Ανάμεσά τους ο πρωτόκλητος της λευτεριάς Γιάννης Μαθιουδάκης
Μετά το μικρό, ελάχιστο αφιέρωμα στους φωτισμένους δασκάλους σκληρών εποχών, ας θυμηθούμε σήμερα και μερικούς καθηγητές που έδωσαν λάμψη από τη σοφία τους στις σχολικές αίθουσες του τόπου μας.
Ένας από αυτούς ο Δημήτρης Δαφέρμος.
Γεννήθηκε στην Αξό το 1912 και μετά τις εγκύκλιες σπουδές του στο Ρέθυμνο, γράφτηκε μετά από επιτυχείς εξετάσεις στη Φιλοσοφική σχολή Αθηνών και παράλληλα συνέχισε τις μουσικές του σπουδές στο Εθνικό Ωδείο.
Μεθοδικός και επιμελής ο Δημήτριος, κατάφερε να πάρει με άνεση το πτυχίο του φιλολόγου το 1937 και παράλληλα και το πτυχίο του στο βιολί.
Νεαρός καθηγητής υπηρέτησε αρχικά στο Λύκειο «Κοραής» και στη συνέχεια σε γυμνάσια του Ηρακλείου, Χανίων και Ρεθύμνου.
Ο διορισμός του στο Ρέθυμνο θα μπορούσε για κάποιον άλλον να είναι δοκιμασία. Ήταν στα πιο δύσκολα χρόνια που οι μνήμες του πολέμου ήταν νωπές. Οι μαθητές του εκτός από ανόμοιες ηλικίες είχαν και πένθος οι περισσότεροι. Τα μαύρα πουκάμισα και τα πένθιμα περιβραχιόνια ήταν μια συνηθισμένη εικόνα και σε δασκάλους και σε μαθητές, όπως εύστοχα σημειώνει ο Σπύρος Μαρνιέρος σκιαγραφώντας την προσωπικότητα του Δαφέρμου.
Τάξεις «προβληματικές» είχε κληθεί να τιθασεύσει ο νεαρός καθηγητής. Πολλοί συνάδελφοί του κουνούσαν με οίκτο το κεφάλι για την ατυχία του συναδέλφου τους, όπως τη θεωρούσαν, έχοντας μάλλον πικρή εμπειρία.
Ο Δημήτρης Δαφέρμος από την πρώτη μέρα διδασκαλίας «πέταξε» το απρόσιτο ύφος που επέβαλαν οι παιδαγωγικοί κανόνες της εποχής. Άφησε τον πραγματικό του εαυτό να προσεγγίσει τους μαθητές του. Η στωικότητα, η ειλικρίνεια, η φιλία, η κατανόηση, η πραότητα, η ευγένεια και η δύναμη που διέθετε στη διδασκαλία, κληρονομικό χάρισμα μάλλον από τον πατέρα του, έφεραν αποτελέσματα που έκαναν όλους να «τρίβουν» τα μάτια τους. Οι μαθητές του τον λάτρευαν και πειθαρχούσαν στο μάθημά του χωρίς απειλές και τιμωρίες.
Ο νεαρός φιλόλογος εφήρμοζε δικό του σύστημα. Όπως αναφέρει και ο Σπύρος Μαρνιέρος ακόμα και τα μαθήματα της ιστορίας τα έκανε απολαυστικά αφηγήματα. Απομάκρυνε από τους μαθητές το άγχος των χρονολογιών, επιβάλλοντας ελεύθερη απόδοση και τους άφηνε να εισδύουν στα άδυτα του θέματος καλλιεργώντας έτσι και την κριτική τους σκέψη. Αυτό που ενδιέφερε τον Δαφέρμο ήταν οι μαθητές του να μορφώνονται αποκτώντας άποψη και όχι μηρυκάζοντας γνώσεις. Κι έτσι οι μαθητές του τον θεωρούσαν πολύτιμο φίλο και οι συνάδελφοί του υποκλίνονταν με άδηλο σεβασμό στο αποτέλεσμα που τους παρουσίαζε επαινώντας τον.
