Η πολύπλευρη δράση της Δήμητρας Παπαδοπετράκη – Οι ασυμβίβαστοι αγώνες του καπετάν Πέτρακα
Η Μάχη της Κρήτης και τα δεινά που προκάλεσε στον λαό μας αποτέλεσε εκμαγείο ηρώων που διακρίθηκαν αργότερα και στην Αντίσταση. Αναδείχτηκαν πολλές οικογένειες στην περίπτωση όπως οι Παπαδοπετράκηδες αλλά και «νύφες» τους όπως η Δήμητρα Βογιατζή- Παπαδοπετράκη που εκτός από αγωνίστρια υπήρξε και υποδειγματική νοσηλεύτρια. Έτσι με την αναφορά μας τιμάμε στο πρόσωπό της και την Παγκόσμια Ημέρα Νοσηλευτών που είναι η 12η Μαΐου. Ήταν σπουδαία γυναίκα η Δήμητρα.
Όταν τη συνέλαβαν οι ναζί, ήταν έγκυος. Αντιμετώπισε όμως τους δημίους της με αξιοπρέπεια και μάλιστα αδιαφορώντας για την τύχη της, γιατί ήξερε πως μετά τη γέννηση του παιδιού της θα την εκτελούσαν, πήρε τα πάντα πάνω της και αποδέχτηκε κάθε καταγγελία σε βάρος της, προκειμένου να σώσει συναγωνιστές της!!!
Αντιστασιακοί κύρους υποκλίθηκαν αργότερα στο μεγαλείο της αν κρίνουμε από διάφορα δημοσιεύματα.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν το αφιέρωμά μας με τη Δήμητρα Παπαδοπετράκη, που αργότερα διακρίθηκε και στο επιχειρείν.
Μεγάλωσε σε ιστορικό περιβάλλον
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Πλατανιά όπου είχε ριζώσει μετά τον γάμο του ο πατέρας της ο Γεώργιος Βογιατζής από τις Μαργαρίτες. Είχε γίνει επώνυμό του η ασχολία του να βάφει τις κρητικές φορεσιές. Μητέρα της ήταν η Μαρία Χατζηγιαννάκη.
Ο πατέρας της έκανε καφενείο που έμεινε ιστορικό για τις παρέες που μαζεύονταν και για τους εκλεκτούς του μεζέδες. Η Μαρία του, μια άξια γυναίκα με ρίζες από την Πηγή, ήταν και η πρώτη που τόλμησε κόντρα στο κατεστημένο της εποχής, να βοηθά τον άνδρα της ετοιμάζοντας καταπληκτικούς μεζέδες. Λέγεται ότι και επώνυμοι Ρεθεμνιώτες θα πήγαιναν ως εκεί για να γευθούν τις μοναδικές εκείνες γεύσεις. Είχε τη μεγάλη αρετή της νοικοκυράς να δημιουργεί γευστικά αριστουργήματα με τα πιο απλά υλικά. Αρετή που κληροδότησε και σε κόρη και σε εγγονή.
Η Δήμητρα, στο περιβάλλον αυτό, είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τις παραδόσεις του τόπου μας με τους πρωτομάστορες της κρητικής μουσικής που σύχναζαν εκεί, και με παράγοντες του τόπου ,που περνώντας από τον Πλατανιά θα σταματούσαν οπωσδήποτε στου Βογιατζή, να ξεκουραστούν, ν’ ακούσουν τις περίφημες ιστορίες του και να επιστρέψουν με άλλη καλύτερη διάθεση στο σπίτι τους.
Εκεί η νεαρή κοπέλα έπιανε τον παλμό της εποχής της με τα προβλήματα αλλά και τη στωική φιλοσοφία της αντιμετώπισής τους. Κι έτσι διαμορφώθηκε ο αδαμάντινος χαρακτήρας της και η ανάγκη για κοινωνική προσφορά.
