Κάθε χρόνο τη δεύτερη Κυριακή του Μαΐου εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα της Μητέρας ή κατά το κοινώς λεγόμενο «Γιορτή της Μητέρας». Προσωπικά, με θυμάμαι την πρώτη φορά που έμαθα γι’ αυτή την επέτειο, έτρεξα στον μπαμπά μου να του ζητήσω χρήματα για να πάρω στη μητέρα μου ένα δώρο, αλλά λόγω Κυριακής κατάφερα να της προσφέρω ένα λουλούδι και να λάβω ως ανταπόδοση ένα μητρικό φιλί, ένα χάδι και μια μεγάλη αγκαλιά. Το γεγονός όμως ότι, παρόλο που δεν τα είχα στερηθεί καθόλου όλα αυτά, ήλθαν ως συνέχεια της δικής μου πράξης, με έκανε να συνειδητοποιήσω από νωρίς τη σημασία του να αναγνωρίζεις σε κάποια-ον την προσφορά του, ακόμη κι αν αυτή-ός το θεωρούν φυσικό και αυτονόητο.
Το ερώτημα, ωστόσο, που μου έθεσα, για να ξεπεράσω τα δικά μου αυτονόητα, ήταν γιατί αυτός ο διθυραμβικός τρόπος αναγνώρισης του ρόλου της μάνας σε σύγκριση με αυτόν του πατέρα. Η πρώτη απλοϊκή ερμηνεία προήλθε από τη φυσική τάξη των πραγμάτων. Η μάνα είναι που κυοφορεί εννιά μήνες το παιδί, που δένεται, όχι μόνο με τον ομφάλιο λώρο αλλά και με όλες αυτές τις βιολογικές, γονιδιακές και ψυχολογικές διεργασίες. Που γι’ αυτό, ίσως λατρευόταν κατά πάσα πιθανότητα στην αρχαιότητα ή έδινε τη δυνατότητα η γυναίκα-μάνα να κυριαρχεί σε κάποιους πολιτισμούς, μεταξύ αυτών, αλλά όχι στην έκταση που νομίζουμε, και στον μινωϊκό, κοινωνικά απέναντι στο ανδρικό φύλο.
Όμως δεν μπορεί να ήταν μόνον αυτό. Η καθιέρωση της «Γιορτής της Μητέρας» που έλαβε χώρα πρώτη φορά το 1914 μετά τις προσπάθειες της Αμερικανίδας κοινωνικής ακτιβίστριας Άννας-Μαρίας Τζάρβις, πέρα από την αναγνώριση του ρόλου της μητέρας σχετίζεται με την πατριαρχική δομή των σύγχρονων κοινωνιών και τις ενοχές τους απέναντι στις γυναίκες. Τα δικαιώματα και οι ζωές των γυναικών περιορίζονταν μέχρι το γυναικείο κίνημα να σηκώσει δυναμικά το ανάστημά του στο ρόλο της συζύγου και της μάνας. Αποστολές που θα μπορούσαν να έρθουν σε πέρας χωρίς την καταπίεση που υπέστησαν γενιές και γενιές γυναικών οι οποίες εκτός από σύζυγοι και μανάδες ήθελαν να είναι και ελεύθερες γυναίκες.
Σήμερα, πολλοί μιλούν για αρνητικές επιπτώσεις από τη χειραφέτηση της γυναίκας και την υποβάθμιση στις δυτικές κοινωνίες της αξίας της μητρότητας και του ρόλου της μητέρας. Έχουμε δει πολλές φορές πως οι κοινωνικοί πειθαναγκασμοί και αυτοματισμοί σε σχέση με τον γάμο και τη δημιουργία οικογένειας να οδηγούν σε προσωπικά ή οικογενειακά «ναυάγια». Παρατηρούμε επίσης τη συντηρητικοποίηση της κοινωνίας, στο θέμα λόγου χάρη των αμβλώσεων, που απειλεί να καταργήσει κατακτήσεις αιώνων. Φαινόμενα που έχουν επίσης και άλλες συνέπειες, όπως ο κοινωνικός «στιγματισμός» των γυναικών που δεν επέλεξαν ή δεν κατάφεραν να τεκνοποιήσουν, αλλά που μπορεί να αγαπούν τα παιδιά περισσότερο από αυτές τις μανάδες που καπνίζουν μέσα στο αυτοκίνητο, που μεγαλώνουν «αντράκια» ή σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις γίνονται αρχαίες και σύγχρονες μήδειες.
Επιστρέφοντας στον ρόλο και της προσφορά της μητέρας, δεν μπορούμε παρά να υποκλιθούμε στις μανάδες που μοχθούν στην καθημερινότητα των κοινωνικών ανισοτήτων, στις μανάδες σε χώρες του τρίτου κόσμου που καταπιέζονται από την πατριαρχία, στις κακοποιημένες μανάδες που προστατεύουν τα παιδιά τους από τους δυνάστες τους, στις μανάδες που θρηνούν τα αδικοχαμένα τους παιδιά, όπως η Κούλα Αρμουτίδου, μητέρα της Ελένης Τοπαλούδη, η Μελίνα Κακουλίδου, μητέρα του Άλκη Καμπανού, η μητέρα του Βασίλη Μάγγου, η μητέρα του Παύλου Φύσσα, Μάγδα, η Κυρία Μαρία, μητέρα του Βαγγέλη Γιακουμάκη και οι μανάδες των θυμάτων στο τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη…
* Ο Δημήτρης Στεμπίλης είναι δημοσιογράφος-ιστορικός
