Ο Μανώλης Μπικάκης ήταν ο ηρωικός καταδρομέας – αλεξιπτωτιστής, που διέλυσε μόνος μια ύλη τουρκικών αρμάτων. Γεννήθηκε τον Μάιο του 1954. Το 1974 υπηρετούσε στη Α’ Μοίρα Αλεξιπτωτιστών στο Μάλεμε.
Η Μοίρα ήταν αυτή που κλήθηκε να επιβιβαστεί στα ιπτάμενα φέρετρα Noratlas και να πραγματοποιήσει μια από τις πιο παράτολμες επιχειρήσεις στην Κύπρο.
Όταν τα αεροπλάνα πλησίαζαν στο αεροδρόμιο Λευκωσίας μετά από μια χαμηλή πτήση δύο τριών μέτρων πάνω από τη θάλασσα, άρχισαν να δέχονται πυρά. Τα πυρά προέρχονταν και από τους Τούρκους αλλά και από τους Ελληνοκύπριους που εξέλαβαν τα αεροπλάνα για τουρκικά. Ένα από τα Noratlas καταρρίφθηκε από φίλια πυρά οδηγώντας στον θάνατο όλους τους καταδρομείς και το πλήρωμα πλην του Θανάση Ζαφειρίου που πήδηξε στο κενό και σώθηκε με βαριά τραύματα.
Διέλυσε μόνος του έξι άρματα!
Ο Μανώλης Μπικάκης, 20 χρονών παλικάρι βρέθηκε σ’ έναν άγνωστο χώρο τον οποίο κλήθηκε να υπερασπίσει μαζί με τους υπόλοιπους καταδρομείς. Στο χάος των μαχών έχοντας στη διάθεσή του ένα ΠΑΟ (Πυροβόλο Άνευ Οπισθοδρομήσεως) και οκτώ βλήματα είναι σε ένα ύψωμα στα δυτικά της Λευκωσίας στην περιοχή του Αγίου Δομετίου. Μαζί του είναι μόνος ακόμα ένας καταδρομέας από την Κρήτη. Ενώ δίπλα τους πέφτουν όλμοι, βόμβες από τα τουρκικά αεροπλάνα και ριπές από τα πολυβόλα που έχουν στήσει οι Τούρκοι, χάνονται μεταξύ τους. Ο ένας νομίζει τον άλλο νεκρό. Ο φίλος του Μπικάκη βρίσκει τους υπόλοιπους καταδρομείς και αναφέρει την απώλεια του.
Ο Μανώλης Μπικάκης δεν σκέφτηκε καν να εγκαταλείψει τον λόφο και να σωθεί, καθώς έβλεπε απέναντι του να πλησιάζει μια Ίλη τουρκικών αρμάτων Μ48 και να την ακολουθεί ένα τάγμα πεζικού. Άφησε τα άρματα να πλησιάσουν και με το πρώτο βλήμα καταστρέφει το πρώτο κάνοντας το πλήρωμα να το εγκαταλείψει και να τρέχει πανικόβλητο. Επειδή η θέση του από τη βολή έγινε αντιληπτή από τους Τούρκους, σύρθηκε στο χώμα και άλλαξε θέση με ιδιαίτερη δυσκολία αφού θα έπρεπε να μεταφέρει το ΠΑΟ και ακόμα επτά βλήματα. Από τη νέα θέση σημάδεψε το δεύτερο τουρκικό άρμα το οποίο έγινε λαμαρίνες ενώ δεν έζησε κανένας από το πλήρωμα. Δημιουργήθηκε σύγχυση και τα επόμενα δύο τουρκικά άρματα άλλαξαν κατεύθυνση. Ο Μανώλης Μπικάκης έβαλε στο στόχαστρο το επόμενο άρμα το οποίο επίσης κατέστρεψε με μία εύστοχη βολή. Ακολούθησε η καταστροφή ακόμα τριών τουρκικών αρμάτων και η επέλασή τους προς τη Λευκωσία σταμάτησε.
Ο Μανώλης Μπικάκης είχε μείνει μόνο με δύο βλήματα!
