Ο ρόλος του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Ε.ΔΙ.Β.ΕΑ
Αποτελεσματικός ο συνδυασμός εξ αποστάσεως και διά ζώσης εκπαίδευσης
Το πρόγραμμα «Οδυσσέας» αποτελεί παράδειγμα καλής πρακτικής, καθώς προωθεί την ασφαλή και δημιουργική αξιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων από μαθητές, ενισχύοντας την ανάπτυξη ψηφιακών αφηγήσεων και τη συνεργασία μεταξύ σχολείων από διαφορετικές χώρες
Η διαχείριση και η αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), δηλαδή το ευρύ φάσμα της τεχνολογίας, των συσκευών και των συστημάτων που έχουν αναπτυχθεί μέχρι σήμερα, συνιστά μία μεγάλη πρόκληση για την εκπαίδευση και κατ’ επέκταση για την ίδια την εκπαιδευτική κοινότητα. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη των νέων τεχνολογιών στις σχολικές αίθουσες, προκειμένου να καταστεί δυνατή η σύλληψη τους από τους μαθητές, με μέσα και τρόπους που θα ενισχύσουν τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη και θα εξυπηρετήσουν το διδακτικό έργο των εκπαιδευτικών, με όρους αποτελεσματικότητας και εκσυγχρονισμού. Τα υβριδικά μοντέλα που συνδυάζουν την εξ αποστάσεως, με τη δια ζώσης εκπαίδευση, πέρα από το γεγονός ότι συμβάλλουν σημαντικά στην άμβλυνση των ανισοτήτων και στη συμπερίληψη ατόμων με ειδικές ανάγκες, ασθένειες ή με προβλήματα προσβασιμότητας, αποτελούν και ένα κατάλληλο, συνδυαστικό εκπαιδευτικό μοντέλο αμεσότητας και ευελιξίας, προσαρμοσμένο στις σημερινές ανάγκες των καιρών.
Το παραπάνω επιμορφωτικό έργο επιχειρεί να εξυπηρετήσει το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης, μέσω του Εργαστηρίου Προηγμένων Μαθησιακών Τεχνολογιών στην Δια Βίου και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση (Ε.ΔΙ.Β.ΕΑ), καθότι σύμφωνα με τον απολογισμό που δημοσιεύτηκε, αναφορικά με τις εκπαιδευτικές δράσεις που υλοποιήθηκαν το 2024, επιμορφώθηκαν περισσότεροι από 16.000 εκπαιδευτικοί από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, με δωρεάν και επιδοτούμενα επιμορφωτικά σεμινάρια σχετικά με την αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης σε εκπαιδευτικά πλαίσια. Παράλληλα, το πρόγραμμα «Οδυσσέας», ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές, που αφορά την επιμόρφωση σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης και ΤΠΕ επεκτείνεται και φέτος σε 42 σχολεία, με τη συμμετοχή 735 μαθητών και 60 εκπαιδευτικών από Ελλάδα, Κύπρο και 14 άλλες χώρες. Αντικείμενο του προγράμματος αποτελεί η συνεργατική διερεύνηση και οικοδόμηση της γνώσης των μαθητών σχετικά με την ασφαλή και δημιουργική αξιοποίηση του διαδικτύου.
«Το μείγμα εξ αποστάσεως και δια ζώσης εκπαίδευσης δίνει πραγματικά εκπαιδευτικά αποτελέσματα»
Στη συμβολή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών, στην άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων αναφέρθηκε μεταξύ άλλων μιλώντας στα «Ρ.Ν.», ο Παναγιώτης Αναστασιάδης, καθηγητής Δια Βίου και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης με την χρήση των ΤΠΕ στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και Διευθυντής του ΕΔΙΒΕΑ: «Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ιστορικά αν το δούμε, όταν ξεκίνησε πριν από 200 χρόνια είχε σαν στόχο να εντάξει μη προνομιούχες ομάδες στο εκπαιδευτικό σύστημα. Από τις γυναίκες στο παρελθόν, μέχρι το ανοικτό Πανεπιστήμιο της Μεγάλης Βρετανίας, όπου για πρώτη φορά παιδιά και νέοι που δεν ήταν σε προνομιούχες τάξεις γνώρισαν τι σημαίνει Πανεπιστήμιο, μέχρι τις μέρες μας, όπου η εξ αποστάσεως εκπαίδευση σήμερα, μπορεί υπό παιδαγωγικές προϋποθέσεις να συμβάλλει στην άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, αλλά και άλλων ανισοτήτων, όπως γεωγραφικών για παράδειγμα. Έχει τις ίδιες δυνατότητες άραγε ένα παιδί που είναι σε ένα απομακρυσμένο χωριό της Κρήτης, με ένα στο Ηράκλειο και στο Ρέθυμνο;», συμπληρώνοντας επίσης ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση λειτουργεί συμπεριληπτικά για ασθενείς, άτομα τρίτης ηλικίας ή άτομα με ειδικές ανάγκες.
