«Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι ουσιαστικά όλες οι γενετικές ανακαλύψεις των τελευταίων τριών και τεσσάρων δεκαετιών εκεί στοχεύουν, στην πρόληψη» τονίζει
-Η παιδική παχυσαρκία είναι ασθένεια και τα ποσοστά στην Κρήτη είναι τα υψηλότερα στην Ε.Ε.
Για τις νέες θεραπείες και τους νέους δρόμους που ανοίγει η γενετική και οι γονιδιακές εξετάσεις για σοβαρές ασθένειες όπως είναι ο καρκίνος αλλά και για τον σημαντικό ρόλο που παίζει η πρόληψη, μίλησε σε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη στην εκπομπή «Πορτρέτα» της Τηλεόρασης CRETA και στη δημοσιογράφο Αγάπη Ροδίτη, ο παγκοσμίου φήμης γενετιστής Κωνσταντίνος Στρατάκης.
Όπως σημείωσε μεταξύ άλλων ο κ. Στρατάκης, οι περισσότερες μορφές καρκίνου με τις νέες θεραπείες, έχουν μετατραπεί σε χρόνιες παθήσεις, ενώ ο ίδιος εκφράζει την πεποίθηση ότι όλες οι μορφές καρκίνου θα μπορούν να ιαθούν στο άμεσο μέλλον, αναφέροντας το χαρακτηριστικό παράδειγμα της λευχαιμίας των παιδιών.
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στη μεγάλη σημασία της καθημερινής διατροφής και της άσκησης ενώ επισημαίνει τη θλιβερή πρωτιά που έχει η Κρήτη στα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στην Ευρώπη, αλλά και στις αρνητικές συνέπειες που θα ακολουθήσουν στην ενήλικη ζωή των παχύσαρκων παιδιών.
Αναλυτικότερα, ο Κωνσταντίνος κ. Στρατάκης μίλησε στην Αγάπη Ροδίτη για τα νέα ιατρικά δεδομένα τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι πλέον σήμερα υπάρχει δυνατότητα να προσδιοριστεί το γενετικό υλικό το οποίο με τη σειρά του δίνει τη δυνατότητα εκτός από εξειδικευμένες θεραπείες στους νοσούντες να εντοπιστούν και οι άνθρωποι που έχουν προδιάθεση να νοσήσουν και έτσι να βοηθήσουν στο κομμάτι της πρόληψης αλλά και της θεραπείας:
«Στο εργαστήριο μας που λέγεται «Διγενία» (Διαγνωστική Γενετική και Ιατρική Ακριβείας), εφαρμόζουμε μεθόδους διάγνωσης γενετικών προδιαθέσεων για τον καρκίνο, αλλά και για άλλες νόσους.
Η ταυτοποίηση της γενετικής αιτιολογίας ενός καρκίνου ή των γενετικών αλλαγών στον ιστό που αφαιρέθηκε από τον ασθενή στη βιοψία, βοηθάει στην καλύτερη επιλογή μιας θεραπείας, της θεραπείας που μπορεί να είναι στοχευμένη, μπορεί να μην είναι και στοχευμένη, αλλά είναι μια θεραπεία, η οποία έχει σχεδιαστεί για να αντιμετωπίζει τον συγκεκριμένο καρκίνο. Άρα έχουμε και αυτήν την εφαρμογή, ίσως η πιο συνηθισμένη σήμερα. Η άλλη εφαρμογή είναι στις άλλες δύο κατηγορίες, που είτε είναι συγγενείς κάποιου που έχει νοσήσει, είτε και ενός υγιούς ανθρώπου ο οποίος απλά ενδιαφέρεται να μάθει ποιοι είναι οι κίνδυνοι που έχει να αναπτύξει καρκίνο ή οποιαδήποτε άλλη νόσο. Εκεί πλέον πάμε στο θέμα της πρόληψης που είναι πολύ σημαντικό. Για εμάς που είμαστε γενετιστές και κλινικοί γιατροί είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι ουσιαστικά όλες οι γενετικές ανακαλύψεις των τελευταίων τριών και τεσσάρων δεκαετιών εκεί στοχεύουν, στην πρόληψη. Είναι σαφές ότι ξεκινήσαμε από τον γενετικό έλεγχο των ανθρώπων που νοσούν. Έτσι μάθαμε άλλωστε ποια γονίδια, ποιες γενετικές αλλαγές προκαλούν ποιες νόσους, μόνο έτσι θα μπορούσαμε να το μάθουμε. Άλλα τώρα που τα ξέρουμε αυτά, έχει σημασία να ξέρουμε στον γενικό πληθυσμό ποιος έχει μια γενετική αλλαγή η οποία στους νοσούντες προκαλεί τη νόσο, Εάν την έχει κάποιος ο οποίος είναι υγιής, μπορούμε να προβλέψουμε ότι αυτός ο άνθρωπος κάποια στιγμή έχει τον κίνδυνο να εμφανίσει τη συγκεκριμένη νόσο. Η εφαρμογή όλης της γνώσης αυτής από ασθενείς που νοσούν προς τον γενικό πληθυσμό για πρόληψη είναι το πιο σημαντικό έργο της μονάδας, εκεί που όλοι στοχεύουμε παγκοσμίως ούτως ή άλλως ως γενετιστές και ως κλινικοί γιατροί και που θα έπρεπε η δημόσια υγεία να στοχεύει».
