Την ανάγκη να αναθεωρήσουμε τον σχεδιασμό των πόλεών μας, υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής και της αυξανόμενης συχνότητας ακραίων καιρικών φαινομένων, υπογράμμισε στην εκπομπή της τηλεόρασης CRETA και στη Σώτια Πεντεδήμου, ο Μιχάλης Διακάκης, επίκουρος καθηγητής στο ΕΚΠΑ στο τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος. Τα τελευταία χρόνια, η ανατολική Μεσόγειος βιώνει εντονότερες φυσικές καταστροφές, όπως πλημμύρες και καταιγίδες, που σχετίζονται άμεσα με τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ωστόσο, οι υφιστάμενες υποδομές των πόλεων δεν επαρκούν για να διαχειριστούν τέτοιες καταστάσεις, καθώς πολλές έχουν χτιστεί σε πλημμυρικές ζώνες και παρουσιάζουν σοβαρές ελλείψεις σε αντιπλημμυρικά έργα, όπως επεσήμανε ο κ. Διακάκης.
Στον απόηχο της COP29, διάσκεψης κορυφής των παγκόσμιων ηγετών για τη δράση για το κλίμα και την κλιματική αλλαγή, που συγκάλεσε ο Ο.Η.Ε. και διεξάγεται αυτές τις μέρες στο Αζερμπαϊτζάν, ο κ. Διακάκης τόνισε, ότι η επιστήμη έχει πλέον τη δυνατότητα να προβλέπει ακραία καιρικά φαινόμενα, αν και με περιορισμένη χωρική ακρίβεια. Η ανάγκη για πρόληψη, μέσω συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, στρατηγικού σχεδιασμού και ενημέρωσης του κοινού, ώστε να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι, όπως και η σημασία της εκπαίδευσης, τόσο για τις αρχές πολιτικής προστασίας όσο και για τις τοπικές κοινότητες, που θα πρέπει να αναπτύξουν μηχανισμούς αντίδρασης απέναντι σε καταστροφές, είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση της επιβίωσής μας. Με δεδομένη την απροθυμία των μεγάλων κρατών να δεσμευτούν σε δραστικά μέτρα για τη μείωση των εκπομπών αερίων και ιδιαίτερα του διοξειδίου του άνθρακα, η ανθεκτικότητα των πόλεων αποτελεί προτεραιότητα για την προστασία των πολιτών και την αντιμετώπιση των φυσικών κινδύνων που εντείνονται σταδιακά.
«Τα ακραία φαινόμενα έχουν αυξανόμενη τάση στην Κρήτη»
Σύμφωνα με την έρευνα που διεξάγει το Πανεπιστήμιο του ΕΚΠΑ σε συνεργασία με το Εθνικό Αστεροσκοπείο, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, ειδικά στην Κρήτη, αυξάνονται διαρκώς, όπως επεσήμανε ο κ. Διακάκης: «Κοιτώντας τα ακραία φαινόμενα και μελετώντας τις φυσικές καταστροφές στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής, πρέπει πάντα να κοιτάμε μακροπρόθεσμα και βαθιά στο μέλλον, ώστε να μπορούμε να είμαστε αποτελεσματικοί στην πρόληψη. Το επεισόδιο στη Βαλένθια ή πέρσι το αντίστοιχο επεισόδιο με την κακοκαιρία Daniel στη Θεσσαλία είναι αυτής της σειράς της κλιματικής αλλαγής και αρχίζουν να συμβαίνουν με αυξανόμενο ρυθμό. Εμείς στη μελέτη μας στο ΕΚΠΑ σε συνεργασία με το Εθνικό Αστεροσκοπείο, αυτό που κάναμε είναι ότι εξετάσαμε τα τελευταία 40 χρόνια από ακραία φαινόμενα στην Ανατολική Μεσόγειο και διαπιστώσαμε ότι δεν είναι τόσο σπάνια όσο αρχικά θεωρούσαμε και μάλιστα ότι έχουν μία επιβεβαιωμένα αυξανόμενη τάση, ειδικά στην περιοχή μας, σε αρκετά σημαντικό βαθμό».
Μπορεί οι προβλέψεις ακραίων καιρικών φαινομένων με ακρίβεια να καθίστανται αδύνατες, αλλά υπάρχει μία σειρά από μέτρα που μπορούμε να πάρουμε, προκειμένου να μειώσουμε τους κινδύνους: «Σε αυτή τη φάση έχουμε αρκετή τεχνογνωσία στον τομέα της μετεωρολογίας, για να μπορέσουμε να δούμε αν κάποιο φαινόμενο που έρχεται στη χώρα μας ή στην ευρύτερη περιοχή πρόκειται να έχει ακραίες εκφάνσεις με βροχόπτωση, άνεμο κλπ. Αυτό που είναι σχετικά δύσκολο είναι να το προβλέψουμε στον χώρο με ακρίβεια. Είναι σημαντικό να είμαστε πολύ καλά προετοιμασμένοι, να επενδύουμε στην πρόληψη, να έχουμε σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης, να χρησιμοποιούμε τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, ώστε να μπορούμε σε κάθε περίπτωση να ειδοποιήσουμε το ευρύ κοινό και βεβαίως να έχουμε ένα γενικότερο έργο πρόληψης, με αντιπλημμυρικά έργα και με ένα κοινό που είναι εκπαιδευμένο και μπορεί να ανταποκριθεί καλύτερα στους κινδύνους που παρουσιάζουν τέτοια φαινόμενα».
