Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων που διοργανώνει η Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου τιμώντας τα 200 χρόνια από το μαρτύριο των Αγίων Τεσσάρων νεομαρτύρων, εντάσσεται και μια έκδοση που εμπλουτίζει ουσιαστικά την τοπική μας βιβλιογραφία. Πρόκειται για το βιβλίο του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Οἱ Ἅγιοι Τέσσερις Μάρτυρες τοῦ Ρεθύμνου. Συναξαριακὰ καὶ βιογραφικὰ στοιχεῖα. Ἔλεγχος «ἡμαρτημένων», η οποία παρουσιάζεται σήμερα στις 19:00, στην αίθουσα του Ι.Ν. των Τεσσάρων Μαρτύρων του Ρεθύμνου.
Το βιβλίο συνιστά μια εμπεριστατωμένη έρευνα του συγγραφέα με στόχο τη σύνθεση της ιστορικής βιογραφίας των νεομαρτύρων αλλά και την αποκατάσταση των κατά τη γνώμη του εσφαλμένων απόψεων που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί αναφορικά με αυτήν.
Οργανωμένο σε 16 κεφάλαια, το βιβλίο διαπραγματεύεται, μεταξύ άλλων, τα ζητήματα που αφορούν στην οικογενειακή καταγωγή των νεομαρτύρων αλλά και τα φαινόμενα του εξισλαμισμού και του κρυπτοχριστιανισμού επί τουρκοκρατίας, τα οποία συνδέονται με την ταυτότητά τους. Ο αναγνώστης έχει επίσης τη δυνατότητα να πληροφορηθεί τα σχετικά με την αγιοκατάταξή τους στοιχεία, καθώς και τα σχετιζόμενα με τον τόπο και τον τρόπο του μαρτυρίου τους. Έχει ακόμη την ευκαιρία να περιδιαβεί τους ναούς τους αφιερωμένους στη μνήμη τους, τόσο τους εντός πόλης και νομού Ρεθύμνου, όσο και τους εκτός αυτού.
Ένα κεφάλαιο της έκδοσης αφιερώνεται στο ιστορικό της ειδικής Ακολουθίας των Αγίων Τεσσάρων νεομαρτύρων, ενώ συμπεριλαμβάνονται τα κείμενα της Ακολουθίας και του Παρακλητικού κανόνα του ψαλλόμενου κατά την 28η Οκτωβρίου.
Οι άξονες της ερευνητικής εργασίας του Κωστή Παπαδάκη
Την έκδοση, η οποία πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της Μητρόπολης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου με την υποστήριξη του Επίσημου Δελτίου της Εκκλησίας Κρήτης «Απόστολος Παύλος», προλογίζει ο Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Πρόδρομος. Στο προλόγισμά του, συνοψίζει τον χαρακτήρα και τον σκοπό της έκδοσης αυτής, αναφέροντας χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων:
«Τὸ ἀνὰ χεῖρας βιβλίο θὰ γίνει ἕνα κάλεσμα, ἕνα προσκλητήριο σάλπισμα, πού προσφέρεται μέσα στὴν ἐπετειακὴ αὐτὴ συγκυρία καὶ θὰ συμβάλει σημαντικά, ὥστε, πρῶτα ἀπ’ ὅλα, νὰ γνωρίσουμε τοὺς Ἁγίους μας, νὰ ψηλαφήσουμε τὶς πτυχὲς τῆς ζωῆς τους, τὶς προκλήσεις καὶ τὶς «προσκλήσεις» πού δέχθηκαν, νὰ ἐμπνευσθοῦμε ἀπὸ τὴν ζωὴ καὶ τὸν βηματισμό τους, νὰ φωτισθοῦμε ἀπὸ τὶς ἐπιλογές τους, νὰ ἀφουγκρασθοῦμε τὴ «μυστική», διαχρονικὴ καὶ αἰώνια φωνή τους, ἔτσι ὅπως ὑψώθηκε λίγο πρὶν τὸ μαρτύριό τους: «ἐμεῖς χριστιανοὶ γεννηθήκαμε καὶ χριστιανοὶ θὰ ἀποθάνωμε».