Μια ικανή νοσηλεύτρια
Σταθμός της ζωής της ήταν η πρόσληψή της στην κλινική Μαρούλη. Από την πρώτη μέρα κατάλαβε ότι είχε βρεθεί στο περιβάλλον που τη βοηθούσε να διοχετεύσει όλη της την αγάπη και τη φροντίδα στον πάσχοντα συνάνθρωπο. Από υψηλό αίσθημα ευθύνης όμως δεν μπορούσε να δώσει δικαίωμα στους γιατρούς να της χρεώσουν άγνοια και για τα στοιχειώδη ακόμα, που θα έπρεπε να γνωρίζει μια νοσοκόμα. Ας μην ξεχνάμε ότι η εμπειρία και μόνο θριάμβευε στους κλάδους αυτούς, αφού σχολή δεν υπήρχε. Η Δήμητρα όμως δεν έμενε ούτε στα στοιχειώδη. Μελετούσε, ρωτούσε, πρόσεχε τους γιατρούς όταν εξέταζαν. Και πανέξυπνη καθώς ήταν έκανε κτήμα της κάθε γνώση που θα τη βοηθούσε να ασκεί καλύτερα τα καθήκοντά της. Ήταν το δεξί χέρι του γιατρού Μαρούλη και επάξια έγινε προϊσταμένη της κλινικής. Μα δεν άφησε όνομα μόνο γι αυτό. Είχε γίνει ο καλός άγγελος κάθε ασθενούς. Με μια λέξη, με μια ματιά ήξερε να δίνει κουράγιο και να τονώνει το ηθικό των ασθενών αλλά και των συγγενών τους. Η ευγένεια και η ανθρωπιά της την έκαναν ξεχωριστή. Κι ο κόσμος τη λάτρευε.
Γιατί με τις περίφημες ιστορίες που είχε ακούσει μικρή στο καφενείο και τώρα τις διηγιόταν με τόση χάρη βοηθούσε ασθενείς και τους συνοδούς τους να ξεχνούν τη δοκιμασία τους για λίγο. Και να παίρνουν ανάσα αισιοδοξίας για τη συνέχεια.
Συμμετοχή στην Αντίσταση
Ο γάμος της έβαλε τέλος στην καριέρα της που θα μπορούσε να εξελιχθεί καθώς είχε τη σφραγίδα της επιτυχίας από το πρώτο διάστημα κιόλας. Η Δήμητρα σταμάτησε μεν από την κλινική, αλλά ποτέ δεν άφησε τις γνώσεις της να λησμονηθούν, παρέχοντας αδιάκοπα τη βοήθειά της στον πάσχοντά συνάνθρωπο.
Ο άδικος χαμός της αδελφής της Ιωάννας, από σφαίρα αλεξιπτωτιστή, τις πρώτες μέρες της μάχης της Κρήτης, φούντωσε μέσα της την οργή για τον εισβολέα που μόλυνε τα ευλογημένα χώματα του τόπου μας.
Οργανώθηκε στην Αντίσταση χωρίς να σκεφτεί τις συνέπειες. Κοίμιζε στην καρβουναποθήκη τους κυνηγημένους πατριώτες. Εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία που λειτουργούσε παράνομο ραδιόφωνο καλά φυλαγμένο στα κάρβουνα και ξεκίνησε να γράφει στη γραφομηχανή δελτία με τις ειδήσεις που είχε ακούσει προηγουμένως από εκπομπές των συμμάχων. Μόλις τέλειωνε τα μοίραζε σε ανθρώπους που μπορούσαν να τα προωθήσουν όπου έπρεπε για να μην πτοηθεί το φρόνημα του λαού και να πιστέψει στη θετική έκβαση του αγώνα.
Δεν άργησαν να την εντοπίσουν οι ναζί και να τη συλλάβουν. Ούτε λέξη δεν κατάφεραν να της πάρουν. Αντίθετα με ένα ύφος αγέρωχο που ξάφνιαζε και τους Γερμανούς ακόμα έπαιρνε την ευθύνη πάνω της.
Έδινε στερεότυπα απαντήσεις στα πιεστικά ερωτήματα των Γερμανών.
