Έσυραν στο απόσπασμα αθώους για εύκολο πλουτισμό
Πολλοί οι σύγχρονοι Ιούδες όπως αναφέρει η σύγχρονη ιστορία που άφησαν το ματωμένο τους αποτύπωμα τόσο στην περίοδο της Ενετοκρατίας όσο και επί Τουρκοκρατίας αλλά και Γερμανικής Κατοχής.
Συγκλονιστική είναι η ιστορία του Λέοντα Καλλέργη που μαρτύρησε για τις ιδέες του μετά από προδοσία και μάλιστα συγγενών του.
Αναφέρει σχετικά ο Γιώργος Τσερεβελάκης (Κρητικές Επαναστάσεις: Ο Λέων Καλλέργης και οι Ψαρομήλιγγοι: 25 Ιανουαρίου 2013).
Το 1341, επτά χρόνια μετά την επανάσταση του Βάρδα Καλλέργη, εκδηλώθηκε νέο επαναστατικό κίνημα, αρχικά στον Αποκόρωνα, έπειτα στα Σφακιά, στον Μυλοπόταμο και στην Μεσαρά. Η επανάσταση υποκινήθηκε από τον Λέοντα Καλλέργη, γιο ή εγγονό του Αλεξίου Καλλέργη, έναν ευγενή και φιλόπατρι νεαρό, από τους λίγους πάντως Καλλέργηδες που δεν επέδειξε προδοτική συμπεριφορά.
Ο Λέων, που υποδυόταν τον φίλο των Βενετών, με μυστικές επιστολές υποκίνησε τον Κώστα Σμυρίλιο και τους γιους του Μιχαήλ και Ιωάννη να επαναστατήσουν στον Αποκόρωνα. Σ’ αυτήν την επαναστατική πρόσκληση ανταποκρίθηκαν και άλλοι αρχηγοί από γνωστές αρχοντικές οικογένειες, οι Μελισσηνοί, οι Σκορδίληδες, οι Σεβαστοί και οι Ψαρομήλιγγοι. Η επανάσταση εξερράγη επί του δούκα Κορνάρου. Οι επαναστάτες επιτέθηκαν εναντίον των Βενετών που κατοικούσαν στις επαρχίες Κισάμου, Σελίνου και Αποκόρωνα προκαλώντας τεράστιες ζημιές και λεηλασίες.
Η κεντρική διοίκηση έστειλε προκηρύξεις στους ντόπιους κατοίκους προς υποταγή και επέσειε μεγάλες ποινές και στερήσεις προνομίων. Οι Βενετοί όμως βοηθήθηκαν από τον ομώνυμο νεώτερο εγγονό του Αλεξίου Καλλέργη. Αυτός κατόρθωσε να συλλάβει τους Σμυρίλιους. Ενώ συνέβαιναν αυτά, ο Λέων Καλλέργης με τον πεθερό του Κώστα Καψοκαλύβη και τους γιους του Εμμανουήλ και Μιχαήλ πήγαν στον Αλέξιο Καλλέργη λέγοντάς του ότι ήρθαν να βοηθήσουν τους Βενετούς. Οι Σμυρίλιοι όμως, με τη σειρά τους, κατέδωσαν τον Λέοντα Καλλέργη και αποκάλυψαν στους Βενετούς την ύπαρξη μυστικών επιστολών, που τους είχε αποστείλει στον Αποκόρωνα. Εστάλησαν όμως στον Χάνδακα όπου και θανατώθηκαν.
