Παγκόσμια ημέρα ύπνου : Σύνδρομο αποφρακτικής υπνικής άπνοιας

Του ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΡΥΣΟΦΑΚΗ*

Βασικά στοιχεία

Το σύνδρομο αποφρακτικών απνοιών – υποπνοιών στον ύπνο (ΣΑΑΥ) είναι μια συνηθισμένη πάθηση που παρουσιάζεται στο 4-9% των ενηλίκων. Μπορεί να συμβεί σε κάθε ηλικία και στα δύο φύλα , ωστόσο εμφανίζεται συχνότερα στους άντρες άνω των 40 ετών και στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Το ΣΑΑΥ δημιουργείται από το προσωρινό κλείσιμο του φάρυγγα κατά τη διάρκεια του ύπνου λόγω έλλειψης του τόνου των μυών των ανώτερων αεραγωγών. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενα επεισόδια παύσεις της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου, μικροαφυπνίσεις του εγκεφάλου και αλλαγή του σταδίου του ύπνου έτσι ώστε να επανέλθει ο τόνος των μυών των ανώτερων αεραγωγών στο φυσιολογικό και να διατηρηθεί η ροή του αέρα διαμέσου των ανώτερων αεραγωγών. Οι μικροαφυπνίσεις που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια των αποφρακτικών επεισοδίων είναι υπεύθυνες για την πλειοψηφία των διαταραχών του συνδρόμου.

• Φυσιολογικά κατά τη διάρκεια του ύπνου οι ανώτεροι αεραγωγοί παραμένουν ανοιχτοί λόγω επαρκούς τονικής σύσπασης των μυών των ανώτερων αεραγωγών. (εικόνα 1)
• Εάν αυτοί οι μύες χαλαρώσουν τότε το ο αεραγωγός γίνεται στενότερος, δημιουργείται ροχαλητό και δυσκολία στην αναπνοή. (εικόνα 2)
• Εάν όμως οι παραπάνω μύες χαλαρώσουν τελείως τότε ο αεραγωγός μπορεί να κλείσει τελείως και να έχουμε παύση της αναπνοής. (εικόνα 2)

Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου αποφρακτικής άπνοιας πέφτει το οξυγόνο στο αίμα, ακολουθεί μια περίοδο μικροαφύπνισης που εξαναγκάζει τους μύες της αναπνοής να δουλεύουν εντονότερα για να ανοίξουν τον ανώτερο αεραγωγό με αποτέλεσμα την επανεμφάνιση του ροχαλητού καθώς η αναπνοή ξαναρχίζει. Πρόκειται για ένα κύκλο που επαναλαμβάνεται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας που κατακερματίζει τον ύπνο, οδηγώντας σε ημερήσια και νυχτερινά συμπτώματα καθώς και σε καρδιαγγειακές και μεταβολικές διαταραχές.

Αιτιολογία ΣΑΑΥ

Οι κυριότεροι αιτιολογικοί παράγοντες που σχετίζονται με την ανάπτυξη του συνδρόμου υπνικής άπνοιας:

• Η κληρονομικότητα
• Η παχυσαρκία
• Ανατομικές ανωμαλίες του ανώτερου αναπνευστικού (υπερτροφικές αμυγδαλές, μεγάλη βάση γλώσσας, υπερτοφική σταφυλή, μικρογναθία κ.ά.).
• Ενδοκρινικές διαταραχές (θυρεοειδοπάθειες , ορμονικές διαταραχές σε γυναίκες).

Η διαταραχή επίσης επιδεινώνεται από το αλκοόλ, το κάπνισμα, τη μεγάλη ποσότητα φαγητού πριν τον ύπνο και από τη χρήση ηρεμιστικών.

Συμπτωματολογία ΣΑΑΥ

Τα συμπτώματα που σχετίζονται με την υπνική άπνοια διακρίνονται σε ημερήσια και νυχτερινά (πίνακας 1):

Συμπτώματα Υπνικής Άπνοιας

Επιπτώσεις του ΣΑΑΥ

Οι επιπτώσεις του συνδρόμου υπνικής άπνοιας είναι σημαντικές , αφορούν καρδιαγγειακές διαταραχές , ενδοκρινολογικές διαταραχές καθώς τώρα τελευταία έχει βρεθεί ότι το ΣΑΑΥ προδιαθέτει σε κάποιες μορφές κακοήθειας ( δέρματος, νεφρών , πάγκρεας) . Αναφέρονται περιληπτικά οι κυριότερες επιπτώσεις του ΣΑΑΥ.

• Υπέρταση
• Στεφανιαία νόσος (έμφραγμα του μυοκαρδίου)
• Καρδιακή ανεπάρκεια
• Κολπική μαρμαρυγή
• Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο
• Διαβήτης
• Κακοήθειες
• Αυξημένος κίνδυνος τροχαίων ατυχημάτων λόγω υπνηλίας
• Μειωμένη εργασιακή απόδοση

Διάγνωση του ΣΑΑΥ – Μελέτη Ύπνου

Πολυπνογραφία – Μελέτη Ύπνου με φορητά καταγραφικά στο σπίτι (Home Sleep Apnea Test)

Η διάγνωση της υπνικής άπνοιας γίνεται σε ειδικά εργαστήρια κέντρα μελέτης διαταραχών του ύπνου από ιατρούς με πιστοποίηση στις διαταραχές του ύπνου. Η βασική εξέταση κλειδί για τη διάγνωση είναι η μελέτη τύπου Ι ή πολυπνογραφία.