Κάποια στιγμή όλοι οι καρκίνοι θα μπορούν – εάν όχι να ιαθούν – να αντιμετωπιστούν
Κάποια στιγμή όλοι οι καρκίνοι θα μπορούν – εάν όχι να ιαθούν – να αντιμετωπιστούν τόνισε ο κ. Στρατάκης υποστηρίζοντας πως πλέον οι περισσότεροι όγκοι είναι χρόνιες παθήσεις: «Υπάρχουν ορισμένες κακοήθειες οι οποίες είναι εξαίρεση σε αυτό, όπως είναι για παράδειγμα δυστυχώς ο καρκίνος του παγκρέατος ή ο καρκίνος των επινεφριδίων ή τον καρκίνο του θυρεοειδούς. Αναφέρομαι σε τρεις καρκίνους για τους οποίους ακόμη δεν υπάρχει καλή θεραπεία. Σχεδόν όλοι οι υπόλοιποι καρκίνοι από τους συχνούς, δηλαδή του πνεύμονα, του παχέος εντέρου, του προστάτη, του μαστού, όλες αυτές οι παθήσεις – διότι κάθε καρκίνος είναι μια πάθηση από μόνο του, όπως και κάθε ασθενής είναι διαφορετικός – όλοι αυτοί οι καρκίνοι έχουν γίνει πλέον χρόνιες παθήσεις, είναι αντιμετωπίσιμοι. Εάν μιλήσετε σε καρκινοπαθείς ή εάν πάτε σε μια καρκινική μονάδα θα δείτε έναν άνθρωπο να ταλαιπωρείται, αλλά να ζει με τον καρκίνο λαμβάνοντας θεραπεία για 10, 15, 20 χρόνια. Έχουμε φτάσει στο σημείο μια πάθηση που πριν ήταν ουσιαστικά καταδίκη, να είναι πλέον μια χρόνια πάθηση όπως πολλές άλλες, όπως μια ρευματοπάθεια.
Ο κ. Στρατάκης έφερε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την παιδική λεμφογενής λευχαιμία η οποία στο παρελθόν της θνησιγενής νόσου και πλέον τα ποσοστά επιβίωσης φτάνουν το 90%. Σημειώνει χαρακτηριστικά: «Όταν έκανα παιδιατρική στα τέλη της δεκαετίας του ’80, η πιο θανατηφόρα μορφή καρκίνου και σχετικά συχνή ανάμεσα στους όγκους στα παιδιά, ήταν η οξεία λεμφογενής λευχαιμία. Σήμερα, 40 χρόνια μετά, το 90% των ασθενών με οξεία λεμφογενή λευχαιμία επιζούν της νόσου. Πριν από 40 χρόνια, ήταν μια θανατηφόρα διάγνωση. Ηταν ακριβώς το αντίθετο. Το 70% – 80% των παιδιών που διαγιγνώσκονταν στη δεκαετία με οξεία λεμφογενή λευχαιμία απεβίωναν στα πρώτα δύο χρόνια της νόσου. Σήμερα το ποσοστό ίασης είναι στο 90%. Νομίζω ότι η οξεία λεμφογενή λευχαιμία είναι από τα καλύτερα παραδείγματα των παιδιών όσον αφορά στον καρκίνο, οι οποίοι ήταν θανατηφόροι πριν από 40 χρόνια και πλέον είναι ιάσιμοι ή χρόνιες παθήσεις σήμερα. Ένα άλλο παράδειγμα πιο πρόσφατο είναι τα μελανώματα που μέχρι πριν από 10-15 χρόνια ένα μεταστατικό μελάνωμα ήταν πάλι μια θανατηφόρος νόσος. Σήμερα τα περισσότερα μελανώματα είναι αντιμετωπίσιμα με βιολογικές θεραπείες οι οποίες δεν υπήρχαν στο παρελθόν πριν από 10-15 χρόνια.
