Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΩΣΤΑΝΤΟΥΔΑΚΗ
Η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης σε συνεδρία αυτής την 17η Οκτωβρίου 2017 διά του Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ειρηναίου, αποφάσισε εκθύμως να ευλογήσει την πρωτοβουλία της ενορίας Αγίου Παντελεήμονος Κεραμέ (τόπο καταγωγής του αοιδίμου Μητροπολίτη Κρήτης κυρού Βασιλείου Μαρκάκη) και να αναθέσει στον συγγραφέα, συνταξιούχο φιλόλογο καθηγητή – θεολόγο Κωστή Ηλ. Παπαδάκη τη συγγραφή ενός βιβλίου που θα αφορά στον βίο και την πολιτεία τού ως άνω ειρημένου προσώπου.
Ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης ευρυμαθής και πολυγραφότατος με τη σύνολη πνευματική του εμβρίθεια, αλλά και τη συστηματική αναδίφηση σε πηγές και αρχεία, όντως φρόντισε να φωτίσει την πολυσχιδή ιερή προσωπικότητα του Μεγάλου της Κρήτης Αρχιερέα Βασιλείου Μαρκάκη. Από το στασίδι που τον έταξε ο ρόλος του ανέλαβε με θυσιαστική ευθύνη να μελετήσει, να διερευνήσει και να αναψηλαφήσει προφορικές και γραπτές μαρτυρίες. Έμπειρος, φίλεργος, ανήσυχος ταξιδιώτης των εσωτερικών του τοπίων και έμπλεος λυρικών και θρησκευτικών εμπνεύσεων θέλησε να αγωνιστεί, για άλλη μια φορά, στο δύσβατο πεδίο της γραφής και του πνεύματος. Με ακριβή, εστιασμένο λόγο συνέγραψε ένα πόνημα το οποίο έχει σκοπό να προσπορίσει πολλαπλά οφέλη και διά του παραδείγματος να οδηγήσει στο ξέφωτο της θρησκευτικής συνείδησης.
Ο συγγραφέας, γνωστός για το πνευματικό κεφάλαιο που καταθέτει στην τράπεζα των γραμμάτων του νομού Ρεθύμνης, και όχι μόνον, διεξέρχεται με θαυμαστή επιμέλεια και ήθος, το ήθος είναι και το ύφος, όλα τα επί μέρους διαλαμβανόμενα στην μελέτη αυτή. Οι δε αναγνώστες εισπράττουν ως τόκο και ως λίπασμα ψυχής το ακτινοβόλο περίσσευμα της διάχυτης δράσης στο κοινωνικό, εκκλησιαστικό και ιστορικό επίπεδο του σεπτού Ιεράρχη. Με υψηλό εκκλησιαστικό φρόνημα ο συγγραφέας, με μοναστική προσήλωση στο έργο του, καθώς και με προφανή την αειθαλή, φιλέρευνη, γόνιμη πνευματική του ανησυχία, άκουσε το σήμαντρο της καρδιάς του να σημαίνει ένα προσκλητήριο χρέους και θέλησε να ανταποκριθεί για να συγγράψει αυτό το βιβλίο.
Καλούμαστε, λοιπόν, σ’ ένα νοητό περίπλου να ανοίξουμε την καρδιά μας και να ξεφυλλίσουμε αυτήν τη μελέτη ακολουθώντας τον συγγραφέα σ’ ένα οδοιπορικό ιχνηλασίας στα άγια βήματα του μακαριστού Βασιλείου Μαρκάκη. Να ακολουθήσουμε ευλαβούντες, ως συνοδοιπόροι, το χρονικό της πορείας προς τα άνω με σηματωρό την όλη προσφορά του στην Εκκλησία, στην κοινωνία, στην ιστορία.
Η ύλη του βιβλίου είναι σοφά επιμερισμένη σε τρία μέρη.
Το πρώτο μέρος αναφέρεται στα πεπραγμένα του Βασιλείου στην ανέλιξη του χρόνου, είτε ως μαθητής, είτε ως καθηγητής στη σχολή του Αγίου πνεύματος, είτε ως Επίσκοπος Αρκαδίας ή ακόμα και ως Μητροπολίτης Κρήτης.
Το δεύτερο μέρος καλύπτει και αναδεικνύει «σημαντικές πτυχές της ποιμαντορίας του αοιδίμου Ιεράρχη». Οι εγκύκλιοι που συνέταξε και απέστειλε στις ενορίες του αντανακλούν το ήθος και τα πατριωτικά του αισθήματα. Με εύστοχη πρόνοια ο συγγραφέας παραθέτει και παραλληλίζει τα ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα την αντίστοιχη περίοδο. Η συναίρεση ενός εκάστου ιστορικού πλαισίου με το πνεύμα και την ουσία των ιερών προτροπών συνιστούν ένα σχήμα που απαντά στη σχέση αιτίας και αιτιατού.
