Μεγάλες μορφές οι Παπαδάκηδες από τον Βάτο Αγ. Βασιλείου

Από τους άγνωστους ο Μανασσής με την μεγάλη αγωνιστική πορεία-Στη Μαρία Παπαδάκη- Χουρδάκη οφείλουμε το τμήμα Ψυχολογίας

Διάσπαρτοι οι Παπαδάκηδες σε όλο το νησί. Έχει κάθε παρακλάδι της οικογένειας αυτής να επιδείξει τις δικές του περγαμηνές. Τι να πούμε για την οικογένεια Παπαδάκη από το Βάτο Αγίου Βασιλείου;

Ας ξεκινήσουμε από τον θρυλικό Μανασσή Παπαδάκη, που  ήταν από τις εμβληματικές μορφές του Πρέβελη. Είχε ταυτιστεί με το χώρο, με τις παραδόσεις του ιστορικού μοναστηριού και δεν απουσίασε από κανένα προσκλητήριο της πατρίδας. Κι ας είχε αφοσιωθεί στο Θεό από τα 11 χρόνια του.

Γεννήθηκε στα 1860 στο Βάτο Αγίου Βασιλείου. Ήταν γιος του ιερέα Εμμανουήλ Παπαδάκη και της πρεσβυτέρας το γένος Περαντωνάκη.

Σύμφωνα με το Χριστόφορο Σταυρουλάκη όλοι οι ιερείς του Βάτου σε μια συνέχεια 220 ετών από το 1700 και εντεύθεν ήταν από τη γενιά του Μανασσή.Αυτό βέβαια δεν τους εμπόδιζε να πιάνουν και τα άρματα, όποτε πρόσταζε το χρέος προς την πατρίδα.

Όπως ο παπα-Αντώνης Παπαδάκης που είχε λάβει ενεργά μέρος στην επανάσταση του Δασκαλογιάννη το 1770.Πολέμησε γενναία κι όταν έσβησε η επανάσταση με το μαρτυρικό θάνατο του αρχηγού της, ο παπα-Αντώνης επέστρεψε στα καθήκοντά του.Άλλωστε οι Τούρκοι είχαν δώσει αμνηστία στους υπόλοιπους αγωνιστές.Φαίνεται όμως πως αυτή δεν ίσχυε για όλους. Για κείνους που είχαν προκαλέσει μεγάλη ζημιά στον εχθρό υπήρχε ανοικτός λογαριασμός.Κι αυτός που οι Τούρκοι είχαν ανοίξει με τον παπα-Αντώνη Παπαδάκη έμελε να κλείσει το Μάη του 1775 με μαρτυρικό τρόπο.

Ήταν 8 του Μάη μέρα του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Κι ο παπα-Αντώνης πήγε να ιερουργήσει στο ιστορικό ξωκλήσι του Αη Γιάννη. Εκεί την ώρα της θείας ευχαριστίας μπήκαν οι Τούρκοι στην εκκλησία και τον έσφαξαν μπροστά στα μάτια του ποιμνίου του που παρακολουθούσε έντρομο τη σκηνή. Στη συνέχεια κατάσχεσαν την περιουσία του και την πούλησαν για λογαριασμό του Τουρκικού Δημοσίου.

Γιος του μάρτυρα παπα-Αντώνη ήταν ο παπα–Γιάννης, που τον διαδέχθηκε στην ενορία του Βάτου. Τα καθήκοντα από αυτόν στην συνέχεια πήρε ο γιος του παπα–Μιχάλης. Αυτόν διαδέχτηκε ο γιος του, παπα-Μανόλης πατέρας του Μανασσή.

Όλοι τους τίμησαν την ιεροσύνη τους και με το παραπάνω. Και ποτέ δεν υπερηφανεύτηκαν γι’ αυτό θεωρώντας πως ήταν το πρώτιστο καθήκον τους να μην ντροπιάσουν τη γενιά τους.