Ο δούκας Ανδρέας Κορνάρος συνέλαβε με δόλο τον Λέοντα για να μην εξάψει ακόμη περισσότερο τα πνεύματα. Έγραψε μια επιστολή προς τον Λέοντα ευχαριστώντας τον για τη φιλική του διάθεση και καλώντας τον να έρθει στον Χάνδακα με την οικογένειά του για να τον τιμήσει επάξια. Ο Λέων πείσθηκε και ήρθε στον Χάνδακα. Έμεινε με τους οικείους του στην μονή της Παναγίας των Σταυροφόρων. Κατόπιν έγινε δεκτός από τον δούκα, ο οποίος τον κάλεσε σε γεύμα στο δουκικό μέγαρο. Παράλληλα, αναμένονταν και οι οικείοι του Λέοντα. Ο δούκας έστειλε κάποιους φρουρούς να τους συνοδεύσουν, δίνοντάς τους όμως διαταγή να χρησιμοποιήσουν βία εάν αυτοί αρνηθούν. Ενώ λοιπόν ξεκίνησαν και περνούσαν από την αγορά, ένας από τους φρουρούς είπε μυστικά σε έναν από τους γιους του Καψοκαλύβη ότι περνούν από κακή οδό. Ο γιος το μετέφερε στον πατέρα και αυτός σταμάτησε τη συνοδεία σε ένα μαχαιροποιείο. Προσποιήθηκε ότι ήθελε να αγοράσει ξίφη. Έδωσε σε καθένα από τους γιους του ένα ξίφος. Εν τω μεταξύ οι δούλοι του Καψοκαλύβη είχαν φέρει κοντά τα άλογα. Αμέσως επιτέθηκαν κατά των φρουρών και σκότωσαν δύο από αυτούς. Ανέβηκαν στα άλογα και απομακρύνθηκαν από την πόλη. Ενόσω όμως γίνονταν αυτά, στο δουκικό παλάτι ο Λέων συνελήφθη από τη φρουρά. Αφού τον βασάνισαν, κηρύχθηκε ένοχος προδοσίας. Τον έκλεισαν σε έναν σάκο και τον έριξαν νύκτα στη θάλασσα.
Ένας ανόσιος ιεράρχης
Για την άνομη δράση ενός ιεράρχη, μας ενημερώνει ένα δημοσίευμα του Αλέκου Ανδρικάκη εκλεκτού ιστορικού ερευνητή, στην εφημερίδα «Πατρίς» (Αφιέρωμα Φεβρουάριος 2008: Η μεγάλη Κρητική Επανάσταση 1866-1869).
Ο καλός συνάδελφος τεκμηριώνει από έγκριτες ιστορικές πηγές την προδοσία του επισκόπου που έφθασε στο σημείο να παραδώσει τη μονή Αρκαδίου στα χέρια των Τούρκων!!!
Λέγεται ότι και ο ίδιος ο Μουσταφά Πασάς ένοιωσε αποτροπιασμό μετά τη «συνεργασία» του αυτή.
Τη φοβερή καταγγελία που δεν γράφτηκε ποτέ στα βιβλία της Κρητικής ιστορίας, διατύπωσε λίγες ημέρες μετά την ανατίναξη, η Γενική Συνέλευση των Κρητών, αποκηρύσσοντας δημόσια τον επίσκοπο Λάμπης Παΐσιο.
Ο επίσκοπος δηλαδή που πρόδωσε το Αρκάδι ήταν εκείνος που είχε στην εκκλησιαστική του σκέπη το μοναστήρι!
Στο κείμενο της αποκήρυξης αναφέρονται και οι επιστολές που αντάλλαξαν ο Παΐσιος με τον Μουσταφά πασά και οι συνεννοήσεις που έκαναν.