Η ακαταλληλότητα των πόλεών μας και οι ανθρώπινες τεχνικές παρεμβάσεις σε ποταμούς και ρέματα δυσχεραίνουν το τοπίο της αποτελεσματικής αντιμετώπισης ακραίων καιρικών φαινομένων, με τη στροφή σε άλλες λύσεις να κρίνεται απαραίτητη, όπως επεσήμανε ο κ. Διακάκης: «Πολύ φοβάμαι ότι δεν είμαστε κοντά στη σχεδίαση μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής που θα προβλέπει εξ ολοκλήρου φαινόμενα και καταστάσεις, διότι το πρώτιστο που μας λείπει και το πιο ουσιαστικό είναι ότι οι πόλεις μας δεν είναι σχεδιασμένες για το κλίμα που ήδη παρατηρούμε και αναμένουμε να έχουμε στο μέλλον. Το νερό που κατεβαίνει από τα ποτάμια μας χρειάζεται πολύ μεγαλύτερο χώρο για να κατεβεί απρόσκοπτα προς τη θάλασσα, ενώ εμείς έχουμε χτίσει στα πλημμυρικά πεδία, πολλές φορές έχουμε στενέψει και τα ρέματα, μην αφήνοντας χώρο στο νερό να κινηθεί χωρίς εμπόδια. Δυστυχώς, σε βραχύ χρονικό ορίζοντα είναι δύσκολο πρακτικά να το αναστρέψουμε. Άρα εξετάζουμε άλλου είδους λύσεις, όπως είναι η εκπαίδευση, τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και κάποια στοχευμένα αντιπλημμυρικά έργα, τα οποία εκτιμούμε ότι μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο, αλλά δεν μπορούν να μας εξασφαλίσουν την απόλυτη ασφάλεια, ειδικά στις μεγάλες αστικές περιοχές».
«Να επιταχυνθεί η διαδικασία υλοποίησης έργων»
Όπως σημείωσε ο καθηγητής του ΕΚΠΑ στη Σώτια Πεντεδήμου, υπάρχουν τεχνολογικά και μετεωρολογικά εργαλεία που μπορούμε να αξιοποιήσουμε, καθώς και έργα που μπορούν να μας εξυπηρετήσουν στην αντιπλημμυρική μας θωράκιση: «Το πρώτιστο είναι να προστατέψουμε την ανθρώπινη ζωή και εδώ έχουμε κάποια εργαλεία που μας έχει δώσει η τεχνολογία, μία πολύ καλύτερη μετεωρολογική πρόβλεψη, αρκετά μοντέλα που μπορούν να μας δώσουν με μεγάλη ακρίβεια την εμφάνιση ακραίων φαινομένων, μία μεγάλη εμπειρία που μας βοηθάει να καταλάβουμε ποια από αυτά τα φαινόμενα μπορούν να μας δημιουργήσουν πρόβλημα, καινούργιους θεσμούς με ένα καινούργιο υπουργείο κλιματικής κρίσης και πολιτικής προστασίας που μπορεί να μας προστατεύσει καλύτερα και ένα κοινό που είναι πιο ενημερωμένο. Άλλες παρεμβάσεις μπορούν να είναι κυρίως στη χώρα μας, φράγματα ορεινής υδρονομίας στα ανάντη των λεκανών όπως λέμε, τα οποία έχουν στόχο να ρυθμίσουν τη ροή, να ανασχέσουν κατά κάποιο τρόπο τους μεγάλους όγκους νερού που κατεβαίνουν προς τις πεδιάδες και κυρίως προς τις ακτές και να σταματήσουν έντονα φαινόμενα, όπως είδαμε πριν δύο χρόνια στην Αγία Πελαγία, όπως το είδαμε στη Σητεία και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπου έχουμε πολύ πυκνή δόμηση κοντά στην ακτή, στις εκβολές των ποταμών».
Ταχύτεροι ρυθμοί στις κατασκευές έργων και δράσεις ενημέρωσης πολιτών αποτελούν σημαντικά βήματα για το μέλλον: «Δεν θα έλεγα ότι δεν έχει γίνει τίποτα, αλλά θα ήθελα και εγώ και ο υπόλοιπος επιστημονικός κλάδος να επιταχυνθεί κατά το δυνατόν περισσότερο η διαδικασία υλοποίησης των έργων που αναφέραμε, για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Έχει φτάσει η στιγμή να ενισχυθούν σημαντικά τα προγράμματα ευαισθητοποίησης, τα προγράμματα εκπαίδευσης, τόσο των στελεχών πολιτικής προστασίας, αλλά και του ευρύτερου κοινού, όπως τα σχολεία και ειδικές ομάδες που κινδυνεύουν περισσότερο, για να έχουμε μία καλύτερη ετοιμότητα σε ατομικό επίπεδο, γεγονός που καθιστά μία πόλη πιο ανθεκτική», όπως ανέφερε ο κ. Διακάκης.
Επιμέλεια: Γιάννης Κωστάκογλου
