Ένα πρόγραμμα διδακτικού και ερευνητικού χαρακτήρα που απευθύνεται σε μαθητές και φοιτητές και έχει ως στόχο την ανάδειξη και την κατανόηση της μετανάστευσης με όρους συμπερίληψης και αποδοχής
Μια γλώσσα συμπερίληψης, κατανόησης και αποδοχής, μέσα από τον τρόπο με τον οποίο προβάλλεται η μετανάστευση στον κινηματογράφο, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στην τηλεόραση και στα οπτικά μέσα επιχειρεί να διατυπώσει και να προωθήσει το διδακτικού χαρακτήρα ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Migration Narratives in European Media: Teaching, Learning, and Reflecting» ή αλλιώς «MigraMedia», που έχει αναλάβει το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης και εταίρους από επτά ευρωπαϊκές χώρες. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει εκπαιδευτικές δράσεις, συζητήσεις και σεμινάρια που απευθύνονται σε μαθητές και φοιτητές και έχει ως στόχο την προώθηση της συμπερίληψης αναφορικά με το μεταναστευτικό ζήτημα στην Ευρώπη, σε μία εποχή, που η επικαιρότητα καθιστά επιτακτική την ανάγκη να αρθρωθούν αντιρατσιστικά μηνύματα, απέναντι σε μία διαρκή, επιθετική ρητορική μίσους που εντοπίζεται στον ψηφιακό και μερικές φορές και στον πραγματικό κόσμο. Συντονιστής του προγράμματος είναι το Πανεπιστήμιο του Hildesheim στη Γερμανία, ενώ υπεύθυνη της ελληνικής πλευράς και του Ινστιτούτου Έρευνας και Τεχνολογίας, στο οποίο υπάγεται το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών είναι η Παναγιώτα Μήνη, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα τριετές Erasmus+ πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2023 και θα ολοκληρωθεί στο τέλος του 2026 και του οποίου στόχος, όπως εξήγησε μεταξύ άλλων η Παναγιώτα Μήνη μιλώντας στα «Ρ.Ν.», «είναι η συμπερίληψη, η αποδοχή της διαφορετικότητας στην Ευρώπη με επίκεντρο τους μετανάστες και τις μετανάστριες, μέσω της χρήσης του κινηματογράφου κυρίως σε φοιτητές και μαθητές». Στο πλαίσιο του προγράμματος υλοποιείται επίσης διιδρυματικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών με τίτλο «Θεατρικές και Κινηματογραφικές Σπουδές» του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, ενώ γίνονται επίσης προπτυχιακά μαθήματα από την κ. Μήνη.
Στο πλαίσιο του προγράμματος MigraMedia έχουν πραγματοποιηθεί μία σειρά από δράσεις σε συνεργασία με το Πειραματικό Γυμνάσιο Ρεθύμνου, όπως προβολές ταινιών με θεματικές γύρω από τη μετανάστευση (Io Capitano, Twice a Refugee, A Giraffe in the Rain, Οι άνθρωποι του παππού μου), συζητήσεις με μαθητές και μαθήτριες, εκπαιδευτικά εργαστήρια από τους υπεύθυνους εκπαιδευτικούς του κινηματογραφικού ομίλου του σχολείου, Αρσένη Αρσενάκη και Έρη Ρενιέρη αλλά και με τη συμμετοχή της σκηνοθέτιδας Μαρίας Λεωνίδα, δημιουργία αφισών και αναρτήσεις στο blog του ομίλου, καθώς και συμμετοχή στο 2ο Διεθνές Συνέδριο με δράσεις εταίρων του MIGRAMEDIA που έγινε στο Ρέθυμνο τον Μάιο του 2024, όπως και σε αντίστοιχα συνέδρια στην Τουρκία και τα Κανάρια Νησιά.
Επιπλέον, υλοποιήθηκε κοινό διδακτικό πρότζεκτ με τον καθηγητή Markus Heide, ο οποίος έχει την ευρύτερη πανευρωπαϊκή εποπτεία του προγράμματος, κατά το οποίο παρουσιάστηκαν φοιτητικές εργασίες προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, ενώ βραβεύτηκαν μεταπτυχιακές φοιτήτριες για μελέτες τους σχετικά με τη μετανάστευση στον κινηματογράφο. Όπως ανέφερε μεταξύ άλλων η κ. Μήνη, το πρόγραμμα δεν περιορίζεται στον παραδοσιακό κινηματογράφο αλλά αγκαλιάζει ευρύτερα μέσα, όπως η τηλεόραση, τα δημοσιογραφικά ρεπορτάζ, εικαστικά έργα, ακόμα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Δεν πρόκειται μόνο για παραδοσιακό κινηματογράφο, μπορεί να σχετίζεται και με το καθαρά τηλεοπτικό κομμάτι, μπορεί να είναι και παραγωγές που έχουν γίνει από δημοσιογράφους ή που έχουν προβληθεί σε διάφορα άλλα μέσα».