Δίδασκε επίσης βιολί μέχρι τον θάνατό του στο Ωδείο Ρεθύμνου.Η κοινωνική δράση του, ήταν πλούσια και αξιομνημόνευτη, καθώς δίνει το παρόν σε κάθε φιλοπρόοδη κοινωνική εξόρμηση.
Υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος του πνευματικού σωματείου «Πνευματική Εστία», το οποίο δημιούργησε την Δημόσια Βιβλιοθήκη Ρεθύμνου.Για πολλά χρόνια ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης Ρεθύμνου (ΕΛΜΕΡ).
Ήταν ιδρυτής και πρόεδρος του Τουριστικού Συνδέσμου «Το Αρκάδι» και πρωτοστάτησε στην Τουριστική προβολή του τόπου, με δημοσιεύματα, ραδιοφωνικές ομιλίες και με την έκδοση πρόχειρου Τουριστικού Οδηγού το 1961.
Σαν επιμελητής του Αρχαιολογικού μουσείου Ρεθύμνου, ανάσκαψε τον Ιούνιο του 1947, τον πρώτο Μινωικό Τάφο του Ρεθύμνου, στην συνοικία Μασταμπάς. Τα ευρήματα της ανασκαφής, βρίσκονταν σε ειδική προθήκη του μουσείου Ρεθύμνου, μέχρι της μεταφοράς του μουσείου από τη Λότζια στη Φορτέτζα.
Ως πρόσκοπος κατέλαβε όλες τις βαθμίδες, μέχρι του Τοπικού Εφόρου και Εφόρου Δημοσιεύσεων, με Πτυχίο Αρχηγού Α’ της σχολής Πεντέλης το 1939.
Τον Μάιο του 1965, εκλέχτηκε πρόεδρος του συλλόγου Πολυτέκνων νομού Ρεθύμνης, θέση στην οποία επανεκλεγόταν μέχρι τον θάνατό του.
Ανέπτυξε πλούσια δημοσιογραφική δράση. Ήταν συνεργάτης των Ρεθεμνιώτικων Εφημερίδων «Βήμα» και «Κρητική Επιθεώρησις». Επίσης του επιστημονικού περιοδικού του Ηρακλείου «Κρητικά Χρονικά», του λαογραφικού περιοδικού Χανίων «Κρητική Εστία», του τουριστικού περιοδικού Αθηνών «Τουριστική Κρήτη», του λογοτεχνικού περιοδικού Αθηνών «Κρητική Πρωτοχρονιά».
Ήταν τακτικός συνεργάτης του Ραδιοφωνικού Σταθμού Χανίων, απ’ όπου μεταδόθηκαν 100 περίπου ομιλίες του, με θέματα σχετικά με την Κρήτη, από σκοπιά ηθογραφική, ιστορική, λαογραφική, αρχαιολογική, πολιτιστική.
Παράλληλα ασχολήθηκε με την ποίηση και την πεζογραφία. Το 1940, εκδίδει την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Ανατολές».
Είναι πλουσιότατο το συγγραφικό του έργο που είχαμε παρουσιάσει αναλυτικά σε προηγούμενο αφιέρωμα στο οποίο τονίζαμε και τις σημαντικές του πρωτοβουλίες στο πνευματικό και κοινωνικό γίγνεσθαι της πόλης.
Γιάννης Μαθιουδάκης
Από τους πρωτόκλητους της λευτεριάς, ο σπουδαίος καθηγητής Γιάννης Μαθιουδάκης πατέρας του πρώην προέδρου της ΕΣΗΕΑ Μανόλη Μαθιουδάκη εκλεκτού μας συνεργάτη και φίλου.