Όταν είδε τους Τούρκους στρατιώτες να τρέχουν να καλυφθούν σε ένα κτήριο, όπλισε και πάλι το ΠΑΟ. Τα δύο τελευταία βλήματα χτύπησαν το κτήριο στο οποίο είχε καλυφθεί το τουρκικό τάγμα πεζικού. Κανείς δεν ξέρει πόσοι σκοτώθηκαν. Κατάφερε μόνος του να αποτρέψει την τουρκική επίθεση, η οποία στόχευε στη κατάληψη του Αγίου Δομετίου κάτι που θα σήμαινε περικύκλωση της Λευκωσίας και αποκοπή της πρόσβασης στο αεροδρόμιο Λευκωσίας.
Μέσα στο κατακαλόκαιρο ο Μανώλης Μπικάκης έμεινε τρεις μέρες μόνος του αναζητώντας τους άλλους καταδρομείς, έχοντας μαζί του ένα πολυβόλο που βρήκε στο ύψωμα. Τα κατάφερε και ενώθηκε με τη μονάδα του και μετά την εισβολή επέστρεψε στην Ελλάδα.
Άδοξος θάνατος
Παρά το ότι ο διοικητής του υπέβαλε αναφορά για να παρασημοφορηθεί, το ελληνικό κράτος ουδέποτε τον τίμησε. Οι στρατηγοί τον άφησαν να ξεχαστεί όπως ξεχάστηκε και η ηρωική του προσφορά στην Κύπρο. Ο Μανώλης Μπικάκης παντρεύτηκε και έκανε οικογένεια εργαζόμενος ως οικοδόμος στην Κρήτη.
Δεν διεκδίκησε ούτε δάφνες ούτε τιμές. Το 1994 βρήκε τραγικό θάνατο σε τροχαίο δυστύχημα στον δρόμο Κορίνθου-Πατρών και η ιστορία του έκλεισε με δύο παιδιά που έμειναν ορφανά και «μια κηδεία σαν των πολλών ανθρώπων τις κηδείες». Αυτή είναι η μοίρα των ανθρώπων που προσέφεραν στην πατρίδα μας…
Το θέμα είχε ανασύρει πρώτη η καλή συνάδελφος της ΕΡΑ Χανίων Άρτεμις Κατράκη. Και είχε προκαλέσει αίσθηση κάνοντας τον γύρο του διαδικτύου, για τον ήρωα που είχε τόσο άδοξο τέλος.
Δόξασε την κρητική λεβεντιά με μια χειρονομία αξιοπρέπειας
Θέλουμε τόμους για να εξάρομε τα έργα και τις ημέρες του παπά-Γιάννη Σκουλά, του πρώτου ιερέα κομάντο, ενός από τους θρύλους της Αντίστασης.
Σύμφωνα με το δρα Γεώργιο Καλογεράκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων ο παπά-Γιάννης Σκουλάς, γεννήθηκε στο χωριό Ανώγεια Μυλοποτάμου το 1904. Πατέρας του ο Μανόλης Σκουλάς ή Κανόνης από τον οποίο πήρε και το παρώνυμο Κανονόπαπας. Μητέρα του η Μαρία το γένος Καλλέργη. Παντρεύτηκε την Καλλιόπη το γένος Ξυλούρη και απέκτησε εφτά παιδιά: Τον Μιχάλη, τον Γιώργο, την Αγάπη, την Τερψιχόρη, τον Αριστόδημο, τη Ζαφειρένια και τον Ευάγγελο.
Το 1923 χειροτονήθηκε ιερέας στον Ιερό Ναό της Παναγίας στο Περαχώρι Ανωγείων.
Στη μάχη της Κρήτης ο παπά-Γιάννης Σκουλάς είναι από τους πρώτους που τρέχει στο πεδίο της τιμής.
Είχε δεχτεί, το πρώτο σκληρό χτύπημα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με την άφιξη της είδησης στα Ανώγεια του χαμού του αδερφού του Κώστα Σκουλά στα βουνά της Αλβανίας. Στον πόλεμο αυτό μετείχαν τέσσερα αδέρφια του παπά-Γιάννη (Βασίλης, Κίκης, Λευτέρης).
Ο θάνατος του αδελφού του στο μέτωπο της Αλβανίας οπλίζει το χέρι του και τον γεμίζει ορμή και απερίγραπτη ψυχική δύναμη.
Την πρώτη μέρα αγωνίζεται στο Ηράκλειο με ένα παλιοτούφεκο. Πολεμά στα περίχωρα (Γάζι, Τσαλικάκι, μετόχι Σφακιανάκη, Ντουράκη), αλλά κάποια στιγμή το ελαττωματικό ήδη όπλο του τον προδίδει.