«Εγώ είχα το ράδιο. Εγώ έγραψα το δελτίο ειδήσεων. Εγώ πετούσα τα μεσάνυχτα κάτω από τις πόρτες τα δελτία που έχετε στα χέρια σας. Είναι δικά μου τα γράμματα… Εμένα να δικάσετε και όχι τον Δημήτρη και τον Αντώνη. Εγώ φταίω…».
Προτιμούσε να χαθεί εκείνη παρά κάποιος από τους συντρόφους της που θα ήταν πιο χρήσιμος στον αγώνα. Απελπίστηκαν οι διώκτες της ότι θα της λυγίσουν το θάρρος της. Και την έστειλαν στο κολαστήριο της Αγυάς στα Χανιά. Ήταν έγκυος στην Ιωάννα της. Ούτε κι αυτό όμως την έκανε να υποστείλει την αγωνιστική της διάθεση. Κι ας ήξερε πως μετά τη γέννα μπορεί να την έστελναν και στο απόσπασμα.
Συνεχίζει να προσφέρει βοήθεια και περίθαλψη σε κρατούμενους ράκη από βασανιστήρια και κακουχίες και να σπάει τη θανατερή αγωνία που πλανιόταν παντού, κάνοντας ακόμα πιο σπαρταριστό το αφηγηματικό της ύφος στις περίφημες ιστορίες της που για μια ακόμα φορά τη βοηθούσαν να απαλύνει τον ανθρώπινο πόνο και να παρηγορήσει απελπισμένους ανθρώπους, που ένοιωθαν την ανάσα του θανάτου στο πρόσωπό τους.
Εκεί στις φυλακές συνάντησε τον Νικόλαο Ασκούτση τον άλλοτε βουλευτή και αργότερα υπουργό στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Επειδή η αναπηρία του δεν του επέτρεπε και πολλές δραστηριότητες η Δήμητρα με μια άλλη πατριώτισσα συγκρατούμενη φρόντιζαν το κελί του και τον βοηθούσαν όπου τους ήταν δυνατόν. Κι εκείνος σαν ευχαριστώ έδινε από τα τρόφιμα που του έστελναν κυρίως γάλα στη Δήμητρα, από έγνοια για την κατάστασή της. Έτσι η φιλότιμη κοπέλα πέρασε με λιγότερη πείνα τη δοκιμασία της φυλακής που έβαζε σε κίνδυνο και το παιδί που είχε στα σπλάχνα της.
Τα γενέθλια του Χίτλερ το Μάρτη του 42 έφεραν τη λύτρωση και στη Δήμητρα που είχε συμπεριληφθεί στους κρατούμενους που έλαβαν χάρη λόγω του γεγονότος.
Γύρισε στην καθημερινότητά της αλλά ποτέ δεν ξέχασε την αποστολή της να είναι πάντα κοντά στην ανθρώπινη ανάγκη και να ανακουφίζει όσο μπορούσε τη δυστυχία.
Όπως αναφέρεται και σε πηγές αριστερών αγωνιστών η Δήμητρα δεν έκρινε ποτέ τους ανθρώπους κατά το δοκούν των κρατούντων. Δεν τους ξεχώριζε όπου κι αν ανήκαν.
Με αδελφική αγάπη συμπαραστεκόταν κάθε κυνηγημένη οικογένεια. Και δεν δίσταζε να τους δίνει ό,τι μπορούσε για να ξαναστήσουν το νοικοκυριό τους και να πάρουν κουράγιο.
Αυτό μπορεί σήμερα να φαίνεται κάτι απλό, αλλά για την εποχή της Δήμητρας που κάθε συνδρομή σε αντιφρονούντα ισοδυναμούσε με καταδίκη εκείνου που τολμούσε να συντρέξει αγωνιστή, ήταν δείγμα μεγάλης γενναιοψυχίας.
Ο γάμος της με τον Πέτρο Παπαδοπετράκη της έδωσε την ευκαιρία να αναδείξει και τις ικανότητές της στο επιχειρείν.