Το τρίτο μέρος επικυρώνει το κοινωνικό πρόσωπο τού από Αρκαδίας Μητροπολίτη Κρήτης Βασιλείου Μαρκάκη. Το «Βιβλίο Επισκεπτών» της Επισκοπής του στους Αγίους Δέκα και οι πολυάριθμες εγγραφές σ’ αυτό, καλύπτουν όλους τους χώρους των αξιωμάτων και κάθε είδους κοινωνική διαστρωμάτωση. Οι εγγραφές αυτές σημαίνουν κατά τον πλέον δηλωτικό τρόπο τα φιλόξενα και φιλάνθρωπα αισθήματα του περί ου ο λόγος Επισκόπου. Ιδιαίτερη έμφαση προσδίδει η πένα του συγγραφέα σε μια ευχετήρια κάρτα του Ν. Καζαντζάκη, καθώς και σε μία εγγραφή του καθηγητή της Φιλοσοφικής σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών, Νικολάου Β. Τωμαδάκη.
Ο Βασίλειος Μαρκάκης υπήρξε μια ηγετική εθνική και εκκλησιαστική μορφή. Ανήκει στη χορεία των διαπρεπών εκείνων ανδρών που έχουν επιθέσει ανεξίτηλα την σφραγίδα του δημιουργικού τους έργου σε όλο το φάσμα της καθόλου δραστηριότητάς τους.
Η ίδρυση και ανέγερση της Πρωτότυπης Γεωργικής Σχολής Μεσαράς σηματοδοτεί το ασίγαστο ενδιαφέρον του για την ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα. Η έγνοια του αρδεύεται από το ανήσυχο πνεύμα του, στην προσπάθεια να συμβάλει ανελλιπώς στο ταμείο της κοινωνικής προσφοράς.
Εμπνεόμενος, στη συνέχεια, από άδολα πατριωτικά αισθήματα, τόλμησε με οιστρήλατο πνεύμα να πυροδοτήσει τα ζώπυρα του χρέους και να προβάλει όρθια άρνηση στις διαταγές των γερμανικών κελευσμάτων. Μόλις, την ύστατη στιγμή, σώθηκε από τον κίνδυνο του εκτελεστικού αποσπάσματος, αλλά την εξορία στην Αθήνα δεν μπόρεσε να την αποφύγει μεσούσης της ναζιστικής κατοχής.
Οι υποσέλιδες σημειώσεις ή τα υποσελίδια σχόλια υπενθυμίζουν, συμπυκνωμένα, τους κυριότερους σταθμούς των αναφερομένων ανθρώπων.
Ο ερίτιμος Κωστής Παπαδάκης σκιαγραφεί αδρομερώς τα αλληλοδιάδοχα γεγονότα, σταθμούς της ζωής του βιογραφουμένου, χωρίς καμία εμφανή πρόθεση «αγιογράφησης» του προσώπου. «Συναξάρει» τη μνήμη με μία γλώσσα λιτή, κατανοητή, αδιαμεσολάβητη, ρέουσα, χωρίς ακκισμούς και σπουδαιολαγνείες. Κεντά τη φράση, ζυγίζει τη λέξη, λαξεύει την παράγραφο. Μία γλώσσα που λες και εφευρέθηκε για να υπηρετήσει μιαν οφειλή προς τον μακαριστό Μητροπολίτη. Η αφηγηματική στιλπνότητα και ευωχία υποστηρίζεται από τη δραστικότητα και τη θερμοκρασία των λέξεων, καθώς νοηματοδοτούνται από την παρατήρηση του ελαχίστου. Εξάλλου «από ένα τίποτα γίνεται ο παράδεισος».
Η μελέτη αυτή δικαιώνεται από την εκφραστική πληρότητα, τον αφηγηματικό ρυθμό, την ακρίβεια και μια υπολανθάνουσα μουσικότητα, θα έλεγα, με συναισθηματικές αποχρώσεις και ηθολογικές σταθερές αντλημένες από τον χαρακτήρα και τον βίο του αοιδίμου Μητροπολίτη.
Επομένως η βιογραφία που με σχολαστικότητα συνέγραψε ο συγγραφέας μπορεί να είναι μια χειροτεχνία λόγου, για να ξεφύγουμε από το μετεωρισμό που μας παιδεύει. Μία τοιχογραφία με διαθλασμένες μορφές προσώπων που χάνονται στον ιστορικό χρόνο. Στέλνει σήματα καλοσύνης, απόλαυσης, προβληματισμού και αισθητικής δικαίωσης. Έχει το χρώμα μιας επιδραστικής φωνής με το δικό της ύφος, τη φυσιογνωμία της αναγνωρίσιμη, χωρίς ξυλόγλυπτα κλισέ και ανέξοδα «πρέπει». Η βιογραφία μπορεί, τέλος, να λειτουργήσει σαν μια ομπρέλα παιδαγωγίας, για να χωρέσουν όλες οι δικές μας ελλείψεις. Ελπίζω πως η σημασία της θρησκευτικής αυτής αφήγησης- στο κέντρο της οποίας βρίσκεται η εξέχουσα μορφή του Βασιλείου Μαρκάκη – θα οδηγήσει σε νέες θρησκευτικές ανατάσεις. Κλείνοντας αυτό το βιβλίο οι αναγνώστες θα έχουν πάρει μαζί τους την ποιότητα της συγκίνησης που μόνον η πίστη στις αξίες μπορεί να επιδαψιλεύει ως ευγενή και λυτρωτική πρόσχωση στις ψυχές μας. Συνακόλουθα, θα παράξει στους αναγνώστες που θα εντρυφήσουν στις 242 σελίδες του βιβλίου την ευκαιρία «να ωτακουστούν του ίδιου τους του εαυτού» και να συνομολογήσουν «θαυμαστός ο Θεός εν τοις Αγίοις αυτού».