Η συνδυαστική λειτουργία της εξ αποστάσεως με την δια ζώσης εκπαίδευση συνιστούν ένα αποτελεσματικό μείγμα που φέρει αποτελέσματα και αυξάνει την ποιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ουσιαστικά, οι δύο αυτές διαφορετικές μορφές εκπαίδευσης αλληλοσυμπληρώνονται, σύμφωνα με τον κ. Αναστασιάδη: «Αυτό που έχει επικρατήσει είναι ο συνδυασμός της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με τη δια ζώσης, δηλαδή τα λεγόμενα υβριδικά, συνδυαστικά μοντέλα, έτσι ώστε να συνδυάζουμε την ευελιξία, στο χώρο, το χρόνο και το ρυθμό, με την αμεσότητα που έχει η δια ζώσης εκπαίδευση. Το θετικό της εξ αποστάσεως είναι η ευελιξία, το αρνητικό όμως είναι η έλλειψη αμεσότητας. Το θετικό της δια ζώσης είναι η αμεσότητα, αλλά το αρνητικό είναι η έλλειψη ευελιξίας. Άρα η δημιουργία ενός μίγματος, ενός συνδυασμού, δια ζώσης και εξ αποστάσεως δίνει πραγματικά εκπαιδευτικά αποτελέσματα και βελτιώνει την ποιότητα, όπου αυτό βέβαια είναι εφικτό».
Η ενίσχυση της δημιουργικότητας συμβάλλει στην ανάπτυξη ψηφιακών αφηγήσεων
Σε δημοτικά σχολεία και μαθητές απευθύνεται το επιμορφωτικό πρόγραμμα «Οδυσσέας», το οποίο βοηθάει τα παιδιά να αξιοποιήσουν παιδαγωγικά την τεχνητή νοημοσύνη και τις εφαρμογές της, στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, καθώς και να εξετάσουν τους κινδύνους που αυτή ελλοχεύει κατά την πλοήγησή τους στο διαδίκτυο. Σύμφωνα με τον κ. Αναστασιάδη, το πρόγραμμα το οποίο βρίσκεται σε λειτουργία τα τελευταία δύο με τρία χρόνια είναι και μία ευκαιρία διασύνδεσης των σχολείων της Κρήτης, με αντίστοιχα ιδρύματα του εξωτερικού και της υπόλοιπης Ελλάδας: «Για εμάς το ζητούμενο δεν είναι η τεχνολογία αυτήν καθ’ αυτήν, αλλά το παιδαγωγικό και κοινωνικό πλαίσιο αξιοποίησης της τεχνολογίας, δηλαδή πώς μπορούν οι μαθητές να την αξιοποιήσουν, για να ενθαρρύνουν τη δημιουργικότητά τους».
Αναφορικά με τον πώς ορίζουμε την έννοια της δημιουργικότητας και πώς αποσαφηνίζεται ο στόχος του προγράμματος, ο κ. Αναστασιάδης αναφέρθηκε στην ανάπτυξη ψηφιακών αφηγήσεων, δηλαδή αφηγήσεις που συνδυάζουν την παραδοσιακή προφορική αφήγηση, με πολυμέσα και εργαλεία επικοινωνίας, όπως φωτογραφίες, βίντεο και ήχοι: «Δημιουργικότητα είναι να ενθαρρύνεται η φαντασία, η πρωτοτυπία, η καινοτομία, η αποκλίνουσα σκέψη, μέσα από ψηφιακές αφηγήσεις, άρα οι μαθητές ενός σχολείου και ενός άλλου, που συνδέονται μέσω τηλεδιάσκεψης εξ αποστάσεως, να διερευνούν και να οικοδομούν τις γνώσεις τους, προκειμένου να φτιάξουν μία ψηφιακή αφήγηση για ένα συγκεκριμένο θέμα».
