Του Δρ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ
Η επανάσταση του 1821 στην Κρήτη και δη στο Ρέθυμνο είναι ανοικτή στην έρευνα και ένα ζήτημα εν πολλοίς ανεξερεύνητο κι ας έχουν περάσει 200 χρόνια, κυρίως λόγω της απουσίας απομνημονευμάτων των πρωταγωνιστών της και απουσίας ουσιαστικών γραπτών πηγών για την ανίχνευση των γεγονότων. Βασικά έργα, δίκην πηγών, με όλες τις αδυναμίες τους, αποτελούν τα έργα του Κριτοβουλίδη, του Παπαδοπετράκη και του Ψιλάκη. Ο ερευνητής σε αυτά προστρέχει αναγκαστικά, σε δημοτικά τραγούδια, σε θρύλους, σε λαϊκές αφηγήσεις και σε ελάχιστα σωζόμενα έγγραφα της εποχής. Είναι, λοιπόν, δύσκολη η εικόνα ως όλου της επανάστασης του ’21 στην Κρήτη και στο Ρέθυμνο για τον μέσο πολίτη, τον μη ειδικευμένο επιστήμονα. Ιδίως δε αν θέλει να δει τι συνέβη στο χωριό του, στην πόλη του ή ευρύτερα στην επαρχία του οι δυσκολίες επαυξάνονται σε μέγιστο βαθμό. Αν ερευνήσομε δειγματοληπτικά κάθε χωριό ποιους και πόσους πεσόντες έχει στην επανάσταση του ’21 δεν θα βρούμε σχεδόν κανένα, διότι απλά δεν καταγράφηκαν ποτέ.
Ο Άγιος Βασίλειος, όμως, απόψε, έχει την τιμή να απολαύσει την ιστορία του την περίοδο του 1821-1830 μέσα από το έργο του ακούραστου Αγιοβασιλειώτη Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, που εξέδωσε, με την αρωγή του δήμου, ένα σημαντικό βιβλίο με τίτλο «Η συμβολή της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου στην Επανάσταση του Εικοσιένα».
Έλειπε μια αυτοτελής τέτοια θεματική ερευνητική δουλειά, που να δίνει στον αναγνώστη, φιλίστορα ή μη, την εικόνα του ρόλου των Αγιοβασιλειωτών ηρώων του ’21 ως ηγετών στη μάχη, ως απλών ανθρώπων με τα πάθη τους, τις αδυναμίες τους, τον ηρωικό θάνατό τους αλλά και των ανωνύμων κατοίκων, που δεν αναγράφονται βέβαια στις ιστορικές δέλτους, αλλά συνέβαλλαν όλη τη δεκαετία εκείνη στον μεγαλειώδη αγώνα των Κρητών για ελευθερία ή θάνατο.
Μελετώντας το έργο αυτό του Κ. Η. Παπαδάκη, διαπιστώνει κανείς την καίρια συμβολή της επαρχίας του Αγίου Βασιλείου σε όλη την επαναστατική διαδικασία. Η στρατηγική θέση της περιοχής μεταξύ Σφακίων και Μεσσαράς, και η ανδρεία και φιλοπατρία των κατοίκων της που δεν εφείσθησαν της ζωής και των περιουσιών τους, συνετέλεσαν ώστε να πολεμήσουν όχι μόνο στον Άγιο Βασίλη αλλά μέχρι και μέσα στη Σητεία και όπου αλλού τους καλούσε η ανάγκη και η πατρίδα. Αυτήν τη συμβολή αναδεικνύει ο Κωστής Παπαδάκης στο βιβλίο του μέσα από τις μορφές των ηρώων, ανωνύμων κι επωνύμων, των ηγητόρων, στους οποίους οφείλεται όχι μόνο η ιστορική μνεία αλλά και η ανάδειξη των έργων τους στη μάχη, στη θυσία τους με τον φωτοστέφανο της δόξας. Ο Ηγούμενος Μελχισεδέκ Τσουδερός, ο Νείλος Τσουδερός, ο Γεώργιος Τσουδερός, ο Ιωάννης Τσουδερός, ο Αναγνώστης Τσουδερός, ο Ιωσήφ Βαλέστρας, ο Χατζή Μιχάλης Νταλιάνης, μορφές ανεπανάληπτες παρελαύνουν με τον αγώνα και τη θυσία τους στο βιβλίο αυτό, δείχνοντας σε μας τους νεότερους πόσο ακριβή είναι η ελευθερία που απολαμβάνομε σήμερα, ακριβή σε αίμα και πόνο, τον οποίο, φευ, δεν σκεπτόμαστε σήμερα στους ανιστόρητους καιρούς που ζούμε.
Όμως υπάρχουν άνθρωποι και μελετητές ταπεινοί, που φροντίζουν, ευτυχώς, να μην ξεχαστούν οι αγώνες και οι θυσίες των ηρώων όχι μόνο των Αγιοβασιλειωτών αλλά και των άλλων Ελλήνων. Τέτοιος άνθρωπος, ακούραστος μελετητής και ερευνητής είναι ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης και τιμά τον τόπο του με το έργο του, που δεν είναι μόνο αυτό που έχουμε σήμερα μπροστά μας αλλά και πολλά άλλα βιβλία, μελέτες και άρθρα που δείχνουν την αγάπη του για την ιστορία, τον τόπο και τους ανθρώπους.