Παράλληλα, ο ίδιος ο συγγραφέας του βιβλίου περιγράφει τους άξονες της ερευνητικής του εργασίας και την αφόρμησή του γι’ αυτήν, ως εξής:
«Ἡ μακροχρόνια ἐνασχόλησή μας μὲ τοὺς Ἁγίους Τέσσερις Νεομάρτυρες τοῦ Ρεθύμνου μᾶς ἔφερε κοντὰ σὲ κάποια προβλήματα, ἐσφαλμένες γνῶμες καὶ ἀντιλήψεις πού δημιούργησε ἡ περὶ τῶν Ἁγίων ἔρευνα κάποιων μελετητῶν. Αὐτὰ τὰ προβλήματα θὰ προσπαθήσουμε νὰ προβάλουμε μὲ τὸ βιβλίο μας αὐτὸ, ἐπιχειρῶντας νὰ ἐπισημάνουμε τὴν ὀρθότερη, θεολογικὰ καὶ ἱστορικὰ ἄποψη».
Πέραν τούτων των «ημαρτημένων», όπως τα χαρακτηρίζει και στον υπότιτλο του βιβλίου, ο συγγραφέας διευκρινίζει ότι, παρότι αυτός υπήρξε ο αρχικός στόχος της εργασίας του, η ίδια η συγγραφή και η ανάγκη ανάπτυξης της επιχειρηματολογίας του τον ώθησαν τελικά «καὶ στὴν ἐκπόνηση τῆς παρούσας ἱστορικῆς βιογραφίας», ενώ δευτερευόντως ασχολήθηκε ιδιαίτερα και «μὲ τὸ θέμα τῶν ἐξισλαμισμῶν καὶ τοῦ κρυπτοχριστιανισμοῦ, ζητήματα ποὺ κατέχουν μιὰν ὅλως ἐξέχουσα καὶ ἰδιάζουσα θέση στὴ ζωὴ τῶν Ἁγίων».
Εικονογραφική τεκμηρίωση
Παράλειψη θα ήταν να μην υπογραμμιστεί ότι την πλούσια σε στοιχεία ερευνητική εργασία του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη πλαισιώνει και μια εξαιρετικά πλούσια εικονογραφική τεκμηρίωση, καθώς και ότι τη γενική εκδοτική ποιότητα του εγχειρήματος καθορίζουν η ιδιαίτερα επιμελημένη σελιδοποίηση και η άρτια εκτύπωση και βιβλιοδεσία, εργασίες τις οποίες έφερε γι’ άλλη μια φορά όλες εις πέρας, παρά τις ιδιαίτερες απαιτήσεις τους, η «Γραφοτεχνική Κρήτης».
Η χρήση του πολυτονικού συστήματος για τα κείμενα, η εισαγωγή εξαίρετων βυζαντινών κοσμημάτων για τη διακόσμηση, καθώς και το «βαρύ» ποιοτικό χαρτί για την εκτύπωση, συνιστούν εκδοτικές επιλογές που αναδεικνύουν περαιτέρω τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του βιβλίου.
Την έκδοση συμπληρώνουν μια εμπεριστατωμένη βιβλιογραφία, καθώς κι ένα βοηθητικό ευρετήριο ονομάτων, πραγμάτων και τόπων.
Η έκδοση
Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Οἱ Ἅγιοι Τέσσερις Μάρτυρες τοῦ Ρεθύμνου. Συναξαριακὰ καὶ βιογραφικὰ στοιχεῖα. Ἔλεγχος «ἡμαρτημένων», έκδοση Ι. Μ. Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου με την υποστήριξη του Επίσημου Δελτίου της Εκκλησίας Κρήτης «Απόστολος Παύλος», Ρέθυμνο 2024.
[σχήμα 16.5×27 εκ., αρ. σελ. 272].
