Η σχέση των ηλεκτρομαγνητικών φαινομένων με τις γεωκαταστροφές και η προσπάθεια ανάπτυξης νέων τεχνολογιών με βάση την κατανόηση και την αξιοποίηση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων είναι τα θέματα στα οποία εστιάζει το Διεθνές Συνέδριο εφαρμογών ηλεκτρομαγνητισμού στη σεισμολογία, που ξεκίνησε στα Χανιά την Κυριακή 9 Οκτωβρίου και ολοκληρώνεται αύριο. Η τεχνολογική εξέλιξη των συστημάτων εντοπισμού σεισμών ή ηφαιστειακών εκρήξεων βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, αλλά η συνεργασία της επιστημονικής κοινότητας μπορεί να οδηγήσει μελλοντικά σε μία καλύτερη αντίληψη και πρόληψη των φυσικών φαινομένων.
Τα τελευταία 25 χρόνια έχει γίνει μεγάλη πρόοδος στο χώρο της επιστήμης, οδηγώντας μάλιστα στην δημιουργία συστημάτων που προειδοποιούν ακόμα και δέκα δευτερόλεπτα πριν την εκδήλωση ενός σεισμού. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν θεμελιώδη αναπάντητα ερωτήματα αναφορικά με το χρονικό πλαίσιο και τις συνθήκες εκδήλωσης μίας έξαρσης σεισμικής δραστηριότητας. Το Διεθνές Συνέδριο συνδιοργανώνεται από το Ινστιτούτο Φυσικής Εσωτερικού της Γης και Γεωκαταστροφών του Κέντρου Έρευνας και Καινοτομίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος και τμήμα Φυσικής) και την Περιφέρεια Κρήτης.
Ένας σεισμός μπορεί να οδηγήσει σε μεταβολή του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου
Όπως ανάφερε χθες, μιλώντας στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ Κρήτης, ο καθηγητής Γεωφυσικής και Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής, Φίλιππος Βαλλιανάτος: «Έχουμε ξεκινήσει εδώ και τρείς ημέρες με ένα θερινό σχολείο που είχαν μαζευτεί φοιτητές από όλο τον κόσμο, την Ελλάδα, Αμερική, Ιαπωνία, Ευρώπη, όπου επτά συνάδελφοι δίδαξαν τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα. Το Ινστιτούτο Φυσικής Εσωτερικού της Γης στο οποίο έχω την τιμή να είμαι διευθυντής στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο, πέρα από την ιδιότητά μου ως καθηγητή στο ΕΚΠΑ, έχει μια παραδοσιακή ενασχόληση με το θέμα. Το 2ο Διεθνές συνέδριο που είχε γίνει το 1999 είχε γίνει στα Χανιά πάλι και επανήλθε μετά από 25 χρόνια στη γενέθλια γη του, γιατί από εδώ ξεκίνησε. Οπότε υπάρχει μια διαδρομή 25 ετών στον χώρο.
Το αντικείμενο αυτό αφορά το πως τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κατανοήσουμε διεργασίες στο εσωτερικό της γης που σχετίζονται είτε με τους σεισμούς είτε με τα ηφαίστεια. Δηλαδή η πρώτη μεγάλη εφαρμογή είναι για να καταλάβουμε τη δομή στο εσωτερικό της γης. Με τα ηλεκτρομαγνητικά που υπάρχουν στη φύση και υπάρχουν από φυσικές διεργασίες και ταξιδεύουν μέσα στο εσωτερικό της γης, όταν τα μετράμε εμείς στην επιφάνεια της γης μπορούμε να δούμε μια ακτινογραφία του εσωτερικού της γης, μετρώντας κάποιες φυσικές ιδιότητες, την αγωγιμότητα συγκεκριμένα, δηλαδή πόσο εύκολα περνάει το ηλεκτρομαγνητικό κύμα και το ηλεκτρικό ρεύμα μέσα από τη γη. Από την άλλη πλευρά βέβαια μπορούμε να δούμε και σήματα ηλεκτρικά ή μαγνητικά, τα οποία προσπαθούμε να τα συνδέσουμε με γεωδυναμικές διεργασίες. Δηλαδή κατά πόσο όταν προετοιμάζεται μια σεισμική διέγερση ή μια ηφαιστειακή έκρηξη υπάρχουν φαινόμενα τα οποία μεταβάλλουν τις ιδιότητες του ηλεκτρικού, του μαγνητικού και του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου στη γειτονιά όπου γίνεται αυτή η μεταβολή. Αυτό είναι ένα δεύτερο αντικείμενο προς αυτήν την κατεύθυνση, που αρκετοί ερευνητές συνδυάζουν όχι μόνο παρατηρήσεις από την επιφάνεια της γης, αλλά σχεδιάζουν και παρατηρήσεις από δορυφορικές εικόνες ή και από δορυφόρους που μετράνε τα πεδία αυτά, το ηλεκτρικό, το μαγνητικό και το ηλεκτρομαγνητικό».
