Σημαντικά είναι τα βήματα που έχει κάνει η επιστήμη σε σχέση με την αντιμετώπιση και θεραπεία του καρκίνου. Βιολογία και ιατρική ακριβείας είναι οι δυο επιστήμες που συνεργάζονται και έχουν επιδοθεί εδώ και πολλά χρόνια σε έρευνες και μελέτες για στοχευμένες θεραπείες. Και το έχουν καταφέρει σε μεγάλο βαθμό, για αυτό σήμερα μπορούμε να μιλάμε για καρκίνους που αντιμετωπίζονται και για ασθενείς που μπορούν να έχουν ένα σημαντικό προσδόκιμο ζωής με μια καλή ποιότητα ζωής. Υπάρχουν όμως και εκείνοι οι τύποι καρκίνου για τους οποίους η επιστήμη έχει ακόμα δρόμο αφού δεν έχει ανακαλύψει ακόμα τους κατάλληλους βιοδείκτες. Όμως η έρευνα είναι σε εξέλιξη, ενώ η πρόοδος της τεχνολογίας είναι μια ακόμα σημαντική παράμετρος που μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα.
Τα παραπάνω θα αναπτυχθούν σήμερα το απόγευμα στη διάρκεια σχετικής εκδήλωσης με θέμα «Εμφάνιση και θεραπεία του καρκίνου: Αλήθειες και Μύθοι με τα μάτια της βιολογίας και της ιατρικής ακριβείας».
Την εκδήλωση διοργανώνει η Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης, τον δήμο Ρεθύμνης και τα Πειραματικά Σχολεία του νομού.
Στην εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στις 19:30 μ.μ. στο Ωδείο Ρεθύμνου θα μιλήσουν η Παναγούλα Κόλλια, καθηγήτρια Μοριακής Γενετικής Ανθρώπου του Τμήματος Βιολογίας ΕΚΠΑ και η Μαρία Σαμαρά, επίκουρος καθηγήτρια Παθολογικής Ανατομικής, του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Ο καθοριστικός ρόλος των βιοδεικτών
Με αφορμή την εκδήλωση τα «Ρ.Ν.» συνομίλησαν με την επίκουρη καθηγήτρια Παθολογικής Ανατομικής στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Μαρία Σαμαρά η οποία μας μίλησε για τον κρίσιμο ρόλο της βιολογίας στη θεραπεία και αντιμετώπιση του καρκίνου αλλά και για τη σημασία που αποκτούν οι βιοδείκτες στο να ακολουθούνται στοχευμένες θεραπείες, εξατομικευμένες στον κάθε ασθενή, επισημαίνοντας ταυτόχρονα τον ρόλο και την άμεση σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στη βιολογία και την ιατρική ακριβείας: «Πλέον είμαστε σε μια εποχή που κυριαρχούν οι στοχευμένες θεραπείες και οι ανοσοθεραπείες στο κομμάτι της θεραπευτικής αντιμετώπισης των ογκολογικών ασθενών και φυσικά το υπόβαθρο σε όλο αυτό είναι ότι έχουμε εξασφαλίσει να βρούμε σε πολλούς καρκίνους – όχι σε όλους δυστυχώς – κατάλληλους βιοδείκτες. Βιοδείκτες με βάση τη βιολογία, δηλαδή γονίδια τα οποία είτε αδρανοποιούνται, είτε ενεργοποιούνται μέσω μεταλλάξεων ή άλλων μηχανισμών και τα οποία μπορούν να μας δώσουν πληροφορίες τόσο στο διαγνωστικό κομμάτι, δηλαδή να αναγνωρίσουμε έναν βιοδείκτη και να διαγνώσουμε έναν καρκίνο- όσο και στο κομμάτι του προσυμπτωματικού ελέγχου στο screening κάποιων ατόμων, ειδικά όταν μιλάμε για κληρονομικού