Ταλανίζουν λαούς και διοικήσεις οι δυο όροι Μετανάστευση και Άσυλο. Αποτέλεσμα της άγριας καταλήστευσης των πλουτοπαραγωγικών χωρών της Αφρικής ή τοπικών πολέμων (Συρία κ.λπ.), οι λαοί αυτοί εξακολουθούν να πασχίζουν για την ανόρθωσή τους, που δεν είναι εύκολο να επιτύχουν. Πρόσφατα δημοσιεύματα στα κεντρικά όργανα της ΕΕ δίνουν νέες προοπτικές και στατιστικές παρατηρήσεις και μάλιστα οι αναφορές αυτές ξεκινούν από τους τίτλους των δημοσιοποιήσεων, όπως «Η Ευρώπη προσελκύει πολλούς μετανάστες και αιτούντες άσυλο». «Μάθετε πώς η ΕΕ βελτιώνει τις πολιτικές της για το άσυλο και τη μετανάστευση». Συγκεντρώσαμε όλες τις δράσεις που υπηρετεί ο κοινοτικός προϋπολογισμός και τις αναλύσαμε σε ειδικό κεφάλαιο στον νέο Οδηγό Προγραμμάτων της Ε.Ε. που θα κυκλοφορήσει οσονούπω και από τις στήλες της εφημερίδας.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της ΕΕ, το 2015 σημειώθηκαν 1,83 εκατομμύρια παράνομες διελεύσεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Ενώ ο αριθμός αυτός μειώθηκε σε περίπου 330.000 το 2022, καταβάλλονται προσπάθειες για την αντιμετώπιση των ελλείψεων στις πολιτικές ασύλου και μετανάστευσης της ΕΕ: Από τη μεταρρύθμιση του συστήματος ασύλου έως την ενίσχυση της ασφάλειας των συνόρων, τη βελτίωση της νόμιμης μετανάστευσης εργατικού δυναμικού και την προώθηση της ένταξης των προσφύγων. Τι είναι όμως, η παράτυπη μετανάστευση; Σύμφωνα με την Κομισιόν είναι η μετακίνηση ατόμων από τρίτες χώρες μέσω των συνόρων της ΕΕ χωρίς συμμόρφωση με τις νομικές απαιτήσεις εισόδου, παραμονής ή διαμονής σε μία ή περισσότερες χώρες της ΕΕ. Σοβαρά κύματα παράνομων μεταναστών πέρασαν και εξακολουθούν να εισέρχονται στην Ελλάδα, μέσω της «φίλης» γείτονος και φυσικά, στα πλαίσια του γενικού καλού κλίματος που επιθυμεί η δύση με την Τουρκία η γενική προσπάθεια είναι η μείωση του σοβαρού προβλήματος για τη χώρα μας. Σε κάθε περίπτωση οι παροικούντες τα κέντρα λήψης αποφάσεων γνωρίζουν την αλήθεια και δεν μπορεί κανείς να μειώσει το μέγεθος του προβλήματος.
Για την ευθύνη της παράνομης μετανάστευσης, πρέπει να συνεξετάζεται και η έννοια του επιμερισμού της ευθύνης με τις χώρες της πρώτης γραμμής, παρά το ότι οι προτάσεις της Κομισιόν το 2015 δεν επέτρεψαν στα κράτη μέλη να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τον τρόπο επιμερισμού της ευθύνης. Το 2020 η Επιτροπή πρότεινε ένα νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο. Το νέο σύστημα ασύλου έχει ως στόχο να στηρίξει τις χώρες της πρώτης γραμμής με την εισαγωγή ενός νέου συστήματος ευέλικτων εισφορών από άλλες χώρες της ΕΕ, που κυμαίνονται από τη μετεγκατάσταση των αιτούντων άσυλο από τη χώρα πρώτης εισόδου έως την επιστροφή των ατόμων που θεωρείται ότι δεν έχουν δικαίωμα παραμονής.
