψουν και να κάνει business as usual.