τύπου καρκίνους που διαγιγνώσκεται κάποιος στην οικογένεια και πρέπει να ελεγχθούν και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένεια και κυρίως και σημαντικότερο είναι το κομμάτι που αφορά στους βιοδείκτες που έχουν προγνωστική και προληπτική αξία», αναφέρει και εξηγεί ότι ένας ασθενής μπορεί να έχει καρκίνο του πνεύμονα, όμως αυτός ο καρκίνος είναι κάτι τελείως διαφορετικό από ενός ασθενή που έχει αντίστοιχα καρκίνο του πνεύμονα: «Διαφέρει ο τύπος και ιστολογικά, διαφέρει το γενετικό υπόβαθρο. Οι δυο ασθενείς δεν έχουν τις ίδιες γενετικές βλάβες στο DNA τους. Άρα το ότι έχουν τον ίδιο καρκίνο δεν σημαίνει ότι θα ωφεληθούν από την ίδια θεραπεία. Άρα είναι πολύ σημαντικό πλέον, να γνωρίζουμε, για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε πολύ πιο αποτελεσματικά τους ασθενείς -δυστυχώς δεν έχουμε τη δυνατότητα αυτή σε όλους τους καρκίνους -αλλά εκεί που έχουμε ανακαλύψει βιοδείκτες μοριακούς και γενετικές αλλαγές είναι πολύ σημαντικό, να μπορέσουμε να συνθέσουμε το γενετικό τους προφίλ, να δούμε ποιες βλάβες έχουν οι όγκοι που κουβαλάνε, ώστε να μπορέσουμε να στοχεύουμε με μεγάλη ειδίκευση για να είναι η θεραπεία τους και πιο αποτελεσματική και να έχει λιγότερες παρενέργειες».
Η μέχρι σήμερα έρευνα της επιστήμης, όπως αναφέρει, έχει ανακαλύψει βιοδείκτες για κοινούς – συχνούς καρκίνους, όπως είναι του πνεύμονα, ο καρκίνος του μαστού που είναι οι πιο συχνοί και θανατηφόροι καρκίνοι: «Δεν έχουμε ακόμα βιοδείκτες για τον καρκίνο του παγκρέατος που είναι ένα νόσημα το οποίο είναι ιδιαίτερα θανατηφόρο αλλά γίνονται προσπάθειες. Ακόμα και για τον καρκίνο του μαστού υπάρχουν συγκεκριμένοι υπότυποι και ιστολογικά και με βάση τους βιοδείκτες, υπάρχουν οι γυναίκες οι οποίες μπορούν να λάβουν ορμονολογική θεραπεία λόγω των βιοδεικτών που τους επιτρέπει να λάβουν θεραπεία και να έχουν όφελος από αυτή. Υπάρχουν και γυναίκες που εκφράζουν έναν άλλο βιοδείκτη που λέγεται HER 2 και υπάρχει φάρμακο στοχευμένο για αυτό τον βιοδείκτη. Άρα όταν διαγνωστούν αυτές οι γυναίκες και ελέγχουν ότι έχουν αυτό το γονίδιο, αυτή την αλλοίωση, τότε τους χορηγείται το συγκεκριμένο στοχευμένο φάρμακο και πηγαίνουν πολύ καλύτερα. Υπάρχουν όμως και οι γυναίκες οι οποίες δεν εκφράζουν ούτε υποδοχείς οιστρογόνων ούτε το συγκεκριμένο HER 2 του βιοδείκτη, άρα δεν μπορούν να πάρουν ούτε ορμονοθεραπεία ούτε το συγκεκριμένο antiher φάρμακο. Αυτές οι γυναίκες λέμε ότι έχουν ένα τριπλά αρνητικό μαστό. Δεν εκφράζουν συγκεκριμένους βιοδείκτες. Αυτές οι γυναίκες στοχεύονται διαφορετικά με διάφορα ανοσοποιητικά. Η ανοσοθεραπεία είναι ένα κομμάτι που έχει μπει τα τελευταία χρόνια και προσφέρει σε πολλά νεοπλάσματα τεράστιο όφελος. Έχει αντιμετώπιση αξιοθαύμαστη», σημείωσε η κ. Σαμαρά.