Ο ρόλος του Παΐσιου στην υπόθεση του Αρκαδίου σχεδόν ποτέ δεν αναφέρθηκε. Υπάρχει μόνο μια αιχμή για τις περίεργες σχέσεις του με την τουρκική διοίκηση στην «Ιστορία της Κρήτης» του Βασίλειου Ψιλάκη. Οι λόγοι που ο προδοτικός του ρόλος δεν έχει αναδειχτεί δεν μας είναι φυσικά γνωστοί. Είναι όμως σίγουρο ότι ο ιεράρχης που δεν καταγόταν από την Κρήτη, έπαιξε αυτό τον ρόλο, καθώς στο Κρητικό Αρχείο εντοπίσαμε και άλλα έγγραφα. επιστολές μοναχών, με τις οποίες καλείται να μεσολαβήσει στην τουρκική διοίκηση προκειμένου αυτοί να έχουν καλή αντιμετώπιση από τους Τούρκους. Μάλιστα τέτοιες επιστολές είναι μεταγενέστερες του Αρκαδίου. Χρονολογούμενες από το καλοκαίρι του 1867, γεγονός που σημαίνει ότι η προδοσία και η αποκήρυξη του Παΐσιου δεν ήταν αρκετά στοιχεία για την απομάκρυνσή του. Και δεν μπορούσαν να είναι καθώς ο ίδιος, ο τότε μητροπολίτης Κρήτης Διονύσιος, είχε κατηγορηθεί, πολλές φορές, ότι είχε επίσης άριστες σχέσεις με το καθεστώς. Φυσικά στη συνέχεια, ανάδειξη του Διονυσίου, επίσης μη Κρητικού, στο αξίωμα του Οικουμενικού Πατριάρχη εξηγεί πολλά για τον τρόπο της λειτουργίας της επίσημης ηγεσίας της εκκλησίας εκείνη την περίοδο. Πάντως και στην Κρήτη η στάση του Διονύσιου και του Παΐσιου δεν αποτελούσε εξαίρεση, τουλάχιστον για τη δράση της πλειοψηφίας των ιεραρχών, η οποία είχε άριστες σχέσεις με τους Τούρκους· ακόμη και κατά την επανάσταση. Σε αντίθεση με τον μεσαίο και κατώτερο κλήρο, αρχιμανδρίτες, μοναχούς και ιερείς. Άλλωστε η στάση μεταξύ άλλων, του επαναστάτη ηγουμένου του Αρκαδίου Γαβριήλ, του ηγουμένου της μονής Ιερουσαλήμ του Ηρακλείου Μελετίου, των ιερομόναχων Παρθενίων, Περίδη και Κελαϊδή αυτό αποδεικνύει. Με το ένα χέρι κρατούσαν το τουφέκι και το άλλο το Ευαγγέλιο.
Η δημόσια αποκήρυξη του Παΐσιου από τη Συνέλευση των Κρητών Ζούρβα 30-11-1886. Την υπογράφουν και οι δύο ιερομόναχοι Παρθένιοι των οποίων η πατριωτική δράση είναι σε απόλυτη αντίθεση με την προδοσία του επισκόπου.
Η συγκλονιστική καταγγελία – αποκήρυξη του επισκόπου από τη Συνέλευση, η οποία αναδημοσιεύτηκε στο δεύτερο τεύχος της εφημερίδας «Κρήτη» που εξέδιδαν οι επαναστάτες από τον Νοέμβριο του 1866 έχει ως εξής:
«ΑΠΟΚΗΡΥΞΙΣ
ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΡΕΩΣ ΛΑΜΠΗΣ ΠΑΙΣΙΟΥ
Λαέ της Κρήτης!
Σας είναι ήδη γνωστόν το επί τρεις ολόκληρους ημέρας παρασταθέν φρικώδες και απαίσιον δράμα εν τω νέω ηρωικώ Μεσολογγίω Αρκάδι, εκεί οπού, μη δυνηθέντων των εν αυτώ πολιόρκουμενων 250 ένδοξων και αρειμάνιων μαθητών, των μιμηθέντων τους εν Θερμοπύλαις Σπαρτιάτας ν’ ανθέξωσι πλέον εναντίον προσβολής εχθρού, έχοντος δυνάμεις ανωτέρας, και συνεπείς όντες εις τον ιερόν και αμετάτρεπτον όρκον, τον οποίον ενώπιον του Υψίστου έδωκαν του να μη παραδοθώσι ζώντες εις τας χείρας του εχθρού, έθεσαν πυρ και ανετινάχθησαν εις τον αέρα και μετ’ αυτών πλείστα γυναικόπαιδα και πλέον των 2500 Τούρκων. Εκεί οπού, εισβάλοντος του εχθρού, γέροντες εκρεουργήθησαν, ζώντα βρέφη εις φρούρνους κατεκάησαν, εγγύων γυναικών οι κοιλίαι κατεσχίθησαν, ιεροσιλείαι διεπράχθησαν και πλείστα άλλα κακουργήματα, άτινα κατεσυνεκίνησαν όλον τον κόσμον.