Από ένστικτο νοικοκυράς κατάφερε να καλύπτει όλες τις ανάγκες του νοικοκυριού. Από τα ψιλικά μέχρι τα ηλεκτρικά είδη. Ο εμπορικός κόσμος της πόλης αποκαλύπτεται στην αξιοσύνη της. Οι πιο σοβαρές εταιρίες της εμπιστεύονται την αντιπροσωπεία τους. Οι πιο έγκριτες φίρμες είναι στο δικό της κατάστημα που αναπτύσσεται όλο και περισσότερο. Το κατάστημα της Δήμητρας με την πάροδο του χρόνου και τις σωστά υπολογισμένες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, που καλύπτουν αναρίθμητους τομείς και απόλυτα τις ανάγκες ενός σπιτιού δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από καταστήματα μεγαλουπόλεων.
Φιλομαθής καθώς ήταν κατάφερε να εξοικειωθεί και με τα λογιστικά. Και κρατούσε τα βιβλία της επιχείρησης με την εμπειρία φοροτεχνικού.
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι στην εποχή της Δήμητρας που η γυναίκα είχε θέση μόνο στη κουζίνα ήταν φαινόμενο η παρουσία μιας τέτοιας προσωπικότητας σε ένα σκληρά ανταγωνιστικό περιβάλλον.
Στη δύση της ζωής της καιροφυλακτούσε η μεγάλη δοκιμασία που πέρασε με γενναιότητα και λεβεντιά. Ούτε και ο πόνος τη λύγισε. Καμάρωνε τα παιδιά της και τα εγγόνια της. Η Ιωάννα της κυριαρχούσε στην τοπική κοινωνία ως η πρώτη συμβολαιογράφος. Η κ. Ιωάννα Παπαδοπετράκη Στεφανάκη. Και η Δήμητρα καμάρωνε.
Ο θάνατος έφερε λύτρωση στα δεινά της 5 Ιουλίου του 1993. Κι ο τοπικός τύπος με τις πιο σημαντικές υπογραφές αποχαιρέτησε τη σημαντική αυτή Ρεθεμνιώτισσα, που έγραψε ιστορία και στον αγώνα και στα έργα της ειρήνης.
Ο καπετάν Πέτρακας
Παπαδοπετράκης ήταν και ο περίφημος καπετάν Πέτρακας από την Ασή Γωνιά. Εκεί γεννήθηκε το 1897.
Εθελοντής 17 χρόνων, παίρνει μέρος στον αγώνα για την απελευθέρωση της Βόρειας Ηπείρου.
Αλλά το αποκορύφωμα της εθνικής προσφοράς και των αγώνων του καπετάν Πέτρακα παρουσιάζεται όταν το ναζιστικό τέρας άπλωσε τα πλοκάμια του στο νησί μας.
Από τους πρώτους κινά, μόλις φάνηκε η απειλή και επικεφαλής ομάδας εθελοντών από την Ασηγωνιά, αντιμετωπίζει τις φασιστικές ορδές στα Περιβόλια. Η οργή του για τον εισβολέα τον κάνει περισσότερο μαχητικό.
Τη δεύτερη μέρα της μάχης, ενώ πολεμά σαν λιοντάρι, παρασύροντας και τους άλλους σε πράξεις απαράμιλλης γενναιότητας, τραυματίζεται στο πόδι. Αν και το τραύμα του είναι διαμπερές δεν εγκαταλείπει τη θέση του. Αδιαφορεί για τον πόνο και συνεχίζει τον αγώνα. Κάθε του κίνηση επαναλαμβάνει το θρυλικό: «Δεν την πατάτε μωρέ σεις την Κρήτη ανάθεμά σας…».
Κι όταν κόπασε η μάχη χορτασμένη από αίμα, καθώς γράφει ο μεγάλος μας λογοτέχνης Δημήτρης Αετουδάκης και ο αγκυλωτός σταυρός καρφώθηκε και στο Ρέθυμνο ο καπετάν Πέτρακας συνεχίζει τον αγώνα στα βουνά.
Ο πρώτος ασύρματος στην Κρήτη εγκαταστάθηκε στο Βουρβουρέ της Ασή Γωνιάς και από εκεί ακούστηκε η πρώτη φωνή αντίστασης κατά του κατακτητή.