Στην έρευνα που ξεκίνησε από το 2017 έχουν συμβάλλει καθοριστικά η ανάπτυξη της τεχνολογίας και τα δίκτυα ιατρική ακριβείας. Στην Ελλάδα υπάρχει το Εθνικό Δίκτυο Μοριακής Βιολογίας το ΕΔΙΜΟ, το ΙΤΕ στην Κρήτη, Κέντρα στην Πάτρα, την Αθήνα, τη Θεσσαλία, τα οποία, όπως τόνισε, προσπαθούν να παρέχουν υπηρεσίες υγείας, διαγνωστικές σε ογκολογικούς ασθενείς και εξειδικεύονται είτε σε ηπατολογικές κακοήθειες είτε σε συμπαγή νεοπλάσματα, σε συμπαγείς όγκους είτε σε νεφρολογικές διαταραχές. Όπως εξηγεί η επίκουρη καθηγήτρια Παθολογικής Ανατομικής του πανεπιστημίου Θεσσαλίας «ο στόχος όμως είναι να προσφέρουν αυτές τις υπηρεσίες για να ανιχνεύσουν το μοριακό προφίλ των ογκολογικών ασθενών και να τους κατευθύνουν σε στοχευμένες θεραπείες. Τα τελευταία χρόνια είναι τέτοια η πρόοδος της τεχνολογίας που έχει επιτρέψει μέσα από την αλληλούχιση του γονιδιώματος να μπορούμε να ανιχνεύουμε μεταλλάξεις σε πάρα πολλά γονίδια. Μέχρι τώρα ελέγχαμε τους βιοδείκτες μεμονωμένα, όμως πλέον με τα μέσα που διαθέτουμε μπορούμε σε ένα ασθενή να κάνουμε ένα πάνελ γονιδίων και να του καλύψουμε ακόμα και ολόκληρο το γονιδίωμα. Αυτό μας προσφέρει τη δυνατότητα να εντοπίσουμε ακόμα και νέους βιοδείκτες, οι οποίοι σιγά σιγά πέρα από τους κλασικούς που έχουν περάσει στην πράξη, θα ελεγχθούν, θα επικυρωθούν, θα μπουν σε κλινικές μελέτες για να δείξουν ότι όντως έχουν όφελος οι ασθενείς από τους συγκεκριμένους βιοδείκτες και στη συνέχεια θα περάσουν και αυτοί στην πράξη. Έχουμε πλέον πολλά όπλα και από πλευράς φαρμάκων και από πλευράς μεθοδολογιών- τεχνολογίας.
Η βιολογία είναι αυτή που μέσα από την έρευνα και αξιοποιώντας όλες αυτές τις σύγχρονες τεχνολογίες φέρνει στο προσκήνιο όλους αυτούς τους βιοδείκτες. Άρα είναι η βασική έρευνα η οποία προσφέρει τους βοδείκτες αυτούς οι οποίοι στη συνέχεια ελέγχονται, γίνονται διάφορες κλινικές μελέτες σε διάφορες φάσεις μέχρι να φτάσουν να συμπεριλαμβάνουν κλινικές μελέτες και να χορηγηθούν τα αντίστοιχα φάρμακα μέσω των μελετών στους ασθενείς και να βγουν στη συνέχεια στην κλινική πράξη. Είναι πολύ σημαντική η σύνδεση με την ιατρική της ογκολογίας γιατί αν δεν υπήρχαν οι βιοδείκτες δεν θα μπορούσαμε να είχαμε στοχευμένα φάρμακα».
Η θεραπεία του καρκίνου εξαρτάται από πολλές παραμέτρους
Όπως επεσήμανε μπορεί ο δρόμος να είναι μακρύς ακόμα όμως η επιστήμη έχει καταφέρει σήμερα και κάποιες μορφές καρκίνου να είναι ιάσιμες.
«Εμείς θέλουμε να καταλάβει ο κόσμος ότι δεν υπάρχει «άσπρο η μαύρο». Δεν στέκει ότι ο καρκίνος δεν θεραπεύεται ή θεραπεύεται. Εξαρτάται από πολλές παραμέτρους η θεραπεία του καρκίνου. Μπορούμε να έχουμε ιάσιμες περιπτώσεις, μπορούμε να έχουμε ασθενείς που αντιμετωπίζουν τον καρκίνο τους πλέον σαν μια χρόνια νόσο, μη θανατηφόρο- και η ύπαρξη των βιοδεικτών μας δίνουν αυτό το πλεονέκτημα – όμως δεν θεραπεύονται όλοι οι καρκίνοι».