Εκτός όμως από τον πατέρα του Μανασσή, και η μητέρα του είχε ρίζες από ιστορική οικογένεια. Θείος της ήταν ο περίφημος Αγαθάγγελος Παπαβασιλείου ηγούμενος (1864-1871) της Ιεράς Μονής Πρέβελη, ο τιμητικά επωνομαζόμενος «Γούμενος του 65» λόγω της συμμετοχής του στη μεγάλη επανάσταση του 1866. Η πατριωτική του δράση ήταν αφορμή για το κάψιμο της μονής δεύτερη φορά μετά την επανάσταση του 1821.

Αυτός, σύμφωνα με τον Λευτέρη Κρυοβρυσανάκη, σε ηλικία 19 ετών πήρε μέρος στις μάχες Καψαλέ-Ακουμίων το 1823, αλλά και στο διάστημα της ηγουμενίας και σε περιόδους επαναστάσεων έδειξε σπουδαίο πατριωτισμό. Σ’ αυτόν μάλιστα οφείλεται και η πρώτη εκκλησία των Τεσσάρων Νεομαρτύρων στον Αϊ Βασίλη.

Ήταν τότε, μας αναφέρει ο Μιχαήλ Μυρωνος Παπαδάκης, που οι κάτοικοι του ορεινού χωριού Ακτούντα, είναι ένα από τα ψηλότερα της Κρήτης, δεν είχαν εκκλησία να τους χωρεί. Κατάφυγαν στο Μοναστήρι και με τη μεσολάβηση του ονομαστού χωριανού τους Αγαθάγγελου πέτυχαν να καταβάλει τούτος τα έξοδα και εκείνοι την προσωπική εργασία να κτισθεί η Εκκλησία. Ύστερα από απαίτηση του Μοναστηριού στη Διμάρτυρη εκκλησία που θα χτιζόταν, το ένα κλίτος θα αφιερώνετο στον Ευαγγελισμό και το άλλο στους Τέσσερις Νεομάρτυρες των Μελάμπων.

Η εκκλησία κτίστηκε και είναι ένα πολύ εντυπωσιακό έργο για την εποχή του, στα 1877. Και σε όβγορη τοποθεσία τόσο που φαίνεται όλη η Επαρχία τ’ Αϊ Βασίλη και δυτικά τα βουνά ως τη Μαλάξα και Ανατολικά η έκτασις ως τα Αστερούσια όρη (Κόφινας) του Μονοφατσίου. Μόνο η παραλία δεν φαίνεται!

Με αυτό το βαρύ ιστορικό παρελθόν μπήκε παιδάκι σχεδόν ο Μανασσής στο μοναστήρι του Πρέβελη στα 1871. Αφού διδάχτηκε από το θείο του τα πρώτα γράμματα και τη Θεία Ακολουθία εκάρει μοναχός το 1887.Αναφέρει σχετικά ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης:

«Πολλαπλή είναι η ευεργετική δράσις του Μανασσή προς την Μονή της Μετανίας του και προς την πατρίδα.

Έλαβε μέρος εις τας επαναστάσεις του 1878, 1889 διαπρέψας ως απλός αγωνιστής κατά δε την επανάσταση του 1896-97 επικεφαλής σώματος επαναστατών καταρτισθέντος και συντηρουμένου υπό της Μονής επί ηγουμενίας του φλογερού Νείλου Βολανάκη του Β.

Έλαβε μέρος διακριθείς κατά τας μάχας Σπηλίου, Ασωμάτου, Βρύσινα, Τσιλίβδικα και άλλες μικροσυμπλοκές κατά τους αγώνες εκείνους, πάντα γενναίος παράτολμος και ενθουσιώδης».

