Μανόλης Ζαχαράκης και Τάκης Χάσικος: Μια ζωή προσφορά στον πολιτισμό

Θα μπορούσαν να θριαμβεύουν στο Κέντρο αλλά προτίμησαν τον τόπο τους

Πέρασε κι όλας ένας χρόνος από τον θάνατο του Μανόλη Ζαχαράκη. Κεραυνός εν αιθρία ήταν το θλιβερό άκουσμα. Έφυγε τόσο ξαφνικά. Κι ενώ σε όλη τη σύντομη ζωή του φρόντιζε να μην πικράνει κανένα κι ήταν όλος μια γλυκιά κουβέντα κι ένα ζεστό χαμόγελο, με την απροσδόκητη αναχώρησή του μας βύθισε στο πένθος.

Ήταν δώρο ζωής η γνωριμία με τον άνθρωπο αυτό. Ο πατέρας του ήταν από τους ασυμβίβαστους αγωνιστές σε κοινωνικούς και αντιστασιακούς αγώνες. Μα ο Μανόλης δεν το ανέφερε ποτέ. Σαν να ήταν κάτι απόλυτα φυσικό. «Έκανε το χρέος του» μου είπε απλά όταν κάποτε θέλησα να μιλήσουμε γι’ αυτόν.

Καθώς αναλογίζομαι τη μεγάλη του προσφορά δεν ξέρω από ποιο τομέα να βάλω αρχή. Γιατί σε εποχές που δεν είχαμε τη σημερινή πλειάδα «ειδικών» σε κάθε τομέα ο Μανόλης σπαταλούσε αγόγγυστα τη γνώση, την εμπειρία και το ταλέντο του για να στηρίξει και να αναβαθμίσει το πολιτιστικό μας γίγνεσθαι.

Σπούδασε στη σχολή Σταυράκου και αμέσως μετά επέστρεψε στον τόπο του. Καλλιτεχνική του αφετηρία ήταν ο εκπολιτιστικός σύλλογος Περιβολίων με τον οποίο ξεκίνησε να σκηνοθετεί το 1984.

Αν και επαγγελματίας, με χαρά πρόσφερε την εμπειρία του στις ερασιτεχνικές ομάδες χωρίς φανφάρες αλλά πάντα με συνέπεια αξιοζήλευτη.

Η έμπειρη ματιά του ανίχνευε διαρκώς στις ομάδες που τον καλούσαν να τις υποστηρίξει καλλιτεχνικά. Και μέσα σε λίγα χρόνια πολλά «φυντανάκια» της δεκαετίας του ’80 έγιναν τα σπουδαία σημερινά στελέχη της τοπικής θεατρικής σκηνής.

Σπουδαία η συμβολή του και στο Αναγεννησιακό Φεστιβάλ από το 1991 έως το 1994.

Δεν άντεχε τις μεγαλοστομίες για το ταλέντο του και πάντα με παρρησία το έλεγε. Γιατί ήταν πάντα αληθινός. Από την άλλη, σαν μικρό παιδί αντιδρούσε όταν σε άκουγε να εμβαθύνεις στη σκηνοθετική του άποψη. Ήθελε τη μέθεξή σου σε κάθε του δημιουργία ως θεατής και όχι τον έπαινο από κοινωνική υποχρέωση.

Δεν ξέρω τι να πρωτοθυμηθώ από τις παραγωγές του και με το Δημοτικό Θέατρο. Η σκηνοθετική του άποψη διαρκώς σε ξάφνιαζε. Μου έτυχε να δω δημιουργίες του πάνω σε έργα πολύ γνωστά του διεθνούς δραματολογίου και να έχω την αίσθηση ότι τα βλέπω πρώτη φορά.