Συνεργασία με το Πειραματικό Γυμνάσιο Ρεθύμνου και τον Κινηματογραφικό Όμιλο
Παρότι το πρόγραμμα απευθύνεται κυρίως σε φοιτητές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, «βεβαίως και σε μικρότερες ηλικίες» δίνεται έμφαση, σε συνεργασίες με σχολεία. Μάλιστα, στο Ρέθυμνο το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών έχει συνάψει σύμφωνο συνεργασίας με το Πειραματικό Γυμνάσιο Ρεθύμνου, και τον Κινηματογραφικό Όμιλο, μέσω της οποίας καθ’ όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους πραγματοποιήθηκαν εργαστήρια, προβολές ταινιών και επισκέψεις προσώπων από τον χώρο του κινηματογράφου. «Προβάλλαμε ταινίες, που είναι κατάλληλες για την ηλικία των παιδιών, κάναμε διάφορες δραστηριότητες, για παράδειγμα προσκαλέσαμε τη σκηνοθέτιδα Μαρία Λεωνίδα από την Αθήνα, που έκανε στα παιδιά ένα εργαστήριο δημιουργίας με θέμα τη μετανάστευση. Μάλιστα τα παιδιά την ιδέα που δημιούργησαν στο εργαστήριο θα τη μετατρέψουν και σε ταινία μικρού μήκους», εξήγησε η κ. Μήνη. Αναφορικά τώρα με την ανταπόκριση των μαθητών, αλλά και τη στοχοθεσία των δράσεων, η κ. Μήνη ανέφερε: «Μπορεί να αφορά το πώς αντιλαμβάνονται τα παιδιά όρους ακόμα και τι είναι μετανάστης, τι είναι πρόσφυγας, τι είναι η διαδικασία ασύλου. Μπορεί να είναι πρακτικά θέματα που μπορούν να καταλάβουν από μία ταινία και θέματα του πώς αντιμετωπίζεται ο ξένος σε μία ταινία, γιατί χρειάζεται και ζητάει μετακίνηση, πώς αντιμετωπίζεται σε μία νέα χώρα, τι προβλήματα αντιμετωπίζει. Όλα αυτά γίνονται μέσα από συζήτηση, και προσπαθούμε να το αντιληφθούν τα παιδιά μόνα τους ή να θυμηθούν δικές τους εμπειρίες από γνωστούς τους, από την οικογενειακή τους ιστορία».
«Τα παιδιά δείχνουν πάρα πολύ μεγάλη ευαισθησία σε τέτοιου είδους θέματα»
Μία από τις ταινίες που προβλήθηκαν σε μαθητές ήταν μία παραγωγή που τη γύρισαν παιδιά Γυμνασίου των Χανίων, με τίτλο «Δύο φορές πρόσφυγας», καθώς και μία άλλη προβολή που έγινε στο Διεθνές συνέδριο στο Ρέθυμνο, «Οι άνθρωποι του παππού μου», μία ταινία που αφορά έναν Τούρκο που έφυγε το 1923 από την Κρήτη με την ανταλλαγή πληθυσμών και νοσταλγεί να γυρίσει να δει το σπίτι του, τον τόπο του που ήταν στο Ρέθυμνο, όπως ανέφερε η κ. Μήνη. «Τα παιδιά δείχνουν πάρα πολύ μεγάλη ευαισθησία σε τέτοιου είδους θέματα, την οποία προκαλούν και οι ταινίες. Θεωρούμε ότι ο κινηματογράφος είναι πολύ σημαντικό μέσο. Μία ταινία μπορεί να σε ευαισθητοποιήσει με πάρα πολύ ωραίο και σφαιρικό τρόπο. