Σε κρίσιμη κατάσταση βρίσκεται η Κρήτη, με φόντο τα ανησυχητικά στοιχεία που δείχνουν μειωμένες βροχοπτώσεις στο νησί και το έντονο πρόβλημα της λειψυδρίας να παραμένει. Στον σχεδιασμό μέτρων πρόληψης και ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων ενόψει της θερινής περιόδου προχωρούν οι αρμόδιες υπηρεσίες, προκειμένου να προλάβουν το ενδεχόμενο ενός ξηρού καλοκαιριού που θα επιδεινώσει την κατάσταση.
Σύμφωνα με την προϊσταμένη του τμήματος παρακολούθησης και προστασίας των υδατικών πόρων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης Ιωάννα Μαρή τα δεδομένα των τελευταίων μηνών δεν είναι ενθαρρυντικά.
«Είχαμε μικρό ύψος βροχοπτώσεων από τα στοιχεία που έχουμε σαν υπηρεσία από τον Σεπτέμβριο μέχρι και τον Φεβρουάριο. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι βροχοπτώσεις είναι χαμηλές, ιδιαίτερα για το Ηράκλειο και το Λασίθι. Μακάρι να ακολουθήσουν βροχές το επόμενο χρονικό διάστημα, να μην είναι πλημμυρικές και να βοηθήσουν και στην άρδευση, αλλά και στην ανανέωση των υδατικών πόρων του νησιού», σημείωσε η κ. Μαρή σε συνέντευξή της στο Ραδιόφωνο ΣΚΑΪ Κρήτης 92,1 με τη Σώτια Πεντεδήμου.
Προτεραιότητα η σωστή λειτουργία των δικτύων και η μείωση των διαρροών
Κομβικής σημασίας είναι η άμεση ενεργοποίηση όλων των εμπλεκόμενων φορέων (ΔΕΥΑ, ΤΟΕΒ, δήμοι, ΟΑΚ) στην αντιμετώπιση των ενδεχόμενων διαρροών στα δίκτυα παροχής νερού, προκειμένου να περιορίζεται όσο το δυνατόν περισσότερο η άσκοπη σπατάλη του νερού.
Όπως ανέφερε η κ. Μαρή, η Αποκεντρωμένη έχει ήδη προχωρήσει στην αποστολή σχετικού εγγράφου προς όλους του φορείς και χρήστες νερού, ώστε να κινηθούν άμεσα για τη λήψη μέτρων.
«Προτεραιότητα είναι να έχουμε γνώση της όλης κατάστασης, γι’ αυτό και εμείς σαν υπηρεσία προβαίνουμε στην κοινοποίηση του εγγράφου προς όλους του φορείς, τους χρήστες νερού, είτε πρόκειται για άρδευση, είτε για ύδρευση. Εμείς σαν υπηρεσία το πρώτο που θέτουμε είναι η μείωση των διαρροών. Όπου υπάρχουν δίκτυα που έχουν διαρροές είναι το Α και το Ω και πιστεύουμε ότι το ίδιο ισχύει και για τους φορείς παροχής νερού, είτε αυτές είναι ΔΕΥΑ, είτε ΤΟΕΒ, οι δήμοι ο ΟΑΚ. Το θέτουν ως προτεραιότητα. Είναι σημαντικό να λειτουργούν σωστά τα δίκτυα».
Ταυτόχρονα, όπως τόνισε η κ. Μαρή, ζητείται από κάθε αρμόδιο φορέα να αξιολογήσει την υφιστάμενη κατάσταση των αποθεμάτων του και τις δυνατότητες κάλυψης των αναγκών κατά την καλοκαιρινή περίοδο.
«Πρέπει ο κάθε φορέας να δει τι αποθέματα έχει, τι δυνατότητες έχει και πως θα τις καλύψει αυτές μέσα στη θερινή περίοδο που μας έρχεται. Γι’ αυτό έχουμε στείλει και ένα δεύτερο έγγραφο με βάση ανάλογες διαδικασίες που γίνονται και από το υπουργείο Περιβάλλοντος, που ρωτάμε τους φορείς σε τι κατάσταση είναι τα αποθέματά τους, τι θεωρούν ότι θα αντιμετωπίσουν και με ποιον τρόπο».
Μέτρα ενημέρωσης για περιορισμό χρήσης του νερού
Στο πλαίσιο των μέτρων, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στον τομέα του τουρισμού και των επισκεπτών του νησιού. Όπως επεσήμανε η προϊσταμένη, το σχετικό έγγραφο κοινοποιείται και στους ξενοδόχους, προκειμένου να συγκαλέσουν τα διοικητικά συμβούλια των τουριστικών φορέων και να εξετάσουν τρόπους διαχείρισης του νερού, επισημαίνοντας ότι τέτοιες πρακτικές εφαρμόζονται ήδη σε πολλές τουριστικές περιοχές της Ευρώπης.