Επιστρέφει στο χωριό του, βρίσκει νέο οπλισμό και χωρίς να πάρει ανάσα, κατεβαίνει με άλλους χωριανούς του στον Λατζιμά, όπου γίνονται οι πιο σκληρές μάχες με τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές. Τη νύχτα της 28ης Μαΐου, μηχανοκίνητες Γερμανικές δυνάμεις, προερχόμενες από το Ρέθυμνο, κυκλώνουν τους μαχητές από τον Πάνω Μυλοπόταμο. Μαζί και ο παπά-Γιάννης Σκουλάς.
Αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν μέχρι τη γέφυρα Μουρτζανών και από κει να γυρίσουν στα σπίτια τους.
Μετά την κατάληψη του νησιού από τους ναζί ο παπά-Γιάννης Σκουλάς ασχολήθηκε ενεργά με την περισυλλογή και διάσωση των συμμάχων στρατιωτών που είχαν μείνει πίσω. Για τη σημαντική του προσφορά έλαβε τιμητικό δίπλωμα το 1945 από τον Στρατάρχη Αλεξάντερ.
Στις 25 Ιανουαρίου 1942, ημέρα Κυριακή, ισχυρές γερμανικές δυνάμεις από 1.500 άνδρες, μπήκαν αιφνιδιαστικά στα Ανώγεια, ενώ ο αγωνιστής ιερέας τελούσε τη θεία λειτουργία στο Περαχώρι στον ναό της Παναγίας.
Οι εισβολείς διακόπτουν τη λειτουργία και συγκεντρώνουν όλους τους κατοίκους στο Αρμί. Ζητούν επιτακτικά την παράδοση των όπλων αλλά και το Αγγλικό κλιμάκιο με τον ασύρματο του Συμμαχικού Στρατηγείου. Αφού δεν κατάφεραν τίποτα συλλαμβάνουν τον ιερέα και οκτώ ακόμα Ανωγειανούς. Ο παπά-Γιάννης κρατείται στις φυλακές Ηρακλείου αλλά όταν αποφυλακίζεται αναγκάζεται να καταφύγει στον Ψηλορείτη.
Λίγο αργότερα συμμετέχει σε αποστολή στη Μέση Ανατολή και με την άφιξή του στο Κάιρο εντάσσεται στις ελληνικές και συμμαχικές στρατιωτικές δυνάμεις. Στις 19 Ιουλίου 1943, ορκίζεται στρατιωτικός ιερέας Β’ τάξεως παρουσία και του ηγουμένου Αγαθάγγελου Λαγκουβάρδου.
Ο ηρωικός παπάς δεν ησυχάζει. Επιμένει να λάβει ειδική εκπαίδευση και παρά τις τρομερές δοκιμασίες που υπέστη κατάφερε να υποκλιθούν οι πάντες στη γενναιότητα που επέδειξε. Εκπαιδεύτηκε κομάντος αλεξιπτωτιστής και είναι ο μοναδικός αλεξιπτωτιστής ιερέας στον κόσμο! Με καμάρι έφερε το σήμα της RAF στον αριστερό βραχίονα.
Η δράση που αναπτύσσει αργότερα είναι εκπληκτική. Οι στρατιωτικές εκθέσεις υμνούν τον Ανωγειανό ιερέα που ανατίναξε τις αποθήκες βενζίνης της πόλης του Ηρακλείου και απέκοψε τα τηλεφωνικά σύρματα.
Η στρατιωτική του πορεία
Στις 30 Σεπτεμβρίου 1944, παίρνει μέρος στη μάχη της Φοινικιάς και με τους άντρες της ομάδας του και τον αξέχαστο Αμαριώτη Γιώργο Τυράκη, αιχμαλωτίζουν δυο Γερμανικά αυτοκίνητα.
Η απελευθέρωση τον βρίσκει στην τιτάνια προσπάθεια να επανέλθει η τάξη στο νησί. Τα ράσα που είχε βγάλει για να ολοκληρώσει την εκπαίδευσή του ως κομάντος δεν τα ξαναφόρεσε ποτέ, παρά την παραίνεση του Μητροπολίτη Αθανασίου Αποστολάκη. Ούτε και ο Επίσκοπος Αρκαδίας και μετέπειτα Κρήτης Ευγένιος κατάφερε να τον πείσει.
