Σημαντικός είναι ο ρόλος του σχολείου, ήδη από το δημοτικό, στην ανάπτυξη και καλλιέργεια βασικών δεξιοτήτων των μαθητών για την επιλογή σπουδών και στη συνέχεια επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Μέσα από την εφαρμογή κατάλληλων μεθόδων και παρεμβάσεων, από τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσής τους οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να εξασκούνται, ώστε να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, να σέβονται την οπτική των άλλων, να θέτουν στόχους, να προβαίνουν στη λήψη υπεύθυνων αποφάσεων και να καλλιεργούν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Η ανάδειξη της σημασίας των δεξιοτήτων αυτών καθ’ όλη τη διαδρομή των ατόμων από την πρωτοβάθμια έως και την τριτοβάθμια εκπαίδευση, χαρακτηρίζονται βασικά εφόδια για την επίτευξη των προσωπικών επαγγελματικών επιλογών.
Τα παραπάνω επισημάνθηκαν στη διάρκεια της δεύτερης εκδήλωσης του κύκλου ομιλιών «Το Πανεπιστήμιο στην Κοινωνία» που διοργανώνεται από τη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης, τα ενταγμένα στο Κ.Ε.ΜΕ. (Κέντρο Ερευνών και Μελετών) εργαστήριά της, την Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου και τον Δήμο Ρεθύμνης με θέμα «Μια άλλη όψη της εκπαίδευσης: εφόδια και δεξιότητες πέρα από τις γνώσεις».
Στη διάρκεια της εκδήλωσης οι ομιλητές τόνισαν την ανάγκη προσέγγισης της εκπαίδευσης με διαφορετικό τρόπο, ώστε τα παιδιά να καλλιεργήσουν βασικές δεξιότητες, χρήσιμες για τη μετέπειτα ζωή τους.
Οι κοινωνικές δεξιότητες, η ενσυναίσθηση, οι επικοινωνιακές δεξιότητες, η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα είναι μερικές από τις λεγόμενες «ήπιες δεξιότητες» που πλέον δίνεται βαρύτητα στην εκπαίδευση των παιδιών, πέρα από την απόκτηση γνώσεων.
Ειδικότερα, η Παναγιώτα Δημητροπούλου, επίκουρη καθηγήτρια Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας του τμήματος Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης, με την ομιλία της ανέδειξε τις ήπιες δεξιότητες ως χρήσιμο εργαλείο για την επαγγελματική ζωή. Ο τίτλος της ομιλίας της ήταν «Η καλλιέργεια των ήπιων δεξιοτήτων στην εκπαίδευση: από το Δημοτικό έως και το Πανεπιστήμιο» και μεταξύ άλλων δήλωσε:
«Οι ήπιες δεξιότητες στην ουσία συνιστούν εργαλεία, πέρα από αυτό που ονομάζουμε σκληρές δεξιότητες, τις κανονικές τις γνώσεις που χρειάζονται για ένα επάγγελμα. Πρόκειται για τις δεξιότητες επικοινωνίας, αυτορρύθμισης, διαχείρισης συναισθημάτων, οι οποίες πλέον ζητούνται από τους εργοδότες για να μπορέσεις να ανταποκριθείς σε ένα οποιοδήποτε επάγγελμα».
Σύμφωνα με την κ. Δημητροπούλου οι ήπιες δεξιότητες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ψυχική υγεία και ο χώρος του σχολείου είναι κατάλληλος για την παροχή τέτοιου είδους υπηρεσιών:
«Υπάρχει σύνδεση των κοινωνικο-συναισθηματικών δεξιοτήτων που μαθαίνονται από το σχολείο και οδηγούν στις ήπιες δεξιότητες. Άρα τις ήπιες δεξιότητες δεν τις μαθαίνουν τα παιδιά από το πανεπιστήμιο, τις μαθαίνουν από το δημοτικό. Οι ήπιες δεξιότητες καλλιεργούνται μέσω προγραμμάτων παρέμβασης, πρόληψης και προαγωγής της ψυχικής υγείας. Αυτές εξελίσσονται σιγά-σιγά και γίνονται κτήμα, συμπεριφορές στα παιδιά ως ενήλικες πλέον για να μπορέσουν να τα αξιοποιήσουν αργότερα στα επαγγέλματα. Είναι μια ομπρέλα οι κοινωνικές δεξιότητες που περιλαμβάνουν ή εξελίσσονται σε ήπιες δεξιότητες. Στην ουσία υπάρχει ένας κοινός χώρος αυτών των δύο πεδίων».
Στη συνέχεια η κ. Δημητροπούλου αναφέρθηκε στις εκπαιδευτικές πολιτικές των σχολείων, αλλά και των πανεπιστημίων:
«Κάποια στιγμή θα πρέπει να υπάρξουν εκπαιδευτικές πολιτικές που να καλλιεργούν τις ήπιες δεξιότητες, τουλάχιστον στο δημοτικό και στο γυμνάσιο. Στο πανεπιστήμιο έχουμε προγράμματα μέσα από τα οποία καλλιεργούνται οι ήπιες δεξιότητες, τουλάχιστον στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων».