«Ο σκοπός της ιατρικής είναι η πρόληψη»
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε ο κ. Στρατάκης στον τομέα της πρόληψης επισημαινόταν ότι η ιατρική είναι πρόληψη, σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Ο Ιπποκράτης είχε πει ότι είναι πολύ σημαντικό να προλαμβάνεις την ασθένεια και όχι να τη θεραπεύσεις. Σε μια από τις μεγαλύτερες κλινικές των ΗΠΑ και μια από τις μεγαλύτερες του κόσμου στη Mayo κλινική, υπάρχει ένα απόφθεγμα στην είσοδο από έναν από τους δύο αδερφούς Mayo που ίδρυσαν την κλινική στη δεκαετία του 1910-1920 το οποίο λέει: «Ποιό είναι το καθήκον του γιατρού; Να κατορθώσει ο άνθρωπος να μην γίνεται ποτέ ασθενής». Στη σύγχρονη ιατρική του 20ου αιώνα και αρχών του 21ου αιώνα είχαμε ξεχάσει λίγο την Ιπποκρατική αρχή και αυτό που είχε πει ο Mayo γιατί επικεντρωθήκαμε στην εφαρμογή των τεχνολογιών για την αντιμετώπιση της νόσου. Αυτό πέρασε και στους φοιτητές ιατρικής και στους ειδικευόμενους, σε όλο το οικοσύστημα της ιατρικής, ότι η ιατρική είναι η αντιμετώπιση της νόσου. Κάπου ξεχάσαμε ότι για χιλιάδες χρόνια – αρχής γενομένης του Ιπποκράτη – η ιατρική δεν είναι αυτό. Η ιατρική είναι η πρόληψη. Βεβαίως θέλουμε να θεραπεύσουμε τους νοσούντες, αλλά ευτυχώς αυτό είναι πάντα ένα μικρό κομμάτι του πληθυσμού. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι ο μέσος, ο κάθε άνθρωπος, το παιδί, ο ενήλικας να είναι και να παραμένει υγιής. Άρα ο σκοπός της ιατρικής είναι η πρόληψη. Με τις νέες τεχνολογίες έχουμε μεγαλύτερη δυνατότητα να εφαρμόσουμε την πρόληψη. Η πρόληψη σημαίνει ότι με τις τεχνολογίες που έχουμε σήμερα προσδιορίζουμε το γενετικό υλικό που δίνει τις προδιαθέσεις για την ανάπτυξη μιας νόσου, προσδιορίζουμε τις επιδράσεις του περιβάλλοντος σε εμάς και μελετώντας στο εργαστήριο τις επιδράσεις των τοξικών ουσιών στα κύτταρα, στα όργανα κ.ο.κ., προσδιορίζουμε σε πειραματόζωα αυτές οι τοξικές ουσίες και το περιβάλλον πως προκαλούν νόσους. Μαθαίνουμε περισσότερα για τη βιολογία, πως μιας νόσος παρουσιάζεται και πως επεκτείνεται και φυσικά πως θεραπεύεται σε πειραματόζωα. Και στη συνέχεια πάμε πίσω πάλι στον πληθυσμό και λέμε το εξής: «Ξέρουμε ποιο είναι το γενετικό υλικό, ξέρουμε ποιες είναι οι προδιαθέσεις, ξέρουμε ποιες είναι οι τοξίνες του περιβάλλοντος, ξέρουμε ποιες από αυτές επιδρούν στον οργανισμό, άρα αυτό και αυτό πρέπει να κάνετε για να μην νοσήσετε ποτέ». Η νόσος δεν είναι κάτι το οποίο είναι αναπόφευκτο» κ.ά. ξεκαθάρισε ότι η επιλογή του τρόπου ζωής μας καθορίζει ποιες από τις γενετικές μας προδιαθέσεις θα εκδηλωθούν τελικά και θα μας οδηγήσουν στη νόσο. «Άρα λοιπόν στον βαθμό που επιλέγουμε που ζούμε, αυτό καθορίζει ποιες νόσους θα αναπτύξουμε. Εάν γεννηθείς κάπου που δεν μπορείς να μετακινηθείς, ζήσεις εκεί. Ποιό είναι το καθήκον των γιατρών, της πολιτείας και της κοινωνίας; Να κάνουμε γνωστό ποιοι είναι οι κίνδυνοι. Και στον βαθμό που ένας πολίτης μπορεί να αποφύγει ορισμένες εκθέσεις, να τις αποφύγει».