Από σχετικό ανέκδοτο ποίημα της εποχής αναφερόμενο σε συγκέντρωση επαναστατών στον Αη – Βασίλη, προ της επιθέσεως των Τούρκων που ’καμαν στις 28 τ’ Απρίλη για να καταλάβουν τη γραμμή Μύρθιο – Σελλί, παραλαμβάνω τους εξής στίχους:

Κι έφταξε του Ροδακίνου παλ’ ο Δημητρακάκης

κι ο Χατζηδάκης Αρχηγός, κι ο Νίκος ο Βιστάκης

Χατζηγρηγόρης ο γιατρός, Μαμάλιος και Βαβούρης

και ο παπα Μαρουλιανός ήρως τση Κρήτης ούλης.

Ο Μαρινάκης Τσουδερός, με τσ’ Αγιοβασιλιώτες.

Του Πρέβελη ο Μανασσής με διαλεκτούς παιχνιώτες.

Έφταξαν κι οι Ξηρούχηδες με πλείσιους π’ου το Σπήλι

τ’ Άγιου Βασίλη τα χωριά μονομεργιούν ως χίλιοι.

Λευκογιανοί Κοξαριανοί Μετοχιανοί Κουμιώτες

κι ο Πετρομάρκος τση Γωνιάς με σταυραητούς Γωνιώτες

Σαραντατρείς Νιζάμιδες στη μάχη σκοτωθήκαν

κι εξήντα λαβωθήκανε κι αποσκευές αφήκαν.

Δεν τ’ολπιζ’ο Φουλ –Αγάς σε τέτοια μαλιά να λάχει

μα γλύτωσε στο ύστερο χωρίς ελπίδα να χει..

Ο Μανασσής οπλαρχηγός

Ο Μανασσής μετά τις τόσες ανδραγαθίες του δεν άργησε να ονομασθεί οπλαρχηγός.Από τους πρώτους ήταν που κατετάγη το 1912, στον Κρητικό Εθελοντικό Ηπειρωτικό αγώνα. Διέπρεψε κι εκεί πολεμώντας στα τρία Χάνια, στο Δρίσκο, στο Δεμάτι, στο Μέτσοβο, παρασημοφορηθείς μάλιστα για την μεγάλη του γενναιότητα και την απαράμιλλη τόλμη του.

Κι ήρθε η περίοδος της Μάχης της Κρήτης. Μετά την ηρωική αντίσταση του νησιού οι Γερμανοί διψώντας για εκδίκηση έφθασαν και στο Πρέβελη που είχε μεταβάλει σε Πύλη της Ελευθερίας ο Αγαθάγγελος Λαγκουβάρδος. Κι εκεί βρήκαν μονάχο το Μανασσή. Δεν ήθελε για τίποτα στον κόσμο να φύγει από το μοναστήρι του. Στάθηκε σύμβολο έτσι που και ο εχθρός να θαυμάσει το μεγαλείο αυτού του μοναχού.

Ο χρόνος τον σεβάστηκε. Κυλούσε πάνω του χωρίς να αφήνει ίχνη ντροπής. Ο Μανασσής παρέμενε πάντα ακμαίος να προσφέρει τις σπουδαίες του υπηρεσίες στη Μονή. Ήξερε από μνήμης με κάθε λεπτομέρεια τη μακραίωνη ιστορία της από της ιδρύσεώς της, όπως γνώριζε με λεπτομέρειες όλα τα δεινοπαθήματα των επαναστάσεων της Κρήτης από του 1866 μέχρι των ημερών του.

Είχε όμως κι άλλες αρετές που τον άφησαν στην ιστορία του μοναχισμού ως λαμπρό πρότυπο. Ήταν ταπεινός, ελεήμων, καλοκάγαθος, αληθινός χριστιανός. Παροιμιώδης ήταν η φιλοξενία του και η αγαθοεργία του παρά το γεγονός ότι πάσχιζε με κάθε τρόπο να μη γίνονται γνωστές οι πράξεις του αυτές.