Πέραν των ήπιων δεξιοτήτων που πρέπει να καλλιεργούν τα παιδιά από μικρή ηλικία για ένα επιτυχημένο επαγγελματικό μέλλον, κρίσιμο είναι να καλλιεργήσουν και τις επαγγελματικές τους αξίες που παίζουν ρόλο στην επιλογή του ιδανικού επαγγέλματος.
Στις επαγγελματικές αξίες που κατέχει και αναπτύσσει ένας έφηβος αναφέρθηκε η Αποστολία Αχλαδά, μέλος ΕΔΙΠ τμήματος Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης με την ομιλία της «Ο ρόλος των επαγγελματικών αξιών στην επιλογή επαγγέλματος».
Η κοινωνική αναγνωσιμότητα, η κοινωνική προσφορά, οι οικονομικές απολαβές, το κύρος, το γόητρο είναι κάποιες από τις επαγγελματικές αξίες που ενδεχομένως έχει αναπτύξει ένας έφηβος και που κατευθύνουν τη συμπεριφορά και κατά συνέπεια την απόφασή του, σύμφωνα με την κ. Αχλαδά.
Όταν ο έφηβος μαθητής βρίσκεται σε αυτό το κομβικό σημείο της ζωής του που καλείται να επιλέξει τις σπουδές του και συνεπώς το επάγγελμα που επιθυμεί να ακολουθήσει, έρχεται αντιμέτωπος με μια περίπλοκη διαδικασία.
Η ανάπτυξη και η αυτογνωσία των επαγγελματικών αξιών ξεδιαλύνει το τοπίο στους εφήβους για τη σωστή επιλογή. Συγκεκριμένα η κ. Αχλαδά αναφέρει:
«Οι επαγγελματικές αξίες είναι αυτές που συμβάλλουν πολύ στη λήψη της επαγγελματικής απόφασης. Όταν διασαφηνίσει κάποιος, όταν έχει επίγνωση των αξιών του και τις ιεραρχήσει, τότε μπορεί να πάρει μια ποιοτική απόφαση για την επαγγελματική του επιλογή. Μέσα στο αξιακό μας σύστημα βρίσκονται αυτές οι επαγγελματικές αξίες, οι οποίες δίνουν νόημα στην εργασία, τι είναι σημαντικό για εμάς να υπάρχει στην εργασία. Είναι κάτι το οποίο βοηθά στο να επιλέξει ένας έφηβος το επάγγελμά του, εάν φυσικά τις ιεραρχήσει».
Ερεθίσματα για τη διαμόρφωση των επαγγελματικών αξιών δέχεται το παιδί από τους ανθρώπους του περιβάλλοντος στο οποίο ζει, μέσα στο οποίο αποκτάει αυτογνωσία για τα ιδανικά του. Όπως δήλωσε η κ. Αχλαδά:
«Οι επαγγελματικές αξίες διαμορφώνονται από την οικογένεια, το σχολείο, τους συμμαθητές και τους φίλους. Μέσα από την οικογένεια ο κάθε γονέας δίνει αξίες στο παιδί του. Αξίες που έχει ο γονέας για τον κόσμο της εργασίας, αυτές τις μεταφέρει και στο ίδιο το παιδί. Πολλές φορές βέβαια υιοθετούμε αξίες ασυνείδητα, χωρίς να τις επεξεργαζόμαστε. Οπότε αυτό που είναι σημαντικό να κάνει ο γονέας και το σχολείο είναι να προσπαθήσει να βοηθήσει τον μαθητή να αποκτήσει αυτογνωσία, να δει ποιες είναι οι αξίες του, γιατί είναι σημαντικές αυτές οι αξίες και να τις ιεραρχήσει».
Στη διαδικασία αναζήτησης των υποκειμενικών επαγγελματικών αξιών ο έφηβος καλείται να δημιουργήσει το ατομικό επαγγελματικό του προφίλ με βάση τα χαρακτηριστικά του. Η κ. Αχλαδά σημειώνει:
«Για τη λήψη απόφασης δεν συμβάλουν μόνο οι αξίες, είναι και τα προσωπικά χαρακτηριστικά που πρέπει να διερευνήσει ο μαθητής, ποιες είναι οι ικανότητες και δεξιότητες που έχει, ποια είναι τα επαγγελματικά του ενδιαφέρονται και οι συνθήκες εργασίας που επικρατούν. Αυτό που είναι σημαντικό είναι το παιδί να δημιουργήσει το ατομικό του προφίλ, πάντα σύμφωνα με τα προσωπικά του χαρακτηριστικά, ικανότητες, δεξιότητες, αξίες κ.ο.κ.».