Ο Γιάννης Μαθιουδάκης, γεννήθηκε στην Κοξαρέ στις 25 Μαρτίου 1906 από αγροτική οικογένεια. Μόλις έλαβε το πτυχίο της Φιλοσοφικής σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών διορίστηκε στο γυμνάσιο της Νάξου και τρία χρόνια αργότερα μετατέθηκε στο Στ’ γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών.
Λάτρης της γνώσης δεν άφηνε το εαυτό του εύκαιρο ούτε για λίγο. Διάβαζε αδιάκοπα. Και πολεμούσε το άδικο από τα πιο τρυφερά του χρόνια. Έγραφε ασταμάτητα κι είχε τη χαρά να βλέπει από το 1936 μέχρι το 1941 να δημοσιεύονται στη φιλολογική εφημερίδα «Νεοελληνικά Γράμματα» στο λογοτεχνικό περιοδικό «Κρητικές Σελίδες» και στο περιοδικό «Δρήρος» κρητικά ηθογραφικά διηγήματα και συνεργασίες του.
Από την Αθήνα μετατίθεται στο «εν Παλαιοχώρα Προγυμνάσιον» και στις 13 Φεβρουαρίου 1940, συλλαμβάνεται στο γυμνάσιο Παλαιόχωρας από τις Αρχές της δικτατορίας του Μεταξά, για τα πολιτικά του φρονήματα και μετάγεται στην Αθήνα απ’ όπου απολύεται και γυρίζει στην Παλιόχωρα.
Η πρώτη του δυναμική παρουσία ήταν εκεί, όταν οι Γερμανοί μετά τη Μάχη της Κρήτης προχώρησαν σε αντίποινα. Όταν ο Μαθιουδάκης έμαθε για τη σύλληψη ομήρων κατέβηκε από το βουνό που είχε καταφύγει και σε άπταιστα Γερμανικά απευθύνθηκε στους ναζί. Μιλώντας στη γλώσσα τους προσπάθησε να τους εξηγήσει τη σημασία του Μολών Λαβέ. Και τους εντυπωσίασε τόσο που άφησαν τους μελοθάνατους ελεύθερους.
Το ’42 ή το ’43, ιδρύει την αντιστασιακή εφημερίδα «Νίκη», το ’43 εκφωνεί πατριωτικό λόγο στους μαθητές μετά την αναγγελία του θανάτου του Κωστή Παλαμά και οι Γερμανοί επιχειρούν να τον συλλάβουν, αλλά διαφεύγει και διακόπτει αυτοβούλως τη διδασκαλία του στο γυμνάσιο Ρεθύμνου. Από τότε αφιερώνεται αποκλειστικά στον αντιστασιακό αγώνα κατά των Γερμανών.
Ο καθηγητής από τις πρώτες μέρες που μόλευε την ανάσα του νησιού, η ανάσα του κατακτητή προσπαθούσε να ξεσηκώσει τον κόσμο. Στο πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου 1941, έγινε στο ξενοδοχείο «Αρκάδι» στην οδό Αρκαδίου μια συνωμοτική συνάντηση Ρεθεμνιωτών από κάθε κομματική πλευρά για να οργανωθεί ο αγώνας.
Τέλος Μαρτίου 1944, λίγους μήνες πριν χαράξει η λευτεριά ο Μαθιουδάκης, γραμματέας του ΕΑΜ μόλις είχε διευθετήσει ένα ζήτημα που αφορούσε την ομάδα του και κατέφυγε στην Σπηλιά της Μέσης, στην Γκιουμπρά για να ξεκουραστεί, συνοδευόμενος από τον Αντώνη Περακάκη. Εδώ τους βρήκαν οι Κλιάνης (Κουμπάρος), ο Αεράκης, ο Βαβαδάκης Αναστάσης, ο Τερζιδάκης Νίκος κι ένας επονίτης ο Χατζηνικολής από την Πηγή.