Τόσο η πρόληψη όσο και η έγκαιρη διάγνωση αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για τη θεραπεία του: «Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η θεραπεία του καρκίνου έχει να κάνει πάρα πολύ και με την πρόληψη και με τον χρόνο που γίνεται η διάγνωση: όσο πιο νωρίς τόσο μεγαλύτερο όφελος έχει ο ασθενής να μετατρέψει τον καρκίνο σε ένα χρόνιο νόσημα», αναφέρει και προσθέτει ότι: «Πέρα από το DNA που κουβαλά κανείς, είναι σημαντικός ο τρόπος με τον οποίο ζούμε. Έχουμε και περιβαλλοντικές επιδράσεις. Πολλές τελευταίες μελέτες αναφέρουν ότι ακόμα παράγοντες που σχετίζονται με τις φλεγμονές: αν δεν αντιμετωπιστούν (οι φλεγμονές) δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθεί ένας καρκίνος όπως επίσης υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν ότι το μικροβίωμα ή μικροχλωρίδα που λέμε ότι έχουμε που μπορεί να διαταράσσεται ανάλογα με το φάρμακο που παίρνει κάποιος, ασπιρίνη ή αντιβίωση. Ακόμα και αυτή η διαταραχή μπορεί να δημιουργήσει ένα υπόστρωμα και να ευνοηθεί η ανάπτυξης για έναν καρκίνο, αυτό είναι και το πρόβλημα που δεν μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε. Είναι μια νόσος πολυπαραγοντική. Ο καρκίνος είναι νόσημα δυστυχώς, που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχει συμπτώματα. Για αυτό το κομμάτι της πρόληψης έχει να κάνει κυρίως πέρα από διατροφή και τον τρόπο ζωής μας και με τις τακτικές αιματολογικές εξετάσεις».
Παράλληλα, όπως πρόσθεσε, υπάρχουν κληρονομικοί και σποραδικοί καρκίνοι. «Για αυτό και συστήνεται στις οικογένειες που κάποιος έχει αναπτύξει καρκίνο συνήθως σε νεαρή ηλικία ή όταν βλέπουμε ότι υπάρχουν καρκίνοι σε μια οικογένεια, για παράδειγμα η μητέρα να έχει αναπτύξει καρκίνο μαστού, η γιαγιά είχε για παράδειγμα καρκίνο ωοθηκών η καρκίνο μαστού και βλέπουμε για παράδειγμα αρκετά άτομα της οικογένειας ότι έχουν αναπτύξει μορφές καρκίνου, τότε θα πρέπει να χτυπά καμπανάκι ότι σίγουρα υπάρχει αυτό που λέμε κληρονομική προδιάθεση. Καλό θα είναι να απομυθοποιήσουμε ότι είναι κάτι κακό γιατί ακόμα πολύς κόσμος το κρύβει. Θα πρέπει ο κόσμος να καταλάβει ότι ο καρκίνος δεν είναι κάτι κολλητικό. Δεν φταίει κάποιος επειδή κληρονόμησε κάποιο προβληματικό γονίδιο αλλά σίγουρα θα πρέπει να το κοινοποιήσει στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας για να μπορέσουν να ελεγχθούν και σε περίπτωση που κουβαλάνε κάποιες μεταλλάξεις, όπως είναι για παράδειγμα στα γονίδια BRCA στον καρκίνο του μαστού να προβούν στις αντίστοιχες εξετάσεις και να λάβουν την κατάλληλη συμβουλευτική για το πως θα το χειριστούν. Είναι κάτι που θα πρέπει να το πουν γιατί όσο πιο νωρίς γίνεται αυτό τόσο καλύτερα θα μπορέσουν να το αντιμετωπίσουν οι υπόλοιποι συγγενείς», κατέληξε.
Ο σύνδεσμος του YouTube για την παρακολούθηση της σημερινής εκδήλωσης είναι: https://www.youtube.com/live/Vitn9iSgZGg