Από τα πιο επώδυνα χτυπήματα που του προκάλεσε η μισαλλοδοξία ήταν τότε που έγινε η αναγνώριση των αγωνιστών.
Το σύνολο των αρχηγών και οπλαρχηγών της πρώτης αναγνώρισης της Α.Ο.Α. 1950-1962 είναι 23 άτομα. Δύο Αρχηγοί (Στεφανογιάννης-Χριστομιχάλης), είκοσι Ανωγειανοί και ο Ανάστος Παρασύρης από τα Ζωνιανά σύνολο 23 άτομα. Ενώ όμως η έναρξη της αντάρτικης ομάδας Ανωγείων είναι η 15η Αυγούστου 1941, το πρακτικό της οποίας έχει υπογράψει ο Παπαγιάννης και έχει επικυρωθεί από την Ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου στις 10 Μαρτίου 1944, ως χρόνος συμμετοχής του Παπαγιάννη ορίζεται από το ΓΕΣ από τις 20 Ιουνίου 1944 ως 3 Φεβρουαρίου 1945. Στη δεύτερη αναγνώριση της Δικτατορίας του Γεωργίου Παπαδόπουλου 1973-1974 το σύνολο και πάλι των αναγνωρισμένων οπλαρχηγών με τους δύο Αρχηγούς είναι 23 άτομα αλλά το όνομα του παπά-Γιάννη απουσιάζει εντελώς.
Αφορμή η άρνησή του να συνδράμει τις δυνάμεις του στρατού και της χωροφυλακής στον εμφύλιο που ακολούθησε την περίοδο της Κατοχής. Η μη συμμετοχή του στον αλληλοσπαραγμό αυτό είχε ως συνέπεια και αποτέλεσμα μετά το καλοκαίρι του 1947 να γίνει το μαύρο πρόβατο για την Εθνική Αντίσταση αλλά και την εκκλησία της Κρήτης.
Αργότερα από οπλαρχηγός υποβιβάζεται σε απλό ένοπλο μέλος για δυο έτη και το 1951 αυτός ο Παπαφλέσσας της Αντίστασης καθαιρέθηκε από την Εκκλησία.
Συνοψίζοντας και σε λίγες γραμμές αναφέρουμε την στρατιωτική πορεία του παπά-Γιάννη.
– 18 Ιουλίου 1943 του απονέμεται ο βαθμός του Έφεδρου στρατιωτικού ιερέα β’ τάξεως λοχαγού.
– 24 Ιουλίου 1943 εγγράφεται στη δύναμη των αξιωματικών του Β.Ε.Σ.Μ.Α. και διατίθεται στο υπουργείο Στρατιωτικών.
– 11 Αυγούστου 1943 αποσπάται στη Διεύθυνση Ειδικών Υπηρεσιών Πολέμου.
Απολύθηκε στις 15 Οκτωβρίου 1943 με τον βαθμό του εφέδρου στρατιωτικού ιερέα δ’ τάξης ανθυπολοχαγού.
Στις 23 Μαρτίου 1944 του απονέμεται το μετάλλιο εξαίρετων πράξεων.
Ποτέ κανένα από τα παράσημα και τα διπλώματα που έλαβε τα χρόνια της κατοχής και μετέπειτα δεν αναρτήθηκε στους τοίχους του σπιτιού του. Μόνο μία φωτογραφία με καμήλες στην πυραμίδα του Χέοπος με τον Ασηγωνιώτη καπετάν Πέτρακα υπήρχε για να θυμίζει τα δύσκολα χρόνια.
Στις 26 Απριλίου 2014 ο Δήμος Ανωγείων, η Ιερά Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου και η Ενορία Παναγίας Ανωγείων απέδωσαν την οφειλόμενη τιμή στον παπά-Γιάννη Σκουλά με την αποκάλυψη της προτομής του στην ηρωική και ιστορική συνοικία Περαχώρι. Να θυμίζει στις επερχόμενες γενιές το χρέος των Ελλήνων προς την πατρίδα. Ιδιαίτερα σήμερα που δοκιμάζεται από εχθρούς αόρατους και επικίνδυνους, ο παπά-Γιάννης Σκουλάς δείχνει τον δρόμο. Με την πολλαπλή του ιδιότητα. Ως μαχητής της Μάχης της Κρήτης. Ως ιδρυτικό στέλεχος της Α.Ο.Α. Ως ευλογητής του αντάρτικου αγώνα. Ως παπάς Λοχαγός μέλος της Φορς 133. Ως παπάς αλεξιπτωτιστής και αντάρτης. Ως αριστερός φιλελεύθερος στην πολιτική του ταυτότητα.