Κόντευε να φθάσει στον αιώνα της επίγειας ζωής του, όταν αρχές του Γενάρη του 1958 παρέδωσε την ηρωική ψυχή του στον Πλάστη του. Με τα γαλανά του μάτια έκλεισε και η τελευταία σελίδα του μεγάλου κεφαλαίου που είναι η Ιστορία της Μονής Πρέβελη.

Επιφανείς λόγιοι τον νεκρολόγησαν στον τοπικό τύπο. Ανάμεσά τους και ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης που σε δημοσίευμά του (ΒΗΜΑ 10 Ιανουαρίου 1958) με τίτλο «Στο θάνατο του Πρεβελιώτη Καπετάνιου» αναφέρει μεταξύ άλλων:

«Στο ιστορικό Μοναστήρι του Πρέβελη χτυπά σιγανά μια καμπάνα, που ο ήχος της αντιλαλεί στα γύρω βουνά σαν θλιβερό μοιρολόι.

Δεν είναι χτύπος γοργός και δυνατός συναγερμού των επαναστατών, δεν είναι χτύπος για συνάθροιση σε πανηγύρι πολέμου.

Δεν είναι χτύπος χαράς στη είσοδο των πολεμάρχων αρχηγών της Κρήτης, και την καμπάνα δεν χτυπούνε χέρια έξαλλα ενθουσιασμού στο πλησίασμα της λευτεριάς.

Οι χτύποι της μοιάζουν με κλάμα και δάκρυα νεκρικής πομπής. Περίλυποι ρασοφόροι κινούνται στην αυλή του Μοναστηριού και ο αδάμαστος ο ηρωικός Πρέβελης δεν μπορεί τώρα να κρύψει τον πόνο του. Προπέμπει ένα από τα εκελεκτώτερα τέκνα του ένα αιωνόβιο αγγονάρι του, ένα σεμνό και αληθινό αδελφό διακονίσαντα 87 ολόκληρα χρόνια το Μοναστήρι.

Κηδεύει ένα υπεράξιο στρατιώτη της πίστης και της πατρίδος, τον μοναχό οπλαρχηγό Μανασσή, θρυλικό απομεινάρι των ηρωικών εκείνων χρόνων που το ανυπόταχτο Μοναστήρι έγραφε ακόμη την ιστορία του, γεμάτη πίστη, γεμάτη δόξα και τιμή, μια ιστορία που τις τελευταίες λαμπροστόλιστες σελίδες της διεκόσμησε με την ηρωική δράση του ο κηδευόμενος νεκρός πολέμαρχος.

Τη θλίψη και τον πόνο του Πρέβελη συμμερίζεται ολόψυχα η επαρχία του Αγίου Βασιλείου και ολόκληρος ο νομός Ρεθύμνης για το χαμό του διαλεχτού καπετάνιου, που φεύγει από τον κόσμο αυτό πλήρης ημερών, αληθινά αγιασμένος από τη θυσία και την αγάπη…».

Μιχαήλ Μύρωνος Παπαδάκις

Έχουμε και για τους άλλους Παπαδάκηδες κάνει αναφορές κατά καιρούς. Από την ίδια οικογένεια είναι και ο Μιχ. Μυρ. Παπαδάκις. Γεννήθηκε στο Βάτο Αγίου Βασιλείου τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς, μόλις άλλαζε και ο αιώνας. Γεννήθηκε δηλαδή 31 Δεκεμβρίου 1899 προς 1 Ιανουαρίου 1900 και ήταν το πρώτο παιδί του Μύρωνα Εμμ. Παπαδάκι και της Αικατερίνης το γένος Γεωργίου Παπαδομιχελάκι από το χωριό Αγαλλιανού.