Ο καπετάν Πέτρακας κα ο συνταγματάρχης Ανδρέας Παπαδάκης ήταν εκείνοι που με τους άνδρες τους διαφύλαξαν και στάθηκαν ακοίμητοι φρουροί για την προστασία του πομπού που μεταβίβαζε πληροφορίες στο Κάιρο και στο στρατηγείο της Μέσης Ανατολής.
Ο ίδιος ο Πέτρακας σε έκθεσή του αναφέρει με κάθε λεπτομέρεια την αντιστασιακή του δράση, σε ύφος φυσικά στρατιωτικού εγγράφου, με λεπτομέρειες, πλήρη αναφορά ονομάτων αγωνιστών και βήμα προς βήμα τις κινήσεις για τη λήψη οδηγιών από τους συμμάχους προκειμένου να αναλάβει και να φέρει σε πέρας συγκεκριμένες αποστολές.
Στις 14 Αυγούστου 1942, με την αναχώρηση του Ανδρέα Παπαδάκη για τη Μέση Ανατολή, ανάλαβε την αρχηγία ο Πέτρακας και των υπολοίπων ομάδων του Δυτικού Αποκορώνου.
Στην έκθεση του αυτή ο Πέτρακας αναφέρεται με κάθε λεπτομέρεια στη μάχη που έγινε εις Τσιλίβδικα Αγ. Βασιλείου Ρεθύμνης 2 Οκτωβρίου 1943, κατά την οποία ο εχθρός έχασε έξι στρατιώτες, ενώ συνελήφθησαν αιχμάλωτοι πέντε στρατιώτες και δύο Έλληνες προδότες που καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν. Ακολούθησαν τα αντίποινα στα μαρτυρικά χωριά, Καλή Συκιά, Αγ. Βασιλείου, Ροδακίνου Αγ. Βασιλείου και Καλλικράτους Σφακίων.
Από την έκθεση αυτή και διασταυρώνει ο ερευνητής στοιχεία από άλλες πηγές και πληροφορείται λεπτομέρειες από διάφορες μάχες που έδωσαν αγωνιστές και τα αποτελέσματα αυτών. Απόλυτα δωρικός σαν γνήσιος στρατιώτης ο Πέτρακας περιγράφει κάθε γεγονός και προς τιμήν του αποφεύγει απόψεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν διχαστικές αντιδράσεις. Η πλήρης έκθεση που είναι εξαιρετικά εκτεταμένη υπάρχει στο διαδίκτυο ( Σ.Σ Η Πραγματική Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδος).
Ο καπετάν Πέτρακας δεν εγκατέλειψε τον αγώνα μέχρι της παράδοσης των Γερμανών περί τα τέλη Μαΐου 1945. Συμμετείχε στην ταξιαρχία ανταρτών υπό τη διοίκηση του καπετάν Παύλου Γύπαρη ως επικεφαλής του πρώτου συγκροτήματος της ταξιαρχίας.
Ο ίδιος ο στρατάρχης Αλεξάντερ ανώτατος αρχηγός των συμμαχικών δυνάμεων Μεσογείου απένειμε στον Πέτρακα πιστοποιητικό πατριώτη.
Χαρακτηριστική είναι και η επιστολή που απευθύνει στον καπετάν Πέτρακα ο δικηγόρος Σταύρος Κελαϊδής: « …τη δράση σου την ήξερα. Εκείνο που δεν ήξερα ήτο η λεπτομέρεια και αντικειμενική περιγραφή των γεγονότων. Και είναι γνωστό πόσο δύσκολο είναι να περιγράψει κανείς πολεμικά γεγονότα ούτως ώστε να επαινέσει εκείνους που είναι άξιοι επαίνου και να θέσει εκείνους που πρέπει με άλλα λόγια και να πει την αλήθεια …».
Από τους θαυμαστές του ήρωα καπετάνιου και ο Σοφοκλής Βενιζέλος αναφέρει σε επιστολή του: «Ουδείς παραγνωρίζει τας σκληράς θυσίας σας και τη λαμπράν δράσιν σας και την επιβαλλομένη ικανοποίησιν υπό της πολιτείας».