Στη σπηλιά αυτή γράφτηκε ο επίλογος της ζωής ενός μοναδικού ανδρός που δεν υπάρχει σελίδα της αντίστασης να μην τον περιγράφει με τα φωτεινότερα χρώματα.
Πολλές φορές αναφερόταν στο θέμα ο γνησιότερος εκφραστής της αντίστασης στον νομό μας, Γιώργης Αγγελιδάκης με εμφανή τη θλίψη κι ας είχαν περάσει τόσα χρόνια. Και δεν παρέλειπε να τονίζει πόσο εύκολα η ανθρώπινη αμέλεια μπορεί να καταστρέψει αγώνες και να απειλήσει ζωές.
Κώστας Ξεξάκης
Ανεκτίμητος πνευματικός πλούτος για τον τόπο και ο Κώστας Ξεξάκης.
Δεν είναι τυχαίο ότι ένας από τους σημαντικούς Πανεπιστημιακούς και ερευνητές ο Νικόλαος Τωμαδάκης είχε πει κάποτε με θαυμασμό, παρουσία του συναδέλφου του επίσης σημαντικού Ρεθεμνιώτη Μανούσου Μανούσακα: «Ο αρτιώτερον κατηρτησμένος και μεμυημένος εις την Νεοελληνικήν Φιλολογίαν εν Ρεθύμνω, δεν είναι Φιλόλογος! Είναι ο καθηγητής των Φυσικών Κώστας Ξεξάκης».
Γεννήθηκε στις 23 Μαΐου 1911 στα Καψαλιανά, που βρίσκονται στον ίσκιο του Αρκαδίου. Ο πατέρας του Ανδρέας Ι. Ξεξάκης, καταγόταν από το χωριό Αναχουρδοµέτοχα, που τώρα λέγεται Ελεύθερνα. Η έλλειψη σχολείου στο χωριό υποχρέωσε τον Κώστα να φοιτήσει στο δημοτικό σχολείο Αμνάτου. Εκεί στο σπίτι του όμως διδάχτηκε τις παραδόσεις της φυλής. Είχαν να λένε οι παλιοί για το σπίτι του γέρο Ξεξάκη πάντα ανοικτό και φιλόξενο και για τη σεμνότητα και αξιοσύνη της νοικοκυράς. Ολοκλήρωσε με επιτυχία τις σπουδές του χωρίς να δείχνει αδιαφορία για τα κοινά.
Κι ήρθαν τα χρόνια τα δίσεκτα για να αριστεύσει ο Ξεξάκης στο πεδίον της τιμής αυτή τη φορά. Από τους πρώτους είχε ενταχθεί στην Αντίσταση. Κάποτε τον συνέλαβαν και γνώρισε τα πιο φρικτά βασανιστήρια. Πέρασε μήνες κόλασης στο στρατόπεδο του Μέλκ γνωρίζοντας όλη τη ναζιστική θηριωδία.
Κατάφερε όμως να επιβιώσει και επέστρεψε στο Ρέθυμνο όπου και πρόσφερε πολυσήμαντο έργο.
Από το 1956 ήταν μέλος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρίας και από το 1981 και κάποια χρόνια πρόεδρός της. Διετέλεσε και πρόεδρος της ΕΛΜΕΡ το 1965, ενώ ήταν και από τους πρώτους Ρεθεμνιώτες σπηλαιολόγους με επιστημονική κατάρτιση μαζί με τον Νίκο Νιουράκη, το Χρίστο Μακρή κ.ά. έχοντας αποστολή την έρευνα γύρω από τα σπήλαια Μυλοποτάμου. Για τη δράση του αυτή τιμήθηκε μετά θάνατον από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρία. Δημοσίευσε πολλά λαογραφικά ιδιαίτερα για το ψωμί και παραδόσεις γύρω από το Αρκάδι που τεκμηριώνουν και την ταυτότητα του πυρπολητή.
Θα συνεχίσουμε με άλλες φωτεινές μορφές εκπαιδευτικών στο αυριανό μας φύλλο.