«Πρέπει να αναπτύξουμε όλες εκείνες τις δραστηριότητες, προκειμένου να φιλτράρουμε την πληροφορία»
Μία σημαντική έρευνα με τη συμμετοχή 2000 μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας, διεξήγαγε μέσα στο 2024, το Ε.ΔΙ.Β.ΕΑ, στο πλαίσιο μιας σειράς διαδικτυακών συζητήσεων με θέμα «Ανθρωποκεντρική Τεχνητή Νοημοσύνη». Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, το 40,9% των εκπαιδευτικών δήλωσαν ότι αισθάνονται αισιόδοξοι για την χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στο μέλλον, ενώ το 37,3% κατέγραψαν φόβο. Μάλιστα, επιχειρώντας να αποδώσουν με λέξεις, το τι τους έρχεται στο μυαλό όταν ακούν τεχνητή νοημοσύνη, οι εκπαιδευτικοί κατέγραψαν λέξεις όπως φόβος, ανησυχία, ηθική, αποξένωση, δημιουργικότητα, αυτοματοποίηση και άλλες. Τα παραπάνω αποτελέσματα διερεύνησης των τάσεων των εκπαιδευτικών δημιούργησαν την ανάγκη για την επιμόρφωσή τους, όπως σημείωσε ο κ. Αναστασιάδης και στη συνέχεια για την ανάπτυξη των μαθητικών προγραμμάτων για την ΤΝ. Όπως τόνισε: «Χρειάζεται ένα πλαίσιο αξιοποίησης της ΤΝ. Τόσο για τους εκπαιδευτικούς, όσο και για τους μαθητές ενθαρρύνουμε και καλλιεργούμε τη δεξιότητα της κριτικής σκέψης, γιατί είναι όρος επιβίωσης», ενώ επίσης πρόσθεσε: «Σε σχέση με τους εκπαιδευτικούς, η ΤΝ έχει συμβάλλει με μεγάλη ένταση και ορμή. Όταν στην καθημερινή μας ζωή αξιοποιούμε εφαρμογής ΤΝ, είναι προφανές ότι η αξιοποίησή τους, με παιδαγωγικούς και κοινωνικούς όρους, θα πρέπει να γίνεται και στην πράξη. Άρα εμείς αυτό που κάνουμε είναι ότι εφαρμόζουμε επιμορφωτικά προγράμματα, έτσι ώστε να προετοιμάσουμε τους εκπαιδευτικούς».
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν αφορά μόνο τα προγράμματα ΑΙ και τις εφαρμογές ΤΝ, όπως τόνισε ο κ. Αναστασιάδης, αλλά και το σύνολο των εργαλείων που επηρεάζουν και καθορίζουν τους αλγορίθμους στο διαδίκτυο, όπως για παράδειγμα στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Σύμφωνα με τον κ. Αναστασιάδη, οι κίνδυνοι που ελλοχεύει η ΤΝ και η αξιοποίηση της για τη δημιουργία ψευδών ειδήσεων, αλλά ακόμα και αληθοφανούς, αλλά παραπλανητικού οπτικοακουστικού υλικού είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που καλείται να διαχειριστεί η εκπαιδευτική κοινότητα. «Οι μαθητές πάντοτε είναι πιο δεκτικοί σε αυτό το νέο που έρχεται, αυτό που έχει όμως σημασία είναι να τους δώσουμε τη δυνατότητα και να τους ενημερώσουμε για τους κινδύνους. Πρέπει να αναπτύξουμε όλες εκείνες τις δεξιότητες, προκειμένου να φιλτράρουμε την πληροφορία. Τα fake news στην εποχή της ΤΝ είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Επίσης μεγάλο θέμα είναι η χρήση των προσωπικών μας δεδομένων, τα οποία πρέπει να ξέρουμε πώς να τα αξιοποιούμε και να τα διαχειριζόμαστε. Πρέπει να καταλάβουμε ότι όσο προχωράμε, οι αλγόριθμοι του ΑΙ θα διαχέονται παντού».