Είχε ένα τρόπο να σου δίνει την αίσθηση ότι κάνεις κάτι μοναδικό. Θυμάμαι όταν τον καλέσαμε ο Σύλλογος Γυναικών το 1987 να σκηνοθετήσει το «Έρημο Στάχυ» μου. Αφιέρωσε τρεις συναντήσεις να απευθύνεται σε κάθε παιδί χωριστά και ανάλογα με το δυνατό του σημείο στην ερμηνεία του να του δίνει οδηγίες για να γίνει καλύτερο σ’ αυτό που μας έδινε. Κι έπειτα με το γνωστό του γλυκό ύφος μας «αποχαιρέτησε» λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων για να πάρει τη σκυτάλη η Μαρία Μαραγκουδάκη και να γίνουν εκείνες οι αξέχαστες παραστάσεις.

Ποτέ όμως δεν ξέχασα την προθυμία του Μανόλη να διδάξει θέατρο ακόμα και σε κείνα τα παιδιά που ήταν τότε από πέντε έως έντεκα χρόνων. Και ποτέ δεν ζήτησε ούτε δραχμή για την όλη προσφορά του.

Έπειτα τον συνάντησα στη σκηνή πλάι στη Συμφωνική Ορχήστρα να συμμετέχει στο κλασικό στο είδος του πια συμφωνικό έργο του Μπάμπη Πραματευτάκη «Ωδή στη Μάχη της Κρήτης» σε ποίηση Δημήτρη Αετουδάκη. Ακόμα έχω στ’ αυτιά μου τη βελούδινη χροιά της φωνής του.

Ο Μανόλης αγαπούσε τη μουσική από μικρός και για ένα διάστημα ασχολήθηκε ενεργά με τη σύνθεση και το τραγούδι. Ήταν πολλοί αυτοί που έσπευδαν να τον απολαύσουν σε μαγαζιά της πόλης μας που εμφανιζόταν.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 μάλιστα είχε δημιουργήσει συγκρότημα με τον Μιχάλη Ρακιτζή, ενώ είχε συνθέσει τη μουσική στο τραγούδι της Ελένης Δήμου, «Το χιόνι» και πολλά άλλα.

Μπορώ να ξεχάσω επίσης τη συμμετοχή του στη γνωστή σειρά «Η κυρία Ντορεμί» που είχε γυριστεί στο Ρέθυμνο με την Ελένη Ανουσάκη στον βασικό ρόλο;

Ακόμα μπαίνω στο ERTFLIX και το κατεβάζω για να ζήσω τις στιγμές εκείνες που ο Μανόλης αβίαστα, χωρίς υπερβολές ανταποκρινόταν στον ρόλο ενός «μπράβου» της εποχής του μεσοπολέμου. Κόντρα ρόλος αλλά τον ερμήνευε εξαιρετικά.

Πάνω από όλα ο Μανόλης Ζαχαράκης ήταν ένα γλυκύτατος άνθρωπος, δοτικός, χαρισματικός που μοίραζε απλόχερα το ταλέντο και την αγάπη του. Παρόν και στο καρναβάλι του Ρεθύμνου αλλά και στο κυνήγι του θησαυρού ως ενεργότατο μέλος της ομάδας «Εκατσ’ η κουτσή κατσίκα» της οποίας ήταν νονός.

Με την αγαπημένη του Δέσποινα δημιούργησαν μια όμορφη οικογένεια και απέκτησαν δύο παιδιά που ακολουθούν τα χνάρια του στον τομέα του πολιτισμού.

«Ο Μανόλης Ζαχαράκης αποτέλεσε για την πόλη του Ρεθύμνου λαμπρή περίπτωση καλλιτέχνη που της αφοσιώθηκε ολόψυχα» είχε αναφέρει σε συλλυπητήρια επιστολή του το Εργαστήριο Θεάτρου Κινηματογράφου Μουσικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης…».