Τον Μάιο του 1918 διορίστηκε υπογραμματέας στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών. Τον Μάρτη του 1919 στρατεύθηκε διακόπτοντας υποχρεωτικά τις σπουδές του. Βρέθηκε στη Σμύρνη και πήρε μέρος σε όλες τις μάχες κατά τη Μικρασιατική εκστρατεία, μέχρι που τραυματίστηκε στην εκστρατεία του Σαγγαρίου, βορεινά από το βουνό Τσαλ Νταγ στις 29 Αυγούστου 1921. Νοσηλεύτηκε σε διάφορα νοσοκομεία μέχρι τον Απρίλιο του 1922, που επέστρεψε στη μονάδα του. Στις 22 Αυγούστου 1923 απολύθηκε από το στρατό. Τιμήθηκε με τον πολεμικό Σταυρό, το μετάλλιο Νίκης και το Αριστείο Ανδρείας που του ενεχείρισε ο ίδιος ο βασιλεύς Κωνσταντίνος στο Εσκί Σεχίρ στις 18 Ιουλίου 1921.

Οι περιπέτειές του αυτές περιέχονται στο βιβλίο του «Το ημερολόγιο ενός Λοχίου», όπου αναφέρονται και στοιχεία πολιτισμού των Ελλήνων της Ιωνίας.

Σύντομα ξεχώρισε στον κλάδο για τις ικανότητές του, καθώς είχε εξελιχθεί σε άριστο νομικό. Η εκτίμηση και των συναδέλφων του φαίνεται από την πρώτη του εκλογή ως προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου το 1934, σε ηλικία μόλις 35 χρόνων. Αυτό το αξίωμα κράτησε επάξια για 25 χρόνια συνολικά, αλλά σε δύο περιόδους γιατί τον είχε καταργήσει η κυβέρνηση Μεταξά.

Η δράση του ως προέδρου είναι ιστορική. Ανασυγκρότησε τον Σύλλογο, οργάνωσε τη Βιβλιοθήκη του, που εξελίχθηκε σε μια από τις πρώτες νομικές βιβλιοθήκες της Κρήτης. Με πρωτοβουλία του σώθηκε το Διοικητήριο Ρεθύμνης, που είχε αποφασιστεί η κατεδάφισή του ως ετοιμόρροπου επί Μεταξά. Τότε έγιναν και οι πρώτες ενέργειες για να οικοδομηθεί ανεξάρτητο Δικαστικό Μέγαρο Ρεθύμνης.

Εξακολουθούσε να δικηγορεί στο Ρέθυμνο μέχρι τον Μάη του 1941. Πήρε μέρος στη Μάχη της Κρήτης. Μάζευε τρόφιμα στην επαρχία Αγίου Βασιλείου, τα μαγείρευαν στα χωριά Σπήλι, Δαριβιανά, Μιξόρρουμα κι ύστερα με τρία αυτοκίνητα των Δημοσθένη Πεδιαδιτάκη, Γιάννη Χατζιδάκη και Νίκου Μανουσάκη τα έφερνε προσωπικά στα Περιβόλια και τα μοίραζε στους πολεμιστές.

Πρόλαβε αιματοχυσίες. Με άριστα οργανωμένο δίκτυο συνέλεγε πληροφορίες που μέσω του Αλέξανδρου Κοκονά διοχέτευε στη μυστική συμμαχική αποστολή, που δρούσε στην Κρήτη. Τελικά ο Παπαδάκις δεν γλίτωσε τη σύλληψη. Κατάφερε όμως να σωθεί χάρις στην πλαστή ταυτότητα, που του έδωσε ο σταθμάρχης Χωροφυλακής Αρδάκτου, Γεώργιος Εμμ. Ακουμιανάκης και με άλλα τεχνάσματα που γέννησε η ευρηματική σκέψη του.

Αργότερα με το διχασμό και των ομάδων της Αντίστασης ο Παπαδάκις προσχώρησε στον ΕΟΡ. Με την πειθώ και το κύρος του όμως κατάφερε να αμβλύνει διαφορές και αντιπαλότητες μεταξύ των αντάρτικων ομάδων.