Ένας περήφανος άνθρωπος
Μια από τις πράξεις του δείχνει και το μεγαλείο της ψυχής του.
Όπως προαναφέραμε αμέτρητες ήταν οι διακρίσεις και τα παράσημα που έλαβε. Η μεγαλύτερη ήταν από τον Βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιο τον ΣΤ’, που χορήγησε στον παπά-Γιάννη Σκουλά το Αξίωμα του Επίτιμου Μέλους του Πολιτικού Τμήματος του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Το παράσημο του παραπάνω αξιώματος απονεμήθηκε στον παπά-Γιάννη Σκουλά σε τελετή της Αγγλικής Πρεσβείας στην Αθήνα από τον πρέσβη Νόρτον.
Κι όμως ο λεβεντόκαρδος αυτός παπάς έκανε και κάτι πιο σπουδαίο που δείχνει πόσο αγνός πατριώτης ήταν. Μετά την καταδίκη και τον απαγχονισμό των Κυπρίων Καραολή και Δημητρίου το 1955, επιστρέφει στους Άγγλους όλα τα παράσημα που του είχαν δώσει για τις υπηρεσίες του στον αγώνα.
Παραδίδοντας τα παράσημα αυτά στον ίδιο τον πρόξενο στα Χανιά του είπε:
«Κύριε πρόξενε αγωνιστήκαμε μαζί και εχύσαμε το αίμα μας για την ελευθερία των λαών. Τώρα οι αδελφοί μας Κύπριοι ζητούν από εσάς την ελευθερία τους κι εσείς τους σκοτώνετε και τους κρεμάτε. Αυτός ήταν ο αγώνας μας για την ελευθερία; Αυτά τα παράσημά μου τα έχετε δώσει για αυτό τον αγώνα. Αυτά δεν ανήκουν σε μένα πια και σας τα επιστρέφω».
Και τα βγάνει από την τσέπη του και τα δίνει στον Άγγλο πρόξενο που κάτι πήγε να ψελλίσει καταφανώς αιφνιδιασμένος…
Αυτός ήταν ο παπά-Γιάννης Σκουλάς που όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο Πάτρικ Λη Φέρμορ, ήταν «Η προσωποποίηση της τιμιότητος, γενναίος, γενναιόδωρος και καλός άνθρωπος και η λεβεντιά του ήταν πηγή εμπνεύσεως για όλους μας σε εκείνες τις σκοτεινές μέρες. Τον τιμούσαν και τον αγαπούσαν όλοι όσοι τον εγνώριζαν».
Μεταξύ των πολλών και ο Μενέλαος Παρλαμάς σε μια τηλεοπτική εκπομπή το 1995 είχε πει για τον παπά-Γιάννη:
«Αποτελεί μια από τις μορφές της Αντίστασης τις πιο γνώριμες, γιατί ήδη από τον καιρό της μεγάλης Επανάστασης του 21, όπου και παπάδες έπαιζαν ρόλο πρωταγωνιστικό στις μάχες, θα έλεγα ότι ο παπά-Γιάννης είχε σαν πρότυπο τον Παπαφλέσσα, ο οποίος ήταν ένας ζωηρός παπάς. Έτσι ζωηρός παπάς, πολεμιστής, εγγράμματος, ήταν και ο παπά-Γιάννης. Άκουγα πολύ ότι ήταν και καλός κυνηγός, εξαίρετος ψάλτης και άτρωτος πολεμιστής. Εμένα μου θύμιζε τρόπον τινά τη μορφή του Παπαφλέσσα».
Πηγές:
Εφημερίδα «Ανωγή.»
Μαρτυρία Γεωργίου Σμπώκου στην ταινία μου «Η Μάχη της Κρήτης-Απάνθισμα μεγαλείου».
Δρος Γεωργίου Καλογεράκη: Ο παπά-Γιάννης Σκουλάς εφημερίς «Πατρίς».
Εύας Λαδιά: «Μια πράξη ανθρωπιάς του παπά-Γιάννη Σκουλά» εφημερίς «Ρεθεμνιώτικα Νέα».
