Τα λαχανικά κατά την αρχαιότητα ήταν μια πολύ σπουδαία συχνή διατροφική συνήθεια, την οποία προέτρεπαν και οι γιατροί της εποχής, ως μια μεγάλης σημασίας τροφή ως πηγή ευζωίας. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν πεισθεί για την σπουδαιότητα των λαχανικών και την είχαν καθιερώσει καθημερινά στο διαιτολόγιο τους, ιδιαίτερα οι αγρότες και οι με χαμηλού κοινωνικού στρώματος πολίτες.
Οι πρόγονοι μας χαρακτηρίζοντο «μικροτράπεζοι» και φυλλοτρώγες, εξ αιτίας του γεγονότος ότι ήταν λιτοδίαιτοι και έτρωγαν πολλά λαχανικά. Αυτοί δε που μας επαληθεύουν το μέγεθος της κατανάλωσης των λαχανικών, είναι οι κωμικοί συγγραφείς της εποχής, οι οποίοι αναφέρονται σε αυτό, χρησιμοποιώντας το σχήμα της υπερβολής για τις ανάγκες των έργων τους
Κατά την σημερινή εποχή όταν λέμε λαχανικά εννοούμε μία συγκεκριμένη οικογένεια λαχανικών, ενώ στα αρχαία χρόνια η λέξη αναφερόταν αόριστα σε όλα τα είδη φυτών, των οποίων έτρωγαν τα φύλλα τους και με αυτή τη σημασία χρησιμοποιείται από τους αρχαίους συγγραφείς. Παράλληλα όπου υπήρχαν αρχαία βοτανικά δεδομένα καταγράφονταν μαζί με το αντίστοιχο λαχανικό. Τα διάφορα φυτά που είχαν φαρμακευτικές ιδιότητες τα χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά ως φαρμακευτικά φυτά, όπως το φασκόμηλο, το φλισκούνι και πολλά άλλα, τα οποία όμως δεν κατέληγαν στο αρχαίο τραπέζι.
Τα σπουδαιότερα λαχανικά
– Η ατράφαξυς είναι το σημερινό σπανάκι. Το συγκεκριμένο λαχανικό το έβρισκαν άγριο στην φύση, αλλά και το καλλιεργούσαν ακόμη. Από το φυτό αυτό έτρωγαν τα φύλλα και του σπόρους του. Συνήθως το έτρωγαν βραστό.
– Το βλίτον τα σημερινά βλίτα. Ιστορικά για περίπου 2.500 χρόνια, από τον Αριστοφάνη μέχρι τις ημέρες μας, έχουν την ίδια μεταφορική σημασία, ο οποίος χρησιμοποιεί την λέξη «βλιτομάμμας» που σημαίνει χαζός, γκαφατζής. Τα μαγείρευαν με βρασμό, αλλά δεν έχαιραν μεγάλης εκτίμησης.
– Ο ασφόδελος τον θεωρούσαν εδώδιμο, αλλά ως τροφή δεν τον είχαν σε μεγάλη εκτίμηση. Ο Αριστοφάνης αναφέρεται σε αυτό το λαχανικό και ότι το έτρωγαν βραστό. Στην θρησκεία είχε σημασία, διότι έλεγαν ότι ήταν το λουλούδι των αγρών του κάτω κόσμου, όπου οι νεκροί που περιπλανιόνταν το κατανάλωναν ως τροφή. Ακόμη ο Όμηρος στα ποιήματα του αναφέρεται δύο φορές με ένα αγρό γεμάτο με ασφόδελους.
– Ο βολβός πρόκειται για τους εδώδιμους βολβούς που και σήμερα βρίσκουμε στην φύση και καταναλώνουμε ως μεζέδες και φυσικά δεν καλλιεργούνται. Το ίδιο και οι αρχαίοι πρόγονοι μας, έβρισκαν στη φύση και κατανάλωναν με ευχαρίστηση, αφού τους έβραζαν όπως και μεις σήμερα για να ξεπικρίσουν και στη συνέχεια τους εμβάπτιζαν σε ελαιόλαδο και ξύδι για συντήρηση, κατά κάποιο τρόπο τους έκαναν τουρσί.
Κάποια παραδείγματα βολβών θα μπορούσαν να αναφερθούν, όπως βολβός καλογριές, σκορδουλάκους, κρεμμυδούλες, άγριος Μάνης, κουρκουτσέλια, κ.ά.
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως η κατανάλωση τους, ενίσχυε την ερωτική τους διάθεση. Στα συμπόσια δε τους σέρβιραν μαζί με τυρί, λέγοντας πως ήταν ο ιδανικός συνδυασμός.
– Η γογγυλίς είναι το γογγύλι όπως λέμε σήμερα. Αναφέρεται ως ψητά γογγύλια, αλλά και γογγύλια τουρσί. Τα γογγύλια από την Θήβα και από την Μαντίνεια ήταν ανάμεσα στα ονομαστά της εποχής.