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο ταυτίζονται τα παιδιά με αυτές τις ιστορίες, γιατί αντιλαμβάνονται το πόσο κοινή είναι η ιστορία μας με αυτούς που η κοινωνία μερικές φορές θεωρεί εχθρούς», συμπλήρωσε η κ. Μήνη και στη συνέχεια αναφέρθηκε στα μαθήματα που γίνονται στο Πανεπιστήμιο. «Στο Πανεπιστήμιο Κρήτης κάνω μαθήματα σχετικά και οργανώνω δράσεις και για τους φοιτητές του Πανεπιστημίου. Μία από αυτές ήταν η παρακολούθηση ταινίας από φοιτητές του μαθήματος μου και ένα εργαστήριο και μία συζήτηση που ακολούθησε πάνω σε αυτήν». Επιπλέον, όπως επεσήμανε η κ. Μήνη, το πρόγραμμα προβλέπει επίσης την ενεργή συμμετοχή των φοιτητών με ανταποδοτικές υποτροφίες: «Θέλουμε την εμπλοκή, όχι μόνο να είναι δέκτες οι φοιτητές αυτών των δράσεων που κάνουμε, αλλά όσο μας επιτρέπει η χρηματοδότηση και όσο μπορούμε να εμπλέξουμε και φοιτητές». Η κ. Μήνη εξήγησε πως το πρόγραμμα έχει διττό χαρακτήρα: «Το πρόγραμμα είναι κατά το ήμισυ ερευνητικό και κατά το ήμισυ έχει διδακτικό στόχο». Μάλιστα, μέσα από σεμινάρια, διδασκαλία και εργασίες, μεταπτυχιακοί φοιτητές ανέπτυξαν έρευνες που διακρίθηκαν. «Όσοι μεταπτυχιακοί φοιτητές ήθελαν μπόρεσαν να γράψουν ερευνητικές εργασίες για το θέμα και μέσα από αυτό για παράδειγμα προέκυψαν δύο μικρά βραβεία για τις δύο καλύτερες εργασίες».
Τέλος, εξαιρετικά σημαντικό είναι και το αντιρατσιστικό πρόσημο του έργου. «Στόχος του προγράμματος είναι να προωθήσει και αντιρατσιστικά μηνύματα», υπογράμμισε η κ.Μήνη και στη συνέχεια συμπλήρωσε: «Θέλω να ελπίζω ότι κάτι ήδη έχει μπει στις ψυχές των παιδιών, αυτά τα παιδιά έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους αυτά που έχουν διδαχθεί μέσω του προγράμματος και ελπίζω να συμπεριφέρονται ανάλογα». Η επικαιρότητα καθιστά το πρόγραμμα ακόμα πιο αναγκαίο. Όταν ξεκίνησε, η επικαιρότητα εστίαζε στην Ουκρανία. Όμως «ξαφνικά εμφανίστηκε ένα άλλο ζήτημα και αυτόματα το πρόγραμμα έγινε πάρα πολύ επίκαιρο», σημείωσε, αναφερόμενη στο μεταναστευτικό κύμα στην Κρήτη. «Αυτός ο ρατσισμός είναι αδιανόητος», τόνισε με έμφαση η κ. Μήνη. «Είναι αδιανόητο να ξεχωρίζουμε τους ανθρώπους και ιδίως όταν έχουμε ανθρώπους μπροστά μας που έχουν πρόβλημα επιβίωσης, με τη χρήση αυτών των μέσων, να χτίσεις συζητήσεις και να ανοίξει η καρδιά τους προς τον άλλον άνθρωπο». Παράλληλα, σε διαδικασία οριστικοποίησης βρίσκεται μία σειρά διαδικτυακών μαθημάτων που θα προσφέρονται δωρεάν σε οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο μέσω της ιστοσελίδας του προγράμματος υπό τη μορφή MOOC. «Φτιάχνουμε 10 λεπτά βίντεο. Η ελληνική ομάδα φτιάχνει δύο βίντεο για την μετανάστευση στον ελληνικό κινηματογράφο και ένα άλλο βίντεο σε συνεργασία με Τούρκικο Πανεπιστήμιο, για την αποτύπωση και την επίδραση της ιστορίας του μικρού Αϊλάν, του παιδιού που ξεβράστηκε στα παράλια της Τουρκίας, από τη Συρία και ανασύρθηκε νεκρό από τη θάλασσα. Επικεντρωνόμαστε στο πώς καλύφθηκε από τις δύο χώρες και πώς ενέπνευσε καλλιτεχνικά έργα», κατέληξε η κ. Μήνη, τονίζοντας ότι αυτά τα μαθήματα θα είναι διαθέσιμα το φθινόπωρο.