Πόσο εύστοχα σκιαγραφείται ο καλλιτέχνης στην επιστολή αυτή ιδιαίτερα στα σημεία «… Αφιέρωσε ολόκληρη την επαγγελματική του σταδιοδρομία στην καλλιέργεια της μουσικής και του θεάτρου στην πόλη μας. Πρακτικά, περισσότεροι από τους μισούς ενασχολούμενους με την τέχνη του θεάτρου στο Ρέθυμνο σήμερα υπήρξαν μαθητές του. Πλήθος θεατρικά σχήματα, δεκάδες θεατρικές παραστάσεις στήθηκαν υπό την εμπνευσμένη καθοδήγησή του και ένα μεγάλο μερίδιο από τη στερέωση της θεατρικής ζωής στο Ρέθυμνο και τη δημιουργία σταθερού κοινού κατά την τελευταία εικοσαετία του 20ού αιώνα φέρει τη σφραγίδα του, όπως υπέδειξε και η διδακτορική διατριβή που υποστηρίχτηκε πρόσφατα στο Πανεπιστήμιο Κρήτης με θέμα τη θεατρική ζωή στο Ρέθυμνο κατά τον 20ό αιώνα…».

Ανυπολόγιστη η προσφορά του Μανόλη Ζαχαράκη στο Δημοτικό Θέατρο Ρεθύμνου, του οποίου ήταν ο πρώτος σκηνοθέτης ενώ για πολλά χρόνια ήταν υπεύθυνος στη θεατρική ομάδα του Κέντρου Νέων του δήμου Ρεθύμνου.

Κι έπειτα ήρθε ο καιρός να προσφέρει στην εκπαίδευση και να αφήσει σ’ αυτή έντονο το αποτύπωμά του. Ήταν μοναδικός ο τρόπος που ήξερε να επικοινωνεί με τη νεολαία.

Δώρο γι’ αυτόν ήταν η όμορφη οικογένεια που δημιούργησε με την αιώνια μούσα του τη Δέσποινα την πολυτάλαντη επίσης. Μια γυναίκα που παρά τα αδιαμφισβήτητα καλλιτεχνικά της ταλέντα προτίμησε να είναι στη σκιά του Μανόλη και να τον βοηθά στο έργο του παίρνοντας αμοιβή ψυχής από τον κάθε του θρίαμβο. Και τώρα με τα χαρισματικά της παιδιά συνεχίζει τη διακριτική πορεία της χρήσιμη πάντα και πολύτιμη για όλους μας.

Πριν βάλω τελεία στο αφιέρωμα αυτό θα προσθέσω αποσιωπητικά στο ερώτημα «Μπορεί το Ρέθυμνο χωρίς τύψη να θυμάται το Μανόλη Ζαχαράκη;».

Η αθώα ψυχούλα του πόσες φορές δεν πικράθηκε. Κι όμως με βαθειά πίστη στον Θεό και στο δίκιο δεν άφηνε την πίκρα του να ξεχειλίσει. Πάντα με αξιοπρέπεια αντιμετώπισε τις δυσκολίες του πλάι στην Δέσποινα, τον ακλόνητο συμπαραστάτη του, τον θησαυρό της ζωής του. Και μόνο οι φίλοι της καρδιάς του ήξεραν πόσο ταλαιπωρήθηκε αυτός ο υπέροχος άνθρωπος, όταν το περίσσευμα της μιζέριας ψυχής κάποιων τοπικών παραγόντων δεν του έδινε τις ευκαιρίες που δικαιωματικά του ανήκαν.

Έτσι έμεινε στη μνήμη μου ο Μανόλης Ζαχαράκης και γι’ αυτό που είδα και έζησα θα τον τιμώ πάντα.

O Τάκης Χάσικος

Ήταν μια ομάδα νέων ανθρώπων που μετά τη μεταπολίτευση μας ξάφνιαζαν με τις πρωτοβουλίες και τις δημιουργίες τους.

Αυτοί οι νέοι στην πορεία γίνανε ένας κι ένας στον τομέα του και το σπουδαιότερο δέθηκαν με στενούς δεσμούς φιλίας.

Ανάμεσά τους κι ένα όμορφο αγόρι με δικό του στυλ και υπέροχες ιδέες. Ήταν ο Τάκης Χάσικος.