Μετά το μικρό, ελάχιστο αφιέρωμα στους φωτισμένους δασκάλους σκληρών εποχών, ας θυμηθούμε σήμερα και μερικούς καθηγητές που έδωσαν λάμψη από τη σοφία τους στις σχολικές αίθουσες του τόπου μας.
Ένας από αυτούς ο Δημήτρης Δαφέρμος.
Γεννήθηκε στην Αξό το 1912 και μετά τις εγκύκλιες σπουδές του στο Ρέθυμνο, γράφτηκε μετά από επιτυχείς εξετάσεις στη Φιλοσοφική σχολή Αθηνών και παράλληλα συνέχισε τις μουσικές του σπουδές στο Εθνικό Ωδείο.
Μεθοδικός και επιμελής ο Δημήτριος, κατάφερε να πάρει με άνεση το πτυχίο του φιλολόγου το 1937 και παράλληλα και το πτυχίο του στο βιολί.
Νεαρός καθηγητής υπηρέτησε αρχικά στο Λύκειο «Κοραής» και στη συνέχεια σε γυμνάσια του Ηρακλείου, Χανίων και Ρεθύμνου.
Ο διορισμός του στο Ρέθυμνο θα μπορούσε για κάποιον άλλον να είναι δοκιμασία. Ήταν στα πιο δύσκολα χρόνια που οι μνήμες του πολέμου ήταν νωπές. Οι μαθητές του εκτός από ανόμοιες ηλικίες είχαν και πένθος οι περισσότεροι. Τα μαύρα πουκάμισα και τα πένθιμα περιβραχιόνια ήταν μια συνηθισμένη εικόνα και σε δασκάλους και σε μαθητές, όπως εύστοχα σημειώνει ο Σπύρος Μαρνιέρος σκιαγραφώντας την προσωπικότητα του Δαφέρμου.
Τάξεις «προβληματικές» είχε κληθεί να τιθασεύσει ο νεαρός καθηγητής. Πολλοί συνάδελφοί του κουνούσαν με οίκτο το κεφάλι για την ατυχία του συναδέλφου τους, όπως τη θεωρούσαν, έχοντας μάλλον πικρή εμπειρία.
Ο Δημήτρης Δαφέρμος από την πρώτη μέρα διδασκαλίας «πέταξε» το απρόσιτο ύφος που επέβαλαν οι παιδαγωγικοί κανόνες της εποχής. Άφησε τον πραγματικό του εαυτό να προσεγγίσει τους μαθητές του. Η στωικότητα, η ειλικρίνεια, η φιλία, η κατανόηση, η πραότητα, η ευγένεια και η δύναμη που διέθετε στη διδασκαλία, κληρονομικό χάρισμα μάλλον από τον πατέρα του, έφεραν αποτελέσματα που έκαναν όλους να «τρίβουν» τα μάτια τους. Οι μαθητές του τον λάτρευαν και πειθαρχούσαν στο μάθημά του χωρίς απειλές και τιμωρίες.
Ο νεαρός φιλόλογος εφήρμοζε δικό του σύστημα. Όπως αναφέρει και ο Σπύρος Μαρνιέρος ακόμα και τα μαθήματα της ιστορίας τα έκανε απολαυστικά αφηγήματα. Απομάκρυνε από τους μαθητές το άγχος των χρονολογιών, επιβάλλοντας ελεύθερη απόδοση και τους άφηνε να εισδύουν στα άδυτα του θέματος καλλιεργώντας έτσι και την κριτική τους σκέψη. Αυτό που ενδιέφερε τον Δαφέρμο ήταν οι μαθητές του να μορφώνονται αποκτώντας άποψη και όχι μηρυκάζοντας γνώσεις. Κι έτσι οι μαθητές του τον θεωρούσαν πολύτιμο φίλο και οι συνάδελφοί του υποκλίνονταν με άδηλο σεβασμό στο αποτέλεσμα που τους παρουσίαζε επαινώντας τον.