Όταν ελευθερώθηκε το Ρέθυμνο διορίστηκε Κυβερνητικός Επίτροπος στο έκτακτο Στρατοδικείο και μετά την απόλυσή του 9 Μαρτίου 1945 συνέχισε να δικηγορεί μέχρι το 1967. Επανεξελέγη επίσης πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου από το 1945 μέχρι το 1967.

Η συνταξιοδότηση, του επέτρεψε να ασχοληθεί ευρύτερα με τις έρευνές του. Είχε στο μεταξύ εγκατασταθεί μόνιμα στην Αθήνα κι ερχόταν στο Ρέθυμνο για διακοπές το καλοκαίρι. Οι Κρητολογικές του μελέτες με πληθώρα άρθρων κατακλύζουν εφημερίδες και περιοδικά με θέματα ιστορικά και λαογραφικά, διηγήματα, χρονογραφήματα, ταξιδιωτικές εντυπώσεις βιβλιοκρισίες, βιογραφικά σημειώματα και άλλα κείμενα που ο συνολικός τους αριθμός δεν μπορεί να υπολογισθεί.

Από τα αυτοτελή του έργα απλά σημειώνουμε τα:

– «Ημερολόγιο ενός Λοχίου», «Το Χρονικό της Κυρίας των Αγγέλων», το «Μοναστήρι του Πρέβελη στην Κρήτη» (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών), «Δικαστηριακές αναμνήσεις».

Στον Μιχαήλ Παπαδάκι οφείλουμε με κάθε λεπτομέρεια το ματωμένο χρονικό της Παναγίας Λαμπηνής.

Το έργο του Μιχαήλ Μύρωνος Παπαδάκι στο μεγαλύτερο μέρος του είναι ανέκδοτο. Ευτυχώς που διασώζεται ένα μέρος στη Δημόσια Βιβλιοθήκη έστω και με τη μορφή χειρογράφων, κι αυτό χάρις στον Γιάννη Παπιομύτογλου που αναφέρει στην ιστοσελίδα του και την πλήρη εργογραφία του σπουδαίου αυτού ιστοριοδίφη που μας άφησε τόσα στοιχεία για το παλιό Ρέθυμνο.

Για τον αδελφό του, τον Κωστή Παπαδάκη, τον πρώτο νεκρό ανταποκριτή του Ελληνοϊταλικού Πολέμου έχουμε κάνει άπειρα αφιερώματα.

Με την ευκαιρία ας θυμηθούμε μια γυναίκα της οικογενείας μοναδική και αξέχαστη. Ήταν η Μαρία Παπαδάκη Χουρδάκη.

Μαρία Παπαδάκη-Χουρδάκη: Μια ζωή αφιερωμένη στον άνθρωπο και στην ειρήνη

Με την ευκαιρία ας θυμηθούμε μια γυναίκα της οικογενείας μοναδική και αξέχαστη. Ήταν η Μαρία Παπαδάκη Χουρδάκη. Μια σημαντική γυναίκα η Μαρία Χουρδάκη, που ο ερευνητής δεν ξέρει από ποιο σημείο ν’ αναδείξει την προσωπικότητά της. Πρωτοπόρος σε προσπάθειες, με επίκεντρο τον άνθρωπο, που εξελίχθηκαν σε θεσμό, ταγός σε παιδαγωγικές μεθόδους που άνοιξαν νέους δρόμους στην εκπαιδευτική κοινότητα, υπέρμαχος της ειρήνης, η εκλεκτή Ρεθεμνιώτισσα διέγραψε μια λαμπρή τροχιά στην επίγεια πορεία της που ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα. Ήταν από τις πρώτες ψυχολόγους στην Ελλάδα κι εκείνη που πρωτοστάτησε στην οργάνωση του πρώτου αυτόνομου τμήματος ψυχολογίας, το 1987, που έγινε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης στο Ρεθύμνιο. Γεννήθηκε στην πόλη μας το 1918.