«Η έκθεση σε πολλές θερμίδες συχνά την ημέρα είναι ισοδύναμο με το να καπνίζεις δύο πακέτα τσιγάρα την ημέρα»
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε ο κ. Στρατάκης στο κομμάτι της διατροφής λέγοντας χαρακτηριστικά ότι η κακή διατροφή και οι πολλές θερμίδες ενέχουν τους ίδιους κινδύνους με το κάπνισμα, κάτι που φαίνεται να μην έχει γίνει κατανοητό και αντιληπτό από τους πολίτες: «Αυτό που πρέπει να καταλάβει ο μέσος άνθρωπος είναι ότι όταν φτάνει σε μια ηλικία 30, 40, 50 ετών που είναι ούτως ή άλλως οι περισσότεροι άνθρωποι στον πληθυσμό σε αυτές τις ηλικίες, το αν θα νοσήσεις ή όχι εξαρτάται από τη γενετική σε ένα ποσοστό ως 20% (Ένα 20%-30% του εάν θα κάνεις νόσο ή όχι εξαρτάται από το εάν ασκείται κανείς . Το 20%-25% είναι η διατροφή και όλα τα άλλα είναι το υπόλοιπο 25%, δηλαδή το εάν κοιμόμαστε καλά, εάν έχουμε άγχος, εάν έχουμε πρόγραμμα κ.ο.κ. Άρα η διατροφή είναι 25%, είναι πολύ σημαντικό το τι τρώμε. Τώρα πόσο η διατροφή επηρεάζει τους κινδύνους για νόσο είναι θέμα εντατικής έρευνας από πολλά εργαστήρια. Και το δικό μου εργαστήριο έκανε για πολλά χρόνια σχετικές έρευνες. Είναι σαφές ότι η έκθεση σε πολλές θερμίδες συχνά την ημέρα με πολλές παχυντικές μορφές, είναι ισοδύναμο με το να καπνίζεις δύο πακέτα τσιγάρα την ημέρα. Το προσδόκιμο επιβίωσης ενός ανθρώπου που καπνίζει δύο τσιγάρα την ημέρα μειώνεται, λόγω πολλών παθήσεων, αρχής γεννώμενης από τον καρκίνο του πνεύμονα αλλά όχι μόνο -, κατά 20%-30%. Το ίδιο ισχύει για κάποιον που τρώει 500 – 600 θερμίδες κάθε τρεις ώρες, οι οποίες θερμίδες όλες είναι από υδατάνθρακες ή λίπη. Εάν το κάνει αυτό κάθε τρεις ώρες επί μεγάλο χρονικό διάστημα, το προσδόκιμο επιβίωσής του μειώνεται κατά 20% με 30%, πάλι από διάφορες παθήσεις. Άρα εκεί έρχεται η ισοδυναμία αυτή που λέω. Πρέπει να καταλάβει ο κόσμος ότι υπάρχει διατροφή που είναι εξίσου τοξική με μια ουσία όπως το τσιγάρο, κι αυτό δεν έχει περάσει ακόμη στον κόσμο».