Ο Τάκης έδειχνε έφεση στα στυλιστικά θέματα κάτι πολύ πρωτοποριακό για τη εποχή που μιλάμε. Μπορεί στην Αθήνα να είχαν καθιερωθεί τα μεγάλα ονόματα αλλά για την επαρχία ο στυλίστας ήταν κάτι δυσανερμήνευτο.

Εκείνος όμως βάδιζε πέρα από τον καιρό του. Μετά τις πρώτες σπουδές στο αντικείμενό του, έφυγε για ειδίκευση στην Ιταλία. Εκεί απέκτησε τα πρότυπα που τον έκαναν λίγο αργότερα πασίγνωστο και ξεχωριστό.

Επιστρέφοντας έκανε ένα ατελιέ στο Ρέθυμνο, στην οδό Δημητρακάκη, που με την έντονη προσωπικότητα και το ταλέντο του το μετέτρεψε σε ναό υψηλής τέχνης.

Αρχικά έγινε γνωστός και περιζήτητος στα νυφικά. Έκανε πραγματικά αριστουργήματα, τόσο που ήταν εύσημο ανεπτυγμένης αισθητικής να ράψει εκεί μια κοπέλα το νυφικό της.

Κι ήρθε το Αναγεννησιακό Φεστιβάλ να εμπνεύσει στον Τάκη εξαιρετικές δημιουργίες.

Αξέχαστο ένα δρώμενο σε μουσική Μπάμπη Πραματευτάκη για την έναρξη Αναγεννησιακού Φεστιβάλ. Έγινε στην πλατεία Τεσσάρων Μαρτύρων. Με καταπληκτικά κοστούμια εποχής παρέλασαν πρώτα ζευγάρια χορεύοντας χορούς εποχής και μετά τεράστιες φιγούρες με απίστευτα δημιουργικής φαντασίας μάσκες έκαναν μια εντυπωσιακή εμφάνιση. Ο ήλιος, το φεγγάρι, φιγούρες της comedian del’ arte ξάφνιασαν το κοινό που είχε κατακλύσει την πλατεία και ήταν το θέμα συζήτησης για πολλές μέρες.

Ο Τάκης, καρναβαλιστής με φιλοσοφία και όραμα πέρασε με την ομάδα του «Νάτα και φάτα» σε μια άλλη κατηγορία που θεωρούμε ότι συνέβαλε ουσιαστικά στην καθιέρωση του Ρεθεμνιώτικου Καρναβαλιού.

Οι στολές που σχεδόν μόνος του, με ελάχιστη βοήθεια, δημιουργούσε ήταν το θέμα που περιμέναμε ανυπόμονα μέχρι το επόμενο καρναβάλι.

Κι όταν τέλειωνε η εμφάνιση σκεπτόσουν με πόνο ψυχής ότι αυτές τις τόσο όμορφες στολές δεν θα τις ξανάβλεπες.

Θυμάμαι πόσες φορές είχαμε προτείνει από τη δημοσιογραφική πλευρά να συγκεντρωθούν αυτές οι στολές κάπου και να δημιουργηθεί ένα μουσείο. Δεν είναι της παρούσης να δώσουμε συνέχεια. Ένα μέρος μόνο βρήκαμε να έχει φυλαχθεί σε ειδικό χώρο του δήμου δίπλα στο Σπίτι του Πολιτισμού. Ήταν στολές αμιγώς Αναγέννησης χωρίς κανένα ψεγάδι. Στολές που θα άντεχαν στη κριτική και του πιο αυστηρού θεατή ιδιαίτερα γνώστη της Αναγέννησης.