«Η αναγγελία ενός σεισμού ή μίας ηφαιστειακής έκρηξης είναι πρόκληση για το επιστημονικό φάσμα»
Ο κ. Βαλλιανάτος σημείωσε, επίσης, ότι παρά την επιστημονική πρόοδο των τελευταίων ετών, υπάρχουν ακόμα ανοικτά ερωτήματα για τις μεθόδους πρόληψης και προειδοποίησης σεισμών και ηφαιστειακών εκρήξεων: «Είναι πολύ πρώιμο για να πούμε εάν θα μπορούσε να «αναγγείλει» έναν επικείμενο σεισμό ή μιας ηφαιστειακής έκρηξη. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αρχίζουμε και καταλαβαίνουμε καλύτερα αυτά τα πράγματα και η τεχνολογία μας δίνει τη δυνατότητα να το κάνουμε αυτό. Για παράδειγμα η Αμερική, η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και η Ιαπωνία και η Κίνα έχουν εκτοξεύσει δορυφόρους οι οποίοι μετράνε συνεχώς τις παραμέτρους αυτές. Σε συνδυασμό με επίγειες παρατηρήσεις μπορούμε και φτιάχνουμε καλύτερα πράγματα, ενώ έχουμε αναπτύξει τα τελευταία 25 χρόνια από τα Χανιά που ξεκίνησε, στα Χανιά που επανήλθε, οι δυνατότητες που έχουμε σε παρατήρηση, σε ανάλυση, σε εργαλεία υπολογιστικά, τα βασικά ερωτήματα είναι ακόμη ανοιχτά. Αυτή είναι η πρόκληση και η δυσκολία του προβλήματος. Σίγουρα ξέρουμε πολύ καλύτερα πράγματα από τότε που ξεκινήσαμε, αλλά είναι πιο σημαντικά, πια, αυτά που πρέπει να λυθούν. Δηλαδή κάθε βήμα που κάνουμε μας δείχνει την πολυπλοκότητα του προβλήματος και μας δημιουργεί νέες ερωτήσεις.
Έχουν αναπτυχθεί συστήματα τα οποία είναι μερικές δεκάδες δευτερόλεπτα πιο πριν. Εδώ μιλάμε για φυσικές διεργασίες που μπορεί να εξελίσσονται σε μεγαλύτερα προειδοποιητικά διαστήματα και η δυσκολία είναι να τις ταυτοποιήσεις, να καταλάβεις ότι αυτές αντιστοιχούν κάπου. Εκεί είναι ένα πολύ δύσκολο πρόβλημα. Το αντικείμενο αυτό θα έλεγα, αποτελεί το «ιερό δισκοπότηρο» της επιστήμης της γεωφυσικής και της σεισμολογίας. Δίνει εικόνα για το τι πραγματικά συμβαίνει στην εστία. Είναι πολύ δύσκολη γιατί έχει να κάνει με υψηλές πιέσεις, ανομοιογένεια, πολυπλοκότητα, μη γραμμικότητα. Δηλαδή είναι από τα πιο δύσκολα κομμάτια της φυσικής και της γεωφυσικής αυτό».
Οι νέες τεχνολογίες ορόσημο για τη διαχείριση κρίσεων
Ο κ. Βαλλιανάτος υπογράμμισε, επίσης, ότι θα υπάρξουν σχετικές ανακοινώσεις – συμπεράσματα από το συνέδριο τονίζοντας ότι:
«Αυτήν τη στιγμή για την προειδοποίηση σεισμού στα 10 δευτερόλεπτα το κάνουμε στο κινητό. Και ήδη τα 10-15 δευτερόλεπτα το δουλεύουμε και εμείς πειραματικά εδώ στην Κρήτη με το σύστημα που έχουμε εγκαταστήσει πειραματικά. Εδώ πάμε να καταλάβουμε τις τελευταίες φάσεις πριν γεννηθεί το «παιδί». Είναι η εμβρυολογία των σεισμών. Είχαμε μια σεισμική δραστηριότητα νοτιοανατολικά της Κρήτης. Το 4,4 ρίχτερ για τη συγκεκριμένη περιοχή είναι όπως λέμε «piece of cake». Υπάρχει μια δραστηριότητα η οποία έχει εξάρσεις και υφές. Ένα ερώτημα είναι πότε γίνονται οι εξάρσεις και κάτω από κάποιες συνθήκες γίνονται. Αναπάντητο ερώτημα. Αυτό δεν αποκλείει ότι σε κάποιο άλλο χρονικό διάστημα θα έχουμε μια έξαρση. Αυτήν τη στιγμή η εξέλιξη των γεωδυναμικών φαινομένων είναι αυτό που λέμε στην τεχνολογική ορολογία «μη γραμμική», δηλαδή μικρές διαφοροποιήσεις στις αρχικές συνθήκες μπορούν να δημιουργήσουν αποκλίνουσες καταστάσεις. Αυτή είναι η δυσκολία του ζητήματος.
Σε επιχειρησιακό κομμάτι θα έβαζα τις νέες τεχνολογίας στη διαχείριση κρίσεων. Δεν μπαίνουν γιατί χρειάζονται άνθρωποι με φρέσκα μυαλά. Τα κονδύλια βρίσκονται και υπάρχουν. Αρκεί να υπάρχουν άνθρωποι με φρέσκα μυαλά που να μην επιμένουν σε αυτά που είχαν μάθει πριν από 40 χρόνια όταν έκαναν το διδακτορικό τους.
Οι εργασίες του συνεδρίου ολοκληρώνονται την Τετάρτη το απόγευμα και νομίζω ότι θα έχουμε και μια εικόνα των πιο σύγχρονων εξελίξεων της επιστήμης. Αυτήν τη στιγμή το συνέδριο είναι μια συνδιοργάνωση του Ινστιτούτου Φυσικής Εσωτερικού της Γης του ΕΛΜΕΠΑ μαζί με το Πανεπιστήμιο της Αθήνας, τμήματα Φυσικής και Γεωλογίας και νομίζω ότι είναι μια έμμεση αναγνώριση της δουλειάς που γίνεται στο επίπεδο φυσικής εσωτερικού της γης στην Κρήτη. Αναγνώριση την οποία πρέπει να βλέπουν και οι άνθρωποι που παίρνουν αποφάσεις. Νομίζω ότι την επόμενη βδομάδα θα έχουμε κάποιες ανακοινώσεις οι οποίες μπορεί να είναι και ιδιαίτερα σημαντικές», ανέφερε.