Όλοι αναγνώριζαν την αξία του αγωνιστή αλλά εκείνος θύμωνε όταν οι έπαινοι γίνονταν μπροστά του επειδή πίστευε ότι έκανε απλά το καθήκον του.
Όπως αναφέρει και ο Άγγλος Φίλντινγκ με το πνεύμα και τη φυσιογνωμία Βίγκινγκ ήταν λιγομίλητος και για τον εαυτό του δεν μιλούσε ποτέ. Ήταν ίσως η σεμνότητά του που συνέβαλε περισσότερο από κάθε άλλο χαρακτηριστικό στο αίσθημα της πλήρους εμπιστοσύνης που προκαλούσε.
Σε αρκετές ακόμα πηγές συναντάμε τον καπετάν Πέτρακα. Ο Μάρκος Πολιουδάκης στο βιβλίο του για την αντίσταση τον αναφέρει σε αρκετά σημεία, που επιβεβαιώνουν και όσα ο ήρωας αναφέρει στην έκθεσή του. Επίσης αναφέρεται σ’ αυτόν ο Ανδρέας Γύπαρης (Ρηγούσης σε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη που έδωσε στον Γιώργο Σηφάκη (Σιμισακογιώργη). Διηγείται χαρακτηριστικά ότι ο Πέτρος Παπαδοπετράκης (καπετάν Πέτρακας) από τον πρώτο καιρό οργάνωσε αντιστασιακή ομάδα στην οποία εκτός των ανδρών συμμετείχαν περίπου 30 νεαρά παιδιά μεταξύ των οποίων και ο Ανδρέας. Και φυσικά δεν τον ξεχνά ο Πάτρικ Λη Φέρμορ σε σχετικά του δημοσιεύματα. Ο ηρωικός Ασηγωνιώτης στην περίοδο της ειρήνης έζησε μακριά από δημοσιότητα και λαμπρές τελετές προς τιμήν ηρώων. Δυστυχώς ο επίλογος της ζωής του ήταν οδυνηρός. Το 1963 προσεβλήθη από ανίατη ασθένεια που τον ταλαιπώρησε φρικτά. Έμεινε για χρόνια στο κρεβάτι του πόνου ακίνητος και αμίλητος.
Ο θάνατός του λύπησε όσους τον γνώριζαν και τον θαύμαζαν. Τα οστά του μεταφέρθηκαν αργότερα στο χωριό του και 28 Ιουλίου του 1985 έγιναν τα αποκαλυπτήρια προτομής στο πλαίσιο επίσημης τελετής.
Εξαιρετική ήταν η ομιλία του εφημερίου της Ασή Γωνιάς Βασιλείου Χατζηδάκη από την οποία δανειστήκαμε τον κορμό για να παρουσιάσουμε την μεγάλη αυτή προσωπικότητα του αγωνιστή. Μετά το ρεπορτάζ των αποκαλυπτηρίων δημοσιεύεται στα «Ρ.Ν.» μια διαμαρτυρία συμπολίτη που είχε παρακολουθήσει την τελετή για την παντελή απουσία αρχών πλην του αστυνομικού διευθυντή, ενώ είχαν στείλει στεφάνια σημαντικοί πολιτικοί παράγοντες της χώρας.
Η απουσία όμως δεν αμαυρώνει ποτέ μια λαμπρή τελετή για να τιμηθεί ένας ήρωας. Άλλωστε ο καπετάν Πέτρακας ήθελε πάντα να ζει στη σκιά, με τις μνήμες ενός ηρωικού παρελθόντος και με τη συνείδηση του αγνού πατριώτη απόλυτα ήσυχη. Έγραψε με αντικειμενικότητα και απόλυτη ακρίβεια όσα έπρεπε να ξέρουν οι ερευνητές της ιστορίας, φρόντισε να μην αδικήσει και να μην παρασυρθεί από τον άνεμο της μισαλλοδοξίας χωρίς να απαρνηθεί φυσικά τα πιστεύω του και έφυγε αγέρωχος όπως έζησε. Σαν άξιος απόγονος της τιμημένης γενιάς του.