Τις δε η αιτία όλων τούτων;
Τις ο οδηγήσας τον εχθρόν εις Αρκάδι;
Τις ο προδώσας αυτό;
Φευ! Ο αρχιερεύς της επαρχίας Λάμπης, ο εφιάλτης ούτος και ουχί λειτουργός του Υψίστου, όστις αντί να μιμηθή εν ταις παρούσαις περιστάσεσι της πατρίδος του τον ένδοξον και αοίδοιμον εν Καλαβρύτοις Αρχιερεα Γερμανόν, τον αναπετάσαντα την σημαίαν της ελευθερίας, αντί να μιμηθή τον χάριν της πατρίδος του υποστάντα τον φρικώδη της αγχόνης θάνατον, τον αθάνατον Πατριάρχην Γρηγόριον, τουναντίον εμιμήθη, τον ισκαριώτην Ιούδαν, τον προδώσαντα χάριν αργυρίου, τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν.
Όθεν τον τοιούτον εφιαλτην της πατρίδος παραδίδομεν εις τα αράς ολοκλήρου του πανελληνίου.
Συ δε, ω λαέ της Κρήτης, αφού τρις αναθεματίσης τον εφιάλτην τούτον φρόντιζε όπως ανακαλύπτης τους τοιούτους, οίτινες βεβαίως εισίν ολίγιστοι και τιμωρής με θάνατον αυτούς προς παραδειγματισμόν.
Ιδού αι του εφιάλτου προδοτικαί επιστολαί.
α) Του αρχιερεως προς τον Μουσταφάν.
«Εξοχώτατε.
Σας ειδοποιώ ως και προφορικώς εμείναμεν σύμφωνοι οτι εις το Αρκάδι πρέπει να υπάγετε δια να το καταστρέψετε, καθότι δια της καταστροφής αυτού επιτυγχάνετε την καταστροφήν όλων των επαρχιών του τμήματος Ρεθύμνης, καθ’ όσον εντός αυτού υπάρχουσιν αι επιτροπαί και τα πολεμοφόδια των ρηθεισών επαρχιών».
Και
β) η του Πασσά προς τον αρχιερέα.
«Σήμερον αναχωρώ και πηγαίνω εις το Αρκάδι δια να κάμω εκείνο οπού εμείναμεν σύμφωνοι άλλα απορώ πώς δεν μου εστείλετε εκείνα, τα οποία μου υπεσχέθητε και όταν επιστρέψω θέλω να τα εύρω».
(ΤΣ.) Η Γενική Συνέλευσις των Κρητών
Παύλος Ανδρέου Μοράκης, Ιωσήφ Χ. Βουρδουβάκης, Ιωσήφ Α. Μανουσογιαννάκης, Λ. Ζ. Μπουμπουλάκης, Εμ. Μ. Θεοδωρίδης, Στυλιανός Λημητρακάκης, Στυλ. Παππαδάκης, Αλέξανδρος Μαρκάκης, Μάρκος Τζανουδάκης, Παρθένιος Περίδης, Παρθενιος Κελαϊδής, Δημήτριος Παππαδάκη»
Για το γεγονός αυτό δημοσίευσε σχετικά και ο Ηλίας Λουλούδης στην εφημερίδα «Ρέθυμνο» στις 9 Νοεμβρίου 2011.
Ένας μονόφθαλμος εφιάλτης
Έχουμε αναφερθεί πολλές φορές στον «Ιούδα» του Κέντρους τον περιβόητο «Στραβό».
Από τα παιδικά του χρόνια ήταν το άτομο που αποφεύγεις στην παρέα. Ο χαρακτήρας του έφταιγε για να μην τον έχει σε εκτίμηση ούτε το χωριό του.
Οι Γερακαριανοί όμως άνθρωποι με φιλότιμο και λεβεντιά προσπαθούσαν να του δώσουν ευκαιρίες να φανεί κι αυτός χρήσιμος στον τόπο του. Εις μάτην.