Η επανάσταση, λοιπόν, του ’21 στην Κρήτη διάρκεσε με έντονη δραστηριότητα έως το 1825 και με σποράδην συγκρούσεις έως το 1830 σε διάφορα μέρη. Σε όλα τα χρόνια αυτά εκτείνεται το βιβλίο του συγγραφέα μας και καταδεικνύει τον σημαντικότατο ρόλο της επαρχίας Αγίου Βασιλείου. Ουσιαστικά η επανάσταση στο Ρέθυμνο ξεκίνησε από τον Μελχισεδέκ Τσουδερό στη Μονή Πρέβελη με την περίφημη προκήρυξή του, που παραθέτει αυτούσια ο συγγραφέας μας. Ο Γεώργιος Τσουδερός διαδραμάτισε καίριο ρόλο στις συγκρούσεις, ακούραστος έως το 1830. Ο Μελχισεδέκ Τσουδερός έδρασε ως το 1823, που σκοτώθηκε στο Πολεμάρχι Κισάμου. Έδωσε όλο το ασήμι της Μονής Πρέβελη, 2045 δράμια, δηλαδή 20 κιλά ασήμι, στον Γενικό Αρχηγό της Επαναστάσεως Κομνηνό Αφεντούλιεφ χάριν του αγώνα, καθιστώντας την Μονή φτωχή μεν αλλά και μεγαλόψυχη, που δεν εφείσθη τίποτε μπροστά στον Αγώνα. Υψώνει την επαναστατική σημαία, μαζί και με άλλους μοναχούς και Αγιοβασιλειώτες, στις 24 Μαΐου 1821. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για το αντιμήνσιο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, διότι σημαία δεν υπήρχε τότε, στο ύψωμα Κουρκουλός του Ροδάκινου. Κατευθύνθηκαν στου Ασκύφου, στην Παναγία τη Θυμιανή, όπου όλοι οι Κρήτες πια επίσημα κήρυξαν την επανάσταση.
Αναγκαστικά ο συγγραφέας επεκτείνεται κι εκτός των ορίων του Αγίου Βασιλείου, στις μάχες του Ρεθύμνου, των Χανίων, του Ηρακλείου αλλά και μέχρι εκείνες της Σητείας (Εθιά, Λιθίνες) με πρωταγωνιστή τον Γεώργιο Τσουδερό, που ηγείται του αγώνα επικουρούμενος από Σφακιανούς, όπως τον Ρούσο Βουρδουμπά, τον Αντώνη Μελιδόνη και άλλους. Η συνεργασία τους, βέβαια, δεν ήταν πάντα εύκολη, καθότι οι Σφακιανοί ήθελαν την γενική αρχηγία και εύκολα συγκρούονταν με τους άλλους οπλαρχηγούς κι εθελοντές από την άλλη Ελλάδα με τραγικά, συχνά, αποτελέσματα.
Η μάχη στο «Κακό Ρυάκι» τον Απρίλη του 1822 αναδεικνύεται στις πραγματικές της διαστάσεις στο βιβλίο του Κ. Η. Παπαδάκη. Και πράγματι είχε μεγάλη επίδραση στις επαναστατικές εξελίξεις όχι μόνο στον Άγιο Βασίλειο αλλά και στα Σφακιά, δεδομένου ότι οι κάτοικοι των δυο επαρχιών ήταν συνδεμένοι, όπως και σήμερα, με ποικίλους συγγενικούς και φιλικούς δεσμούς. Αυτή η συνεργασία αναδεικνύεται στο βιβλίο πολύ καθαρά.
Η ηρωική προσπάθεια του νεαρού Γάλλου φιλέλληνα Ιωσήφ Βαλέστρα το 1822 να κυριεύσει το Ρέθυμνο, που έληξε με τη θυσία του και τη θυσία και πολλών άλλων αγωνιστών συνδέεται και αυτή με τον Άγιο Βασίλειο, εφόσον στο σώμα του Βαλέστρα ήταν και αγιοβασιλειώτες αγωνιστές με επικεφαλής τον Γεώργιο Τσουδερό.
Θέλομε να τονίσουμε αυτό που, ήδη, προαναφέρθηκε, ότι δηλαδή η επαρχία Αγίου Βασιλείου αποτέλεσε το κέντρο της επανάστασης του ’21 στο Ρέθυμνο. Τα τέκνα της προσέφεραν το αίμα τους και θυσίες πολλές γι’ αυτήν και ο εκλεκτός συγγραφέας μας Κωστής Ηλ. Παπαδάκης με το βιβλίο του ανέδειξε αυτό το επίκεντρο του αγώνα, δίδοντας σε όλους μας τη δυνατότητα να μελετήσουμε και να μάθουμε πολλά πράγματα, τα οποία δεν γνωρίζουμε. Τον ευχαριστούμε, λοιπόν, πολύ για τον κόπο του, που βρήκε άξιο ανταποκριτή και αρωγό τον δήμο Αγίου Βασιλείου και μας προσέφερε το όμορφο και περιεκτικό αυτό βιβλίο. Κώστα, σε ευχαριστούμε. Και σε άλλα με υγεία!
