Με την παρουσία Αρχών και Φορέων, των κατοίκων της Λαμπηνής, Δημοτών και φίλων, πραγματοποιήθηκε τιμητική εκδήλωση για τους Ολοκαυτωθέντες και Σφαγιασθέντες κατοίκους της Λαμπηνής από τους Τούρκους στις 20 Ιανουαρίου του 1829.Την εκδήλωση διοργάνωσαν ο Δήμος Αγίου Βασιλείου, η Τοπική Κοινότητα, ο Πολιτιστικός σύλλογος και η Ενορία Λαμπηνής.
Για το ιστορικό της Επετείου μίλησε η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού κ. Ευαγγελία Γλαμπεδάκη, η οποία έκανε εκτενή αναφορά στα γεγονότα και την μεγάλη συμβολή των κατοίκων στον αγώνα για την Εθνική μας Ανεξαρτησία. Συγκεκριμένα τόνισε ότι, υπάρχουν γεγονότα στο πέρασμα του χρόνου που για όλους μας μένουν ανεξίτηλα όχι μόνο στο μυαλό μας αλλά κυρίως στην καρδιά και την ψυχή μας. Στην μαρτυρική γη της Τοπικής Κοινότητας Λαμπηνής γράφτηκε, κατά το τελευταίο έτος της Ελληνικής Επανάστασης µια τραγική σελίδα της ιστορίας. Συγκεκριμένα σε μια επιδρομή των Τούρκων στις 20 Ιανουαρίου 1829 ημέρα Κυριακή, εορτή του Αγίου Ευθυμίου, όταν οι κάτοικοι του χωριού βρίσκονταν ανυποψίαστοι στην εκκλησία και προσεύχονταν στην Θεία Λειτουργία, οι επιδρομείς με αρχηγό τον Αλμπάνη ,απόγονο Ενετών φεουδαρχών, ο οποίος είχε αλλαξοπιστήσει κύκλωσαν την εκκλησία της Παναγίας της Λαμπηνης.Ο Αλµπάνης, που ήταν µεγάλος γαιοκτήµονας, διατηρούσε αρχοντικό στη Λαµπηνή, το οποίο σώζεται και µεγάλη περιουσία όχι µόνο στη Λαµπηνή, αλλά στο Πέραµα, στην Αγία Τριάδα και στην περιοχή που σήµερα, εξακολουθεί να φέρει το όνοµά του, «του Αλµπάνη το Μετόχι». Εξαιτίας της Ελληνικής Επανάστασης, ο Αλµπάνης, όπως και πολλοί Τούρκοι της περιοχής, είχε εγκαταλείψει τη Λαµπηνή και κατοικούσε στο Ρέθυµνο, από το οποίο µε το ασκέρι του εξορµούσε εναντίον των ανυπότακτων χωριών. Αφορμή για την επιδροµή, σύµφωνα µε την παράδοση, αποτέλεσε το γεγονός ότι ο Φουρογιάννης, από τη Λαµπηνή, είχε πυροβολήσει κάποτε, χωρίς επιτυχία, τον Αλµπάνη. Λογικότερη όµως φαίνεται η εκδοχή ότι ο Αλµπάνης ήθελε να εκδικηθεί όλο το χωριό, επειδή, κατά το διάστηµα της απουσίας του, οι χωριανοί δεν είχαν σεβαστεί το σπίτι του και τα κτήµατά του. Ο Αλµπάνης φαίνεται ότι είχε κρυφτεί την προηγούµενη, µε την παρέα του, στο «Μετόχι Καλογεράδω» και, πριν ακόµη ξηµερώσει, έφτασε στο χωριό, χωρίς να γίνει αντιληπτός. Ο βιγλάτορας (φρουρός) εκείνης της βραδιάς, απ’ ό,τι και πάλι αναφέρει η παράδοση, που κατά σύµπτωση ήταν ο Φουρογιάννης, εγκατέλειψε τα καθήκοντά του, άφησε δηλαδή αφύλαχτα τα υψώµατα, απ’ όπου κανείς δεν µπορούσε να περάσει και εξαιτίας ίσως της βαρυχειµωνιάς , κατηφόρισε προς τη Λαµπηνή. Πρώτη αντιλήφθηκε τους Τούρκους η γυναίκα του Φουρογιάννη, που βρισκόταν στο σπίτι της και έβαλε τις φωνές. Ο Φουρογιάννης και µερικοί άλλοι χωριανοί έφυγαν, για να σωθούν. Οι υπόλοιποι χωριανοί ήταν στην εκκλησία, έχοντας και µικρό αριθµό όπλων, άχρηστων στην ουσία, γιατί η εκκλησία δεν είχε τα σηµερινά παράθυρα και τα µοναδικά ανοίγµατα της ήταν η πόρτα και οι φεγγίτες του τρούλου. Παρ’ όλα αυτά, είναι µαρτυρηµένο ότι πρόβαλαν αντίσταση και ότι αντάλλαξαν πυροβολιςµούς µε τους Τούρκους, από τους οποίους σκοτώθηκαν δυο-τρεις Τούρκοι. Οι Τούρκοι καλούσαν τους χριστιανούς να παραδοθούν, αλλά συναντούσαν την άρνησή τους. Και τότε µεταχειρίστηκαν τον εξής τρόπο, για να τους εξαναγκάσουν σε παράδοση. Βουτούσαν σε λάδι πανιά, τα άναβαν και τα έριχναν µέσα στην εκκλησία από τους φεγγίτες του τρούλου. Στη συνέχεια έβαλαν φωτιά και στην πόρτα της εκκλησίας. Οι κλεισµένοι υπέφεραν