Ο Τάκης Χάσικος είχε καταφέρει να βάλει ανεξίτηλη σφραγίδα σε κάθε δημιουργία του. Καμιά χρονιά δεν επανέλαβε το θέμα του. Πάντα έδινε με ιδιαίτερη φροντίδα στη λεπτομέρεια κάτι διαφορετικό. Και ιδιαίτερα στις στολές με κάποιες περαιτέρω απαιτήσεις, όπως κέντημα, ήταν ν’ απορείς με την τεχνική αυτού του ανθρώπου και κυρίως με την υπομονή του.

Ήταν τότε που γύριζα την ταινία μου «Κομφετί μνήμης από Ρεθεμνιώτικες Απόκριες» και ζήτησα μια συνέντευξη από τον Μιχάλη Χαλκιαδάκη από τους παλιούς καλούς καρναβαλιστές.

«Δεν μπορώ μου είπε». «Απόψε θα κάνουμε μια έκπληξη στον Τάκη, είναι τα γενέθλιά του. Αν θέλεις έλα κι εσύ αρκεί να μην το μάθουν άλλοι και χαλάσουμε την έκπληξη».

Δεν ήθελα παρακάλια. Το ίδιο βράδυ βρέθηκα στο Κέντρο Λαϊκής Τέχνης, που θα γινόταν το πάρτι έκπληξη. Από νωρίς είχαν πάρει τη θέση τους οι επιτετραμμένοι στις ψησταριές, ενώ κάποιοι είχαν αναλάβει να ειδοποιήσουν μόλις ο Τάκης θα έκανε την εμφάνισή του στο στενό της Κριτοβουλίδου. Κάποια στιγμή κι ενώ μέχρι και οι τοπικές αρχές είχαν έρθει στο ραντεβού αυτό, ήρθε η πρώτη ειδοποίηση. Μόλις ο Τάκης πλησίασε την πόρτα σβήσανε όλα τα φώτα και απλώθηκε νεκρική σιγή. Θυμάμαι το πρόσωπο του Τάκη στο τζάμι να προσπαθεί να διακρίνει αν υπάρχει κάποιος μέσα. Σε λίγα λεπτά άνοιγε την πόρτα για να ξεκινήσει ένα ατέλειωτο πανηγύρι. Μια τούρτα πλησίασε με κεράκια, το τραγούδι των γενεθλίων συνοδεύτηκε και από ζωντανές φωνές και ζήσαμε μια ατμόσφαιρα συγκίνησης, χαράς και γιορτής ανεπανάληπτη. Ατμόσφαιρα που ξεχείλιζε από αγάπη για τον μοναδικό αυτό καλλιτέχνη. Ο ηθικός αυτουργός Μιχάλης Χαλκιαδάκης μίλησε και ευχήθηκε στον φίλο του και μετά περάσαμε ένα αξέχαστο βράδυ. Όσο για τον Τάκη δεν κατάφερε να εμποδίσει τα δάκρια του μετά το πρώτο ξάφνιασμα. Στιγμές μοναδικές.

Μετά μάθαμε πως οι φίλοι του έκαναν το παν να τον στηρίξουν μόλις άρχισε η ταλαιπωρία με την επάρατο που ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία στη ζωή του υπέροχου αυτού καλλιτέχνη.

Εκείνος όμως δεν λύγισε. Πάλευε παλικαρίσια για να την αντιμετωπίσει. Έπεφτε σηκωνόταν, ξανά αγώνας, καινούργιες ελπίδες μετά την κάθε νίκη που ήταν στην πραγματικότητα ανακωχή.

Κι ήρθε το τέλος. Μια αρχή όμως για το κεφάλαιο «Τάκης Χάσικος», που θα γεμίσει με αναρίθμητες σελίδες από τις μνήμες που μας άφησε ο σπουδαίος αυτός καλλιτέχνης και δεν θα έχει τέλος.

Αυτό που του οφείλουμε όμως είναι να διαφυλάξουμε τον καλλιτεχνικό πλούτο που μας κληροδότησε. Είναι ηθικό χρέος που δεν θα επιτρέψει κανένας από τους φίλους τους αξέχαστου Τάκη να μείνει ανεκπλήρωτο.