Μέτρα όμως, που δύσκολα εφαρμόζονται και με πολλά αρνητικά σημεία. Ο βασικός μοχλός όμως, της μεταναστευτικής πολιτικής παραμένει η «Διασφάλιση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και διαχείριση των μεταναστευτικών ροών». Αυτό όμως αντικατοπτρίζει και την «Καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης με παράλληλο σεβασμό των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο». Σύμφωνα με προτάσεις του Απριλίου 2023, η νέα οπτική κατατείνει στην καλύτερη διαδικασία ελέγχου διαλογής, ταχύτερη διαδικασία ασύλου στα σύνορα (12 εβδομάδες) και ταχείες επιστροφές για τους αιτούντες άσυλο των οποίων η αίτηση απορρίφθηκε (επίσης 12 εβδομάδες).
Για την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης και την επιστροφή των μεταναστών η Ενίσχυση της Frontex, της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής είναι η πρώτη που, συμβάλλει στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και στην καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος.
Η Frontex διαθέτει σήμερα μόνιμο σώμα με περισσότερους από 2.000 συνοριοφύλακες. Υπάρχουν σχέδια για αύξηση του αριθμού αυτού σε 10.000 έως το 2027.
Στο ίδιο πλαίσιο λειτουργεί και η Βελτίωση της νόμιμης μετανάστευσης με άδειες εργασίας, με σκοπό την αντιμετώπιση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού, την κάλυψη των κενών δεξιοτήτων και την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης.
Όσον αφορά τη χρηματοδότηση δράσεων για τη μετανάστευση, Η ΕΕ αύξησε σημαντικά τα κονδύλια της για τις πολιτικές μετανάστευσης, ασύλου και ένταξης μετά την αυξημένη εισροή αιτούντων άσυλο το 2015. 22,7 δισεκατομμύρια ευρώ προορίζονται για τη μετανάστευση και τη διαχείριση των συνόρων στον προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, σε σύγκριση με 10 δισ. ευρώ για τη μετανάστευση και το άσυλο την περίοδο 2014-2020. Για το 2023 έχουν εγγραφεί στον κοινοτικό προϋπολογισμό μόλις 1.587 εκατ. ευρώ θεωρούμενοι ως εξαιρετικά περιορισμένοι πόροι, για το μέγεθος της πολιτικής αυτής. Εν τούτοις, ο αντίλογος επισημαίνει ότι κονδύλια από άλλες πολιτικές μπορούν να αφορούν δράσεις υπέρ των μεταναστών.
Οι κατηγορίες δράσεων που απορροφούν τη σχετική χρηματοδότηση αφορούν το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης που απορροφά πάνω από το 90% των χορηγούμενων πόρων και τους Αποκεντρωμένους οργανισμούς για τη μετανάστευση.
Για την προώθηση της ένταξης των προσφύγων στην Ευρώπη, το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης βρίσκεται σε διαρκή δράση. Το Ταμείο αυτό, για την τρέχουσα περίοδο 2021-2027 παρέχει άμεση χρηματοδότηση στις τοπικές και περιφερειακές αρχές για πολιτικές και προγράμματα ένταξης που εστιάζουν στην παροχή συμβουλών, την εκπαίδευση, τη γλωσσική και άλλη κατάρτιση, όπως μαθήματα αγωγής του πολίτη και επαγγελματικό προσανατολισμό. Για την πλήρη ανάλυση των δράσεων αυτών και την επιλεξιμότητα των σχετικών φορέων, θα κυκλοφορήσει εντός του Οκτωβρίου, από τις στήλες αυτές ένας πρωτότυπος Οδηγός Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων της Ε.Ε.
Όσον αφορά τον Επαναπατρισμό των μεταναστών άνω των 141 χιλιάδων μεταναστών το 2022 γεύτηκαν την άρνηση εισόδου στο έδαφος της ΕΕ. Από τον αριθμό αυτό, οι μισοί περίπου ανήκουν στην κατηγορία των «Οικειοθελών αναχωρήσεων έναντι αναγκαστικών επιστροφών».
Πάντως, οι Έρημοι και οι θάλασσες στοιχίζουν χιλιάδες ζωές ετησίως, με τελευταία τραγωδία στις 3 Αυγούστου, όταν ένα ξεχαρβαλωμένο σκάφος που μετέφερε 45 άτομα ανατράπηκε από ένα μεγάλο κύμα λίγες ώρες μετά την αναχώρησή του από το λιμάνι της Σφαξ στην Τυνησία, δήλωσαν επιζώντες στις ιταλικές αρχές.
* Ο Γιώργος Μαρκατάτος είναι διευθύνων σύμβουλος