– Ο δαύκος ήταν το άγριο καρότο που περιέγραφε ολόκληρο το φυτό, ενώ με την λέξη καρωτόν αναφερόντουσαν στη ρίζα του. Υπάρχει και η λέξη.
– Ο σταφυλίνος που αναφερόταν σε κάποιο είδος καρότου. Το καρότο εκτός από την άγρια εκδοχή του, είχε εξημερωθεί και καλλιεργείτο από τους αρχαίους Έλληνες.
– Το κιχώριον σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν πρόκειται για ένα φυτό, αλλά για μια οικογένεια που περιλαμβάνει τα ραδίκια, το σταμναγκάθι, τα αντίδια και τις πικραλίδες. Ο λόγος που οι αρχαίοι Έλληνες δεν τα διαχώριζαν, είναι ότι μοιάζουν αρκετά μεταξύ τους και μάλιστα τα μαγείρευαν αρκετά συχνά, όπως και σήμερα. Τα έβρισκαν άγρια στη φύση, αλλά και τα καλλιεργούσαν.
– Η κολοκύνθη είναι το κολοκύθι που όλοι γνωρίζουμε, που από τα πολλά είδη που υπάρχουν, το συγκεκριμένο που ήταν γνωστό στην αρχαιότητα ήταν η νεροκολοκύθα. Η νεροκολοκύθα ήταν η μόνη που υπήρχε στην αρχαία Ελλάδα και ένα από τα πρώτα φυτά που καλλιέργησε ο άνθρωπος. Από την αρχαιότητα αυτή την κολοκύθα, χρησιμοποιούσαν για μεταφορά υγρών και βοήθεια στο κολύμπι. Ήταν αγαπητή για την τρυφερή και γλυκιά σάρκα της. Την έκαναν ψητή ή τηγανιτή ή την αποξήραιναν για τον χειμώνα.
– Το κρόμυον το σημερινό κρεμμύδι. Το κρεμμύδι είναι από τις πρώτες τροφές του ανθρώπου και καλλιεργείται για πάνω από 5.000 χρόνια. Είναι ένα πολύ εύκολο στην καλλιέργεια λαχανικό, έχει καλή απόδοση και συντηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να αλλοιωθεί. Ήταν όπως και σήμερα στην καθημερινή χρήση, στην παρασκευή φαγητών, αλλά το κατανάλωναν και ωμό, όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ήταν τροφή των αθλητών που το έτρωγαν ωμό, ως χυμό ή το έτριβαν στο κορμί τους, γιατί πίστευαν ότι έτσι ήταν πιο υγιείς. Ήταν επίσης τροφή των στρατιωτών, ειδικά στις περιπτώσεις εκστρατειών, όπως για παράδειγμα αυτές του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Βέβαια το πρόβλημα ήταν και τότε η μυρωδιά του, που αποτέλεσε σημαντικό θέμα των έργων των κωμικών συγγραφέων της εποχής εκείνης.
– Η κυνάρα ήταν το όνομα της σημερινής αγριαγκινάρας. Η σημερινή αγκινάρα που καλλιεργείται και καταναλώνεται σήμερα δεν ήταν γνωστή. Η αγριαγκινάρα που άρεσε στους αρχαίους Έλληνες, ονομάζεται επιστημονικά Cynara cornigera. Μοιάζει με την αγκινάρα, αλλά έχει μικρότερα και ποιο αγκαθωτά φύλλα και μικρότερα κεφάλια .Για να τις αποθηκεύσουν τις διατηρούσαν σε άλμη.
– Η κράμβη είναι το λάχανο ή μάπα, όπως το ξέρουμε σήμερα. Προήλθε από την εξημέρωση άγριου είδους και είναι αυτοφυές στην χώρα μας .Ήταν για τους αρχαίους ένα αγαπητό λάχανο στο οποίο απέδιδαν και πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Με αυτό ασχολήθηκαν αρκετοί λόγιοι,όπως ο Αριστοτέλης, ο Ιπποκράτης, ο Πυθαγόρας και αρκετοί άλλοι. Ο Ιπποκράτης το σύστηνε για κολικούς και δυσεντερία, ενώ ο Αριστοτέλης το θεωρούσε αντιμεθυστικό. Αναφέρεται και στη μυθολογία. Το έτρωγαν ωμό και βραστό.
Τέλος υπάρχει η μικρή πιθανότητα, όπου με την λέξη κράμβη να αναφερόντουσαν επιπλέον και στο κουνουπίδι.
Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε και σε άλλα λαχανικά κατά την αρχαιότητα, όπως το λάπαθον, το λυκίσκο, το λυκόσκορδον, η μαλάχη (μολόχα), την παπαρούνα, ημυάκανθος (σπαράγγι), ομύκης (μανιτάρια, το πράσο η ραφανίς (ραπανάκι), οσικυός (αγγούρι), το σκόροδον (σκόρδο), το τεύτλον (σέσκουλο) κ.ά.
Πηγές
– Διαδίκτυο
– Συγγρ. Ανδρέου Χάρου