Κέντρο Αντίστασης το Γερακάρι είχε οργανωθεί από τον πρώτο καιρό της ναζιστικής κατοχής. Και σύμφωνα με τον χωροφύλακα Γεώργιο Ν. Αγγελάκη, κάλεσαν και το «Στραβό» να αναλάβει καθήκον. Σε πρώτη φάση του έστειλαν να κρύψει μερικούς Άγγλους.
Σύντομα όμως αποκαλύφθηκε κλοπή σε βάρος των φιλοξενούμενων και όπως ήταν φυσικό ζητήθηκαν από τον φιλοξενήσαντα εξηγήσεις. Αυτός όμως αντί τουλάχιστον να φιλοτιμηθεί και να παραδεχτεί το λάθος του βγήκε κι από πάνω. Άρχισε να ουρλιάζει εις επήκοον των χωριανών του δείχνοντας πως δεν υπολογίζει κανένα.
«Μήπως νομίζετε ότι εγώ δε γνωρίζω τι γίνεται καθημερινώς εις το χωριό. Εγώ λοιπόν δεν θα δεχθώ να με σκοτώσετε αλλά θα σας σκοτώσω εγώ».
Επειδή τον είχαν ικανό να πραγματοποιήσει την απειλή του κάποιοι πρότειναν την εκτέλεσή του πριν πάρει πατριώτες στον λαιμό του.
Μπήκαν όμως στη μέση ο καθηγητής Τουρνάκης και ο Νικήστρατος Κοκονάς (παππούς του πολιτικού Μανόλη Όθωνα) και του δόθηκε χάρη.
Επειδή όμως ο τόπος ήταν μικρός φαινόταν πως ο «Στραβός» άρχισε να έχει τον τρόπο του. Απέκτησε ζώα που δεν είχε και κάποιοι απόλυτα αξιόπιστοι χωριανοί ισχυρίζονταν ότι συχνά τον έβλεπαν στο Ρέθυμνο να περνά με μεγάλη άνεση όταν ο κόσμος υπέφερε και μάλιστα ότι άρχισε να αποκτά στην κατοχή του και είδη πολυτελείας. Όσο για τα τρόφιμα τα είχε άφθονα σπίτι του όταν σε καιρό ειρήνης φυτοζωούσε. Αυτό μάλιστα κατέθεσε αργότερα στη δίκη του δοσίλογου ο μάρτυς κατηγορίας Γεώργιος Βρανάς. Κάποτε μάλιστα κατέβηκε δυο φορές στο Ρέθυμνο την ίδια βδομάδα και είχε συνάντηση με Γερμανούς στην Γκεστάπο. Λάμβανε βέβαια τα μέτρα του υποψιαζόμενος ότι παρακολουθείται και μάλιστα ποτέ δεν κοιμήθηκε στη εξοχή όπως τόσοι συγχωριανοί του. Ήταν ηλίου φαεινότερον ότι φοβόταν για τη ζωή του.
Οι διερμηνείς που εργάζονταν στην Γκεστάπο τον είχαν πάρει χαμπάρι από καιρό. Η Νίνα Κουκλινού μάλιστα είχε συστήσει στον συνάδελφό της Ελευθέριο Δελήμπαση να τον προσέχει γιατί ήταν επικίνδυνος άνθρωπος διψασμένος για εκδίκηση. Ο Δελήμπασης θα καταθέσει αργότερα ότι λίγες μέρες πριν από την καταστροφή των χωριών του Κέντρους, ο «Στραβός» είχε πολύωρη συζήτηση με τον Γερμανό Διοικητή της Αστυνομίας στο γραφείο του.
Κι ήρθε η αποφράδα μέρα της 22 Αυγούστου 1944. Ενώ οι άλλοι πατριώτες ακολουθούσαν με την ψυχή στο στόμα τις διαταγές των ναζί που είχαν κυκλώσει το χωριό, ο «Στραβός» κυκλοφορούσε ανενόχλητος από τις Ελένες μέχρι το Γερακάρι κι όπως φαινόταν από τις κινήσεις του γνώριζε επακριβώς τις προθέσεις των ναζί. Μέχρι και τον αριθμό των μελοθάνατων όπως ομολόγησε στην αδελφή του Κλεοπάτρα Τουρνάκη που ανησυχούσε για τον άνδρα της. Ο δοσίλογος αδελφός της εκμυστηρεύτηκε ότι θα σκοτώσουν μόνο δέκα άτομα και να μην φοβάται για τον άνδρα της.