Όπως είπε έγιναν εκστρατείες για τις επιπτώσεις του καπνίσματος τη δεκαετία του 60 οι οποίες έφεραν αποτέλεσμα με μείωση των καρκίνων του πνεύμονα και πλέον οι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι το τσιγάρο κάνει κακό. Χρειάζεται όμως μια ακόμα εκστρατεία για την κακή διατροφή: «Η κακή διατροφή δεν είναι απαραίτητα να τρως συνέχεια κρέας, αλλά είναι η ποσότητα των θερμίδων και η συχνότητα με την οποία τρως. Δεν είναι δυνατόν, και ούτε φτιαχτήκαμε σαν άνθρωποι, να τρώμε κάθε ώρα. Δεν είναι δυνατόν να τρώμε κάθε ώρα 200 – 300 θερμίδες. Ποτέ ο άνθρωπος δεν είχε πρόσβαση σε 300 θερμίδες κάθε ώρα οι οποίες 300 θερμίδες όλες να είναι από ζάχαρη. Πρέπει να καταλάβει ο άνθρωπος ότι η ζάχαρη είναι εξίσου τοξική όπως το τσιγάρο.
Τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στο νησί είναι τα ίδια με τα ποσοστά παχυσαρκίας στις πιο φτωχές και κοινωνικά απομονωμένες περιοχές των ΗΠΑ».
Την ίδια στιγμή όπως είπε είναι ανησυχητικά τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στο νησί τα οποία είναι αντίστοιχα με τις πιο φτωχές και κοινωνικά απομονωμένες περιοχές των ΗΠΑ και έχει τη θλιβερή πρωτιά σε επίπεδο ΕΕ «Με λυπεί ιδιαίτερα ότι πατρίδα μου η Κρήτη, ένα από τα ομορφότερα μέρη στον κόσμο, με τόσες μέρες ηλιοφάνειας τον χρόνο και τόσο όμορφα μέρη για να ασκείται κανείς, αυτό το μέρος να έχει τη θλιβερή πρωτιά στην παιδική παχυσαρκία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για να καταλάβουμε που βρισκόμαστε στην Κρήτη όσον αφορά στην παιδική παχυσαρκία, θα αναφέρω επειδή έχω έρθει και από την Αμερική, ότι τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στο νησί είναι τα ίδια με τα ποσοστά παχυσαρκίας στις πιο φτωχές και κοινωνικά απομονωμένες περιοχές των ΗΠΑ, που όμως έχουν τη θλιβερή θέση να είναι σε μέρη που οι θερμοκρασίες το καλοκαίρι φτάνουν τους 35-40 βαθμούς με 90% υγρασία. Η άνθρωποι εκεί έχουν μια μικρή δικαιολογία να μην ασκούνται, ότι δεν μπορούν να βγουν έξω να ασκηθούν διότι με τέτοιες θερμοκρασίες 6 μήνες τον χρόνο είναι δύσκολο να πας να τρέξεις, να περπατήσεις. Εδώ στην Κρήτη ποια είναι η δικαιολογία των οικογενειών για να έχουμε το ένα στα τρία παιδιά εάν όχι παχύσαρκα, υπέρβαρα. Γιατί;»
Έδωσε δε και τις επιπτώσεις στην υγεία τονίζοντας ότι: «Δεν μιλάμε για θέματα αισθητικής. Το μέλλον δεν είναι γιατί ένα παιδί είναι παχύσαρκο, δεν είναι όμορφο. Δεν συζητάμε για αυτό. Συζητάμε για το μέλλον, για την υγεία. Τα παιδιά αυτά με σχετικά μαθηματική ακρίβεια θα είναι υπέρβαροι ενήλικες, οι οποίοι θα έχουν μια πιθανότητα 1/3, 20%, να είναι προδιαβητικοί, 1/5 να είναι διαβητικοί σαν ενήλικες. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε ένα προσδόκιμο επιβίωσης μικρότερο από τον γενικό πληθυσμό και μια νοσηρότητα για όλη τη ζωή. Οι προδιαβητικοί και οι διαβητικοί νοσούν, είναι μια κατάσταση φλεγμονής για το σώμα ο διαβήτης. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η παχυσαρκία είναι μια ασθένεια. Πρέπει να αλλάξει ο τρόπος ζωής μας».
Επιμέλεια: Ελπίδα Αριστείδου