από τους καπνούς, τις φωτιές και την έλλειψη οξυγόνου. Μέσα στην αγωνία τους άκουσαν τη φωνή του Αλµπάνη, που τους καλούσε να παραδοθούν και τους διαβεβαίωνε ότι δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα. Ο Περδικογιάννης, που πίστεψε τα λόγια του Τούρκου, άνοιξε την πόρτα και πέταξε έξω τα όπλα. Οι Τούρκοι βρήκαν την ευκαιρία και µπήκαν µέσα στην εκκλησία και έσφαξαν όλους τους άντρες και στη συνέχεια τους έκαψαν. Στη Λαµπηνή έχουµε µια µισοτελειωµένη λειτουργία, όπως και στην Κωνσταντινούπολη. Τα γυναικόπαιδα, που ήταν µέσα στην εκκλησία και όσα άλλα είχαν βρεθεί στα σπίτια τους, τα οδήγησαν στο Ρέθυµνο και στη συνέχεια τα πούλησαν στα σκλαβοπάζαρα. Τον παπα-Παναγιώτη δεν τον έσφαξαν, αλλά τον µετέφεραν και αυτόν στο Ρέθυµνο, όπου την άλλη µέρα ταλαιπωρηµένος, κακοποιηµένος και εξουθενωµένος πέθανε µέσα σ’ ένα Τζαµί, στη «Σοχώρα», στο οποίο τον έσυρε ένας Χότζας, ελευθερώνοντάς τον από το αγριεµένο πλήθος των αλλόθρησκων, γιατί τον λυπήθηκε.Η Λαμπηνη και μετά το Ολοκαύτωµα, δεν απουσίασε από τις αλλεπάλληλες Κρητικές Επαναστάσεις , οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα αρχικά την Αυτονομία και στη συνέχεια την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Ως επώνυμοι αγωνιστές αυτής της περιόδου απ’ τη Λαμπηνη έχουν καταγραφεί ο Ηλίας Απανωμεριτακης και ο Ιωάννης Περράκης ο οποίος όμως αναφέρεται Περακακη. Δεν παραλείπουμε να αναφέρουμε ότι οι κάτοικοι της Λαμπηνης συμμετείχαν Εθελοντές στο Μακεδονικό αγώνα 1903-1908,Εθελοντές στους βαλκανικούς πολέμους 1912-1913, συμμμετοχή στους βαλκανικούς πολέμους, τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο , την εκστρατεία της Μικράς Ασίας και το Β Παγκόσμιο Πόλεμο από 1912-1944.
Η Λαμπηνή και πριν και μετά την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, είχε τους αντιπροσώπους της σε όλους τους απελευθερωτικούς και αμυντικούς πολέμους της Πατρίδας μας που ήταν οι επίστρατοι των αντίστοιχων ηλικιών .Καθένας απ’αυτους έγραψε τη δική του ιστορία και έζησε τη δική του προσωπική Οδύσσεια.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους:
Ο Πρωτοσύγκελος την Μητρόπολης Π. Αθανάσιος Καραχάλιος , ο Εφημέριος π. Αντώνιος Λαγουδακης, ο Βουλευτής Ρεθύμνου του ΠΑΣΟΚ κ. Μανόλης Χνάρης, ο Θεματικός Αντιπεριφερειάρχης κ. Μιχάλης Βαμβουκας, ο Δήμαρχος Αγίου Βασιλείου κ. Ιωάννης Ταταράκης, ο Περιφερειακός Σύμβουλος της Λαϊκής Συσπείρωσης κ. Νίκος Μανουσάκης, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Αμαρίου κ. Γαλάτιος Μοσχονάς , ο Εκπρόσωπος του Δήμου Ρεθύμνης κ. Μποτώνης Μποτωνάκης, οι Αντιδήμαρχοι κ. Ευαγγελια Γλαμπεδακη, κ. Ευάγγελος Καπετανάκης, κ. Μαριλίζα Σηφάκη, κ. Εμμανουήλ Τσιριντάνης, ο Εντεταλμένος Δημοτικός Σύμβουλος κ. Βασίλειος Θεοδωράκης, ο Πρόεδρος της ΤΚ κ. Γεώργιος Σηφάκης, ο Διοικητής της Πυροσβεστικής Ρεθύμνου Αντιπύραρχος κ. Δημήτριος Δρυγιαννάκης , ο Λιμενάρχης Αγίας Γαλήνης Υποπλοίαρχος Χαράλαμπος Κιαγιάς , ο Γενικός Γραμματέας του Δήμου κ. Νίκος Καλιτσουνάκης, οι Πρόεδροι ΤΚ Αγκουσελιανών – Παλαιολούτρων κ Ράνια Δούκα, Άνω & Κάτω Μαλακιου κ. Παναγιώτης Λαμπιθιανακης, οι πρόεδροι πολιτιστικών Συλλόγων Κρύας Βρύσης κ. Μαρία Λαμπάκη, Ατσιπαδων κ. Εμμανουήλ Χριστοφοράκης, το μέλος του Πολιτιστικού Συλλόγου Λαμπηνής και πρώην πρόεδρος κ. Γεώργιος Αρμενατζογλου, ο Εκπρόσωπος Αποστράτων Αξιωματικών Ρεθύμνου Συνταγματάρχης κ. Γεώργιος Σαγιάς.
Τιμητική παρουσία είχε Άγημα της Ομάδας Ριζίτικου του Ομίλου Βρακοφόρων.
Δήμος Αγίου Βασιλείου