Όταν τέλειωσαν οι εκτελέσεις και οι άμοιροι Γερακαριανοί πήραν τον δρόμο της εξορίας οι Γερμανοί διέθεσαν για τον συνεργάτη τους μέχρι και αυτοκίνητο για να μεταφέρει τα υπάρχοντά του που ήταν άφθονα γιατί οι υπηρεσίες του πληρωνόταν συνήθως σε είδος. Στη δίκη του που έγινε τον Δεκέμβρη του ’45, είχε έρθει στο φως το υπ. Αριθμ. 596 έγγραφον της Νομαρχίας Ρεθύμνης δια του οποίου «διετάσσετο η παραχώρησις ορισμένου αριθμού προβάτων εκ της Γερμανο-ελεγχόμενης αγέλης Μισιρίων, ως και 11 αποδείξεις παραλαβής υπό του κατηγορουμένου».
Στη δίκη του επίσης ακούστηκαν και άλλα τραγικά, όπως ότι είχε καταδώσει πατριώτες και στο Σπήλι, ενώ αποκαλύφθηκαν στοιχεία συμμετοχής του και στις επιχειρήσεις ολέθρου στο Μαγαρικάρι. Μάλιστα υπάρχει μαρτυρία ότι παραβρέθηκε στην κηδεία της μητέρας του Αρχηγού Πετρακογιώργη για να δει και να καταδώσει ονόματα παρισταμένων ανταρτών.
Για τη δράση του «Στραβού» είχαν αποκαλύψει σε ανύποπτο χρόνο και άλλοι της συνομοταξίας του όπως ο επίσης φοβερός Καπαιδόνης που αλώνευε στην περιοχή του Σπηλίου και της επαρχίας Αγίου Βασιλείου ευρύτερα. Αυτός μάλιστα είχε ακούσει τον Εμμανουήλ Σταματάκη από τις Ελένες, να συστήνει προσοχή στους χωριανούς του γιατί ένας Γερακαριανός με ένα μάτι έρχεται και προδίδει.
Πράγματι δεν ήταν μόνο από το Γερακάρι τα θύματά του. Ο μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη του Μιχαήλ Κατσαντώνης από το Άνω Μέρος, απέδωσε στον «Στραβό» την εκτέλεση του πατέρα του, δυο αδελφών και του γαμπρού του. Όπως είπε χαρακτηριστικά όταν τον συνέλαβε στο Ηράκλειο ο ίδιος ομολόγησε λέγοντας: «Κύριε Κατσαντώνη άφησε με εδά και αύριο θα τα πω στην ανάκριση διότι σήμερο είμαι κουρασμένος».
Ο προδότης αυτός όπως φάνηκε και από τις καταθέσεις δεν είχε ούτε ιερό ούτε όσιο. Δεν σεβάστηκε ούτε τον φίλο του, έναν από τους ελάχιστους που τον έκαναν παρέα και τον κατέδωσε. Αυτό κατέθεσε η σύζυγος του θύματος Μαρία Ταταράκη.
Από τις καταθέσεις δεν έλειψαν και κάποια χαιρετίσματα που του είχε στείλει με ανύποπτο χωριανό, ο Αλεξομανώλης (άλλος φοβερός δοσίλογος και προδότης).
Όπως ο ίδιος αποκάλυψε τα στοιχεία που συγκέντρωνε σε βάρος πατριωτών τα κατέθετε στον Μαρκιανό και κείνος με τη σειρά του στην αρμόδια Γερμανική αρχή.
Για την τύχη του δεν είναι της παρούσης να γράψουμε. Άλλωστε τι νόημα έχει πια. Πέρασε κι αυτό στο πυρ το εξώτερον όπου καταλήγει κάθε επίορκος και προδότης.