Η Μαρία είχε να πάρει από όλη την οικογένεια ερεθίσματα που καθόρισαν την μετέπειτα δράση της. Ο Κωστής ήταν αυτός που την επηρέασε βαθύτατα και η μεγάλη αφορμή για ν’ αφοσιωθεί στους αγώνες των ειρηνιστικών κινημάτων.

Η απώλειά του σημάδεψε την πρώτη της νιότη και ζήτησε στη γνώση διέξοδο στο βαθύ της πόνο. Η Φιλοσοφική σχολή της έδωσε το πρώτο της πτυχίο, αλλά σύντομα συνειδητοποίησε πως δεν την κάλυπτε απόλυτα. Άνθρωπος της δράσης η Μαρία δεν μπορούσε να υποταχθεί στους κανόνες της θεωρίας και του βασικού στοχασμού, χωρίς να τους μετουσιώνει σε έργο.

Ο γάμος της με τον Δημήτρη Χουρδάκη, μαθηματικό με σπουδές Αρχιτεκτονικής είχε καρμική επίδραση στη ζωή της. Ανοικτό μυαλό και αυτός, πρωτοπόρος για την εποχή του, διέγνωσε έγκαιρα τον ανήσυχο χαρακτήρα της και τη δίψα της για το υπέρτατο και της πρότεινε να φύγουν μαζί στο εξωτερικό για περαιτέρω σπουδές στο αντικείμενο της επιστήμης του καθένας.

Με τη βαθειά ψυχική ανάγκη να προσφέρει έρχεται στην Αθήνα το 1960 και αρχίζει αμέσως τη δράση της με διαλέξεις γύρω από τη νέα επιστήμη της Ψυχολογίας και την αξία της ψυχικής υγείας. Θέλοντας να τονίσει το ρόλο της οικογένειας ως προς τη διαμόρφωση της ψυχικής υγείας του παιδιού, στράφηκε προς την ίδρυση των Σχολών Γονέων. Το 1964 προσκλήθηκε στο Παρίσι από τον Andre Isambert, πρόεδρο των Σχολών Γονέων της Γαλλίας και υπέγραψε ως εκπρόσωπος της Ελλάδας την ιδρυτική πράξη της FIEP (International Federation for Parents’ Education – Διεθνής Ομοσπονδία για την Εκπαίδευση των Γονέων).

Η Μαρία Χουρδάκη αναζητώντας τομείς πέρα από την οικογένεια, στους οποίους και η πρόληψη της ψυχικής υγείας θεωρείται αναγκαία, στράφηκε προς το εκπαιδευτικό σύστημα γιατί θεώρησε ότι δεν επιτελεί το χρέος του, σ’ ό,τι αφορά την ψυχική υγεία των μαθητών. Πίστευε ότι η παιδεία μας ασχολείται κυρίως με το γνωστικό τομέα, παραβλέποντας το μέγα θέμα της ψυχικής υγείας.

Εξαιρετικά τα βιβλία που μας κληροδότησε μελετώντας τον άνθρωπο.

Αμέτρητα και τα άρθρα της που δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και εφημερίδες.

Από τα μεγάλα της όνειρα ήταν να δημιουργηθεί Πανεπιστημιακό Τμήμα Ψυχολογίας στο Ρέθυμνο. Όπως γινόταν με κάθε της στόχο είδε το όνειρό της να πραγματοποιείται ύστερα από δεκαετείς προσπάθειες (1976-1986) με το υπουργείο Παιδείας και τους αρμόδιους υπουργούς. Το τμήμα αυτό ήταν και το πρώτο που ιδρύθηκε στην Ελλάδα κι εκείνη υπήρξε πρώτος πρόεδρος. Το 1995 της απονεμήθηκε ο τίτλος της επίτιμης προέδρου του Τμήματος.

Ήταν σπουδαία η Μαρία Χουρδάκη. Ανήκει όμως και αυτή στην κατηγορία που το ίδιο το Ρέθυμνο δεν τίμησε όσο της άξιζε.