Δίδασκε επίσης βιολί μέχρι τον θάνατό του στο Ωδείο Ρεθύμνου.Η κοινωνική δράση του, ήταν πλούσια και αξιομνημόνευτη, καθώς δίνει το παρόν σε κάθε φιλοπρόοδη κοινωνική εξόρμηση.
Υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος του πνευματικού σωματείου «Πνευματική Εστία», το οποίο δημιούργησε την Δημόσια Βιβλιοθήκη Ρεθύμνου.Για πολλά χρόνια ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης Ρεθύμνου (ΕΛΜΕΡ).
Ήταν ιδρυτής και πρόεδρος του Τουριστικού Συνδέσμου «Το Αρκάδι» και πρωτοστάτησε στην Τουριστική προβολή του τόπου, με δημοσιεύματα, ραδιοφωνικές ομιλίες και με την έκδοση πρόχειρου Τουριστικού Οδηγού το 1961.
Σαν επιμελητής του Αρχαιολογικού μουσείου Ρεθύμνου, ανάσκαψε τον Ιούνιο του 1947, τον πρώτο Μινωικό Τάφο του Ρεθύμνου, στην συνοικία Μασταμπάς. Τα ευρήματα της ανασκαφής, βρίσκονταν σε ειδική προθήκη του μουσείου Ρεθύμνου, μέχρι της μεταφοράς του μουσείου από τη Λότζια στη Φορτέτζα.
Ως πρόσκοπος κατέλαβε όλες τις βαθμίδες, μέχρι του Τοπικού Εφόρου και Εφόρου Δημοσιεύσεων, με Πτυχίο Αρχηγού Α’ της σχολής Πεντέλης το 1939.
Τον Μάιο του 1965, εκλέχτηκε πρόεδρος του συλλόγου Πολυτέκνων νομού Ρεθύμνης, θέση στην οποία επανεκλεγόταν μέχρι τον θάνατό του.
Ανέπτυξε πλούσια δημοσιογραφική δράση. Ήταν συνεργάτης των Ρεθεμνιώτικων Εφημερίδων «Βήμα» και «Κρητική Επιθεώρησις». Επίσης του επιστημονικού περιοδικού του Ηρακλείου «Κρητικά Χρονικά», του λαογραφικού περιοδικού Χανίων «Κρητική Εστία», του τουριστικού περιοδικού Αθηνών «Τουριστική Κρήτη», του λογοτεχνικού περιοδικού Αθηνών «Κρητική Πρωτοχρονιά».
Ήταν τακτικός συνεργάτης του Ραδιοφωνικού Σταθμού Χανίων, απ’ όπου μεταδόθηκαν 100 περίπου ομιλίες του, με θέματα σχετικά με την Κρήτη, από σκοπιά ηθογραφική, ιστορική, λαογραφική, αρχαιολογική, πολιτιστική.
Παράλληλα ασχολήθηκε με την ποίηση και την πεζογραφία. Το 1940, εκδίδει την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Ανατολές».
Είναι πλουσιότατο το συγγραφικό του έργο που είχαμε παρουσιάσει αναλυτικά σε προηγούμενο αφιέρωμα στο οποίο τονίζαμε και τις σημαντικές του πρωτοβουλίες στο πνευματικό και κοινωνικό γίγνεσθαι της πόλης.
Γιάννης Μαθιουδάκης
Από τους πρωτόκλητους της λευτεριάς, ο σπουδαίος καθηγητής Γιάννης Μαθιουδάκης πατέρας του πρώην προέδρου της ΕΣΗΕΑ Μανόλη Μαθιουδάκη εκλεκτού μας συνεργάτη και φίλου.