Η πολυπνογραφία, είναι μια από τις μεγαλύτερες και πιο αξιόλογες εξετάσεις της σύγχρονης ιατρικής. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης καταγράφεται συνήθως το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα που παρακολουθεί τα ηλεκτρικά κύματα του εγκεφάλου, το ηλεκτρομυογράφημα που καταγράφει την μυϊκή δραστηριότητα, το ηλεκτροοφθαλμογράφημα που καταγράφει την κίνηση των ματιών. Πράγματι σε ένα ορισμένο στάδιο ύπνου τα μάτια κινούνται γρήγορα κάτω από τα κλειστά βλέφαρα και ο ύπνος αυτός λέγεται στάδιο ύπνου REM (από τα αρχικά των λέξεων Rapid Eye Movement). Το ηλεκτροκαρδιογράφημα παρακολουθεί την καρδιακή λειτουργία. Άλλοι αισθητήρες ανιχνεύουν την αναπνοή από τη μύτη και το στόμα, τις αναπνευστικές κινήσεις του θώρακα και της κοιλιάς, το επίπεδο οξυγόνωσης του αίματος, τον ήχο του ροχαλητού και τη θέση του σώματος κατά τη διάρκεια του ύπνου. Μια βιντεοκάμερα επίσης καταγράφει τυχόν ανώμαλες κινήσεις κατά τη διάρκεια του ύπνου. Είναι σαν να κοιμάται κάποιος σε ξενοδοχείο αλλά συνδεμένος με πολλά καλώδια και κάποιος παρακολουθεί τον ύπνου του. Δεν πονάει ούτε έχει επιπλοκές. Ο εξεταζόμενος το πρωί γυρίζει στο σπίτι του ή στη δουλειά του.

Η πλήρης αξιολόγηση της μελέτης ύπνου απαιτεί αρκετές ώρες εργασίας από ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό. Με την μελέτη ύπνου διαγιγνώσκονται πολλές παθήσεις με συνηθέστερες την υπνική άπνοια, τις παθήσεις με ανώμαλη κινητικότητα κατά τη διάρκεια του ύπνου π.χ. κινήσεις των κάτω άκρων, τις παθολογικές συμπεριφορές στον ύπνο όπως βίαιες συμπεριφορές ή υπνοβασία και την επιληψία στον ύπνο.

Εκτός από την πολυπνογραφία πολλά διαγνωστικά κέντρα χρησιμοποιούν μελέτες ύπνου κατ΄ οίκον με φορητά καταγραφικά οι οποίες όμως έχουν κάποιους περιορισμούς και χρησιμεύουν κυρίως για τη διάγνωση της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας.

Μελέτη ύπνου στο σπίτι με φορητά καταγραφικά

Η μελέτη υπνικής άπνοιας στο σπίτι είναι ένας εύκολος και γρήγορος τρόπος για να διαγνωστεί εάν αντιμετωπίζετε προβλήματα με την αναπνοή σας στον ύπνο.

Γίνεται υπό τις συνήθεις «φυσιολογικές» συνθήκες ύπνου σας, στην άνεση του περιβάλλοντός σας, και αυτό προσφέρει μια καταγραφή του τρόπου που πραγματικά αναπνέετε όταν κοιμάστε. Συστήνεται σε ασθενείς που έχουν εμφανή συμπτώματα αποφρακτικής άπνοιας.

Ο ειδικός ιατρός ύπνου μετά τη λήψη του ιστορικού και την εξέταση θα σας πει αν είστε κατάλληλος υποψήφιος για μελέτη υπνικής άπνοιας στο σπίτι σας, διότι η εξέταση αυτή δεν ενδείκνυται για όλους τους ασθενείς με υπνική άπνοια.

Η μελέτη στο σπίτι γίνεται με μια φορητή συσκευή παρακολούθησης της αναπνοής που έχει περίπου το μέγεθος μιας τηλεφωνικής συσκευής. Είναι πρακτική και εύχρηστη συσκευή, που καταγράφει τις διαταραχές της αναπνοής σας στον ύπνο μετρώντας παραμέτρους όπως άπνοιες, υπόπνοιες, περιορισμό της ροής του αέρα, ροχαλητό, αναπνευστική προσπάθεια, κορεσμό οξυγόνου στο αίμα και καρδιακές σφύξεις.

Τα στοιχεία της καταγραφής αποθηκεύονται στη συσκευή και στη συνέχεια αναλύονται από εξειδικευμένο προσωπικό του εργαστηρίου ύπνου. Ο ειδικός ιατρός του ύπνου θα αξιολογήσει και θα μιλήσει μαζί σας για τα αποτελέσματα της μελέτης σας.

* *Ιατρείο Ύπνου και Εργαστήριο Κέντρο Μελέτης Διαταραχών ύπνου Γενικού Νοσοκομείου Ρεθύμνου – Ο Γιώργος Χρυσοφάκης είναι πνευμονολόγος ,Δ/ντης Πνευμονολογικής Κλινικής ΓΝΡ , πιστοποιημένος ιατρός ύπνου – διευθυντής ΕΣΥ