Ο Γιάννης Μαθιουδάκης, γεννήθηκε στην Κοξαρέ στις 25 Μαρτίου 1906 από αγροτική οικογένεια. Μόλις έλαβε το πτυχίο της Φιλοσοφικής σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών διορίστηκε στο γυμνάσιο της Νάξου και τρία χρόνια αργότερα μετατέθηκε στο Στ’ γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών.
Λάτρης της γνώσης δεν άφηνε το εαυτό του εύκαιρο ούτε για λίγο. Διάβαζε αδιάκοπα. Και πολεμούσε το άδικο από τα πιο τρυφερά του χρόνια. Έγραφε ασταμάτητα κι είχε τη χαρά να βλέπει από το 1936 μέχρι το 1941 να δημοσιεύονται στη φιλολογική εφημερίδα «Νεοελληνικά Γράμματα» στο λογοτεχνικό περιοδικό «Κρητικές Σελίδες» και στο περιοδικό «Δρήρος» κρητικά ηθογραφικά διηγήματα και συνεργασίες του.
Από την Αθήνα μετατίθεται στο «εν Παλαιοχώρα Προγυμνάσιον» και στις 13 Φεβρουαρίου 1940, συλλαμβάνεται στο γυμνάσιο Παλαιόχωρας από τις Αρχές της δικτατορίας του Μεταξά, για τα πολιτικά του φρονήματα και μετάγεται στην Αθήνα απ’ όπου απολύεται και γυρίζει στην Παλιόχωρα.
Η πρώτη του δυναμική παρουσία ήταν εκεί, όταν οι Γερμανοί μετά τη Μάχη της Κρήτης προχώρησαν σε αντίποινα. Όταν ο Μαθιουδάκης έμαθε για τη σύλληψη ομήρων κατέβηκε από το βουνό που είχε καταφύγει και σε άπταιστα Γερμανικά απευθύνθηκε στους ναζί. Μιλώντας στη γλώσσα τους προσπάθησε να τους εξηγήσει τη σημασία του Μολών Λαβέ. Και τους εντυπωσίασε τόσο που άφησαν τους μελοθάνατους ελεύθερους.
Το ’42 ή το ’43, ιδρύει την αντιστασιακή εφημερίδα «Νίκη», το ’43 εκφωνεί πατριωτικό λόγο στους μαθητές μετά την αναγγελία του θανάτου του Κωστή Παλαμά και οι Γερμανοί επιχειρούν να τον συλλάβουν, αλλά διαφεύγει και διακόπτει αυτοβούλως τη διδασκαλία του στο γυμνάσιο Ρεθύμνου. Από τότε αφιερώνεται αποκλειστικά στον αντιστασιακό αγώνα κατά των Γερμανών.
Ο καθηγητής από τις πρώτες μέρες που μόλευε την ανάσα του νησιού, η ανάσα του κατακτητή προσπαθούσε να ξεσηκώσει τον κόσμο. Στο πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου 1941, έγινε στο ξενοδοχείο «Αρκάδι» στην οδό Αρκαδίου μια συνωμοτική συνάντηση Ρεθεμνιωτών από κάθε κομματική πλευρά για να οργανωθεί ο αγώνας.
Τέλος Μαρτίου 1944, λίγους μήνες πριν χαράξει η λευτεριά ο Μαθιουδάκης, γραμματέας του ΕΑΜ μόλις είχε διευθετήσει ένα ζήτημα που αφορούσε την ομάδα του και κατέφυγε στην Σπηλιά της Μέσης, στην Γκιουμπρά για να ξεκουραστεί, συνοδευόμενος από τον Αντώνη Περακάκη. Εδώ τους βρήκαν οι Κλιάνης (Κουμπάρος), ο Αεράκης, ο Βαβαδάκης Αναστάσης, ο Τερζιδάκης Νίκος κι ένας επονίτης ο Χατζηνικολής από την Πηγή.
Στη σπηλιά αυτή γράφτηκε ο επίλογος της ζωής ενός μοναδικού ανδρός που δεν υπάρχει σελίδα της αντίστασης να μην τον περιγράφει με τα φωτεινότερα χρώματα.
Πολλές φορές αναφερόταν στο θέμα ο γνησιότερος εκφραστής της αντίστασης στον νομό μας, Γιώργης Αγγελιδάκης με εμφανή τη θλίψη κι ας είχαν περάσει τόσα χρόνια. Και δεν παρέλειπε να τονίζει πόσο εύκολα η ανθρώπινη αμέλεια μπορεί να καταστρέψει αγώνες και να απειλήσει ζωές.
Κώστας Ξεξάκης
Ανεκτίμητος πνευματικός πλούτος για τον τόπο και ο Κώστας Ξεξάκης.
Δεν είναι τυχαίο ότι ένας από τους σημαντικούς Πανεπιστημιακούς και ερευνητές ο Νικόλαος Τωμαδάκης είχε πει κάποτε με θαυμασμό, παρουσία του συναδέλφου του επίσης σημαντικού Ρεθεμνιώτη Μανούσου Μανούσακα: «Ο αρτιώτερον κατηρτησμένος και μεμυημένος εις την Νεοελληνικήν Φιλολογίαν εν Ρεθύμνω, δεν είναι Φιλόλογος! Είναι ο καθηγητής των Φυσικών Κώστας Ξεξάκης».
Γεννήθηκε στις 23 Μαΐου 1911 στα Καψαλιανά, που βρίσκονται στον ίσκιο του Αρκαδίου. Ο πατέρας του Ανδρέας Ι. Ξεξάκης, καταγόταν από το χωριό Αναχουρδοµέτοχα, που τώρα λέγεται Ελεύθερνα. Η έλλειψη σχολείου στο χωριό υποχρέωσε τον Κώστα να φοιτήσει στο δημοτικό σχολείο Αμνάτου. Εκεί στο σπίτι του όμως διδάχτηκε τις παραδόσεις της φυλής. Είχαν να λένε οι παλιοί για το σπίτι του γέρο Ξεξάκη πάντα ανοικτό και φιλόξενο και για τη σεμνότητα και αξιοσύνη της νοικοκυράς. Ολοκλήρωσε με επιτυχία τις σπουδές του χωρίς να δείχνει αδιαφορία για τα κοινά.
Κι ήρθαν τα χρόνια τα δίσεκτα για να αριστεύσει ο Ξεξάκης στο πεδίον της τιμής αυτή τη φορά. Από τους πρώτους είχε ενταχθεί στην Αντίσταση. Κάποτε τον συνέλαβαν και γνώρισε τα πιο φρικτά βασανιστήρια. Πέρασε μήνες κόλασης στο στρατόπεδο του Μέλκ γνωρίζοντας όλη τη ναζιστική θηριωδία.
Κατάφερε όμως να επιβιώσει και επέστρεψε στο Ρέθυμνο όπου και πρόσφερε πολυσήμαντο έργο.
Από το 1956 ήταν μέλος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρίας και από το 1981 και κάποια χρόνια πρόεδρός της. Διετέλεσε και πρόεδρος της ΕΛΜΕΡ το 1965, ενώ ήταν και από τους πρώτους Ρεθεμνιώτες σπηλαιολόγους με επιστημονική κατάρτιση μαζί με τον Νίκο Νιουράκη, το Χρίστο Μακρή κ.ά. έχοντας αποστολή την έρευνα γύρω από τα σπήλαια Μυλοποτάμου. Για τη δράση του αυτή τιμήθηκε μετά θάνατον από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρία. Δημοσίευσε πολλά λαογραφικά ιδιαίτερα για το ψωμί και παραδόσεις γύρω από το Αρκάδι που τεκμηριώνουν και την ταυτότητα του πυρπολητή.
Θα συνεχίσουμε με άλλες φωτεινές μορφές εκπαιδευτικών στο αυριανό μας φύλλο.