«Το έγγραφο πηγαίνει και στους ξενοδόχους ώστε να συγκαλέσουν τα συμβούλια σε όλους τους τουριστικούς φορείς και να δουν πως να διαχειριστούν το νερό. Και πάλι το πρώτο θέμα είναι αυτό της ενημέρωσης των επισκεπτών, για το πως θα περιορίσουν την κατανάλωση του νερού. Δεν είναι κάτι καινούργιο, είναι κάτι που συμβαίνει όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλη την Ευρώπη, σε τουριστικές περιοχές που τίθενται μέτρα ενημέρωσης και περιορισμού της χρήσης νερού», τόνισε η κ. Μαρή.
Ανάγκη για δίκτυο μέτρησης χιονοπτώσεων και βροχών
Αναφορά έγινε επίσης στην ανάγκη δημιουργίας ενός δικτύου μέτρησης της χιονόπτωσης σε όλο το νησί, καθώς και ενός πληρέστερου δικτύου καταγραφής βροχοπτώσεων, καθώς τα στοιχεία από αυτά τα δίκτυα θα είναι χρήσιμα για όλους.
Η συγκέντρωση και η ανάλυση τέτοιων δεδομένων είναι απαραίτητες για την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων της Κρήτης, τόνισε η κ. Μαρή, ενώ έχουν ήδη ξεκινήσει οι διαδικασίες για τη δημιουργία του δικτύου μέτρησης του χιονιού.
«Θα πρέπει να έχουμε δεδομένα και τους κατάλληλους επιστήμονες υπαλλήλους να τα διαχειρίζονται. Δεν είναι εύκολα αυτά τα στοιχεία, ούτε να τα συλλέξει κανείς, ούτε να διαχειριστεί έτσι ώστε να τα δώσει στον τελικό αποδέκτη. Από τον απλό πολίτη, μέχρι τον γεωργό που θα αρδεύσει, μέχρι και τον ξενοδόχο που θα υποδεχτεί τους τουρίστες. Πιστεύουμε ότι θα πρέπει να υπάρχουν στοιχεία για το νησί, καθώς ο καθένας το αντιλαμβάνεται με τη δική του σκέψη, κάτι που όμως δεν είναι αρκετό. Τώρα δεν υπάρχει το δίκτυο, όμως έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες και θεωρούμε ότι είναι απαραίτητο να υπάρχει ένα πλήρες δίκτυο μέτρησης του χιονιού στην Κρήτη και κατ’ αναλογία ένα πλήρες δίκτυο μέτρησης της βροχής».
Τι δείχνουν τα στοιχεία
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης που διατηρεί 11 αυτόματους μετεωρολογικούς σταθμούς και 19 συμβατικούς σταθμούς με παρατηρητές σε όλη την Κρήτη η εικόνα έχει ως εξής:
Με βάση τα δεδομένα βροχοπτώσεων μέχρι και τον Φεβρουάριο 2025, συνολικά από 53 σταθμούς σε όλο το νησί (συμπεριλαμβανομένων των σταθμών της ΕΜΥ και του ΥΠΕΝ), εκτιμάται ότι το τρέχον υδρολογικό έτος είναι το τρίτο κατά σειρά έτος με μειωμένες βροχοπτώσεις ιδιαίτερα στην Ανατολική Κρήτη. Οι βροχοπτώσεις που έχουν καταγραφεί, όπως και οι αντίστοιχες των δύο προηγούμενων ετών, για τις Περιφερειακές Ενότητες Ηρακλείου και Λασιθίου είναι τόσο χαμηλές όσο εκείνες του υδρολογικού έτους 2017-2018, το οποίο αποτέλεσε ένα από τα πλέον ξηρά υδρολογικά έτη της τελευταίας 30ετίας. Οι μειωμένες βροχοπτώσεις έχουν επιφέρει σημαντική πτώση της στάθμης των υπόγειων υδροφορέων όπως και της στάθμης των φραγμάτων.
Για τις Περιφερειακές ενότητες Ρεθύμνου και Χανίων, οι βροχοπτώσεις είναι καλύτερες σε σχέση με τις αντίστοιχες της Ανατολικής Κρήτης. Αναφορικά με τις χιονοπτώσεις, δεν υπάρχουν δεδομένα και ως εκ τούτου δεν μπορεί να προσδιορισθεί το ύψος χιονιού που αναμένεται να τροφοδοτήσει ιδίως τους υπόγειους καρστικούς υδροφορείς.
Ακολουθούν αναλυτικά δεδομένα των βροχοπτώσεων, των σταθμών των υπόγειων υδροφορέων και των φραγμάτων, καθώς και προτάσεις μέτρων για τη διαχείριση της ζήτησης του νερού.
Δεδομένα βροχοπτώσεων
Με βάση τα δεδομένα των βροχοπτώσεων συγκεκριμένων σταθμών (τα στοιχεία προέρχονται από το δίκτυο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, το δίκτυο αυτόματων σταθμών της Διεύθυνσης Υδάτων Α.Δ.Κ. και από τους συμβατικούς σταθμούς των παρατηρητών), παρατίθενται διαγράμματα που παρουσιάζουν την κατάσταση σε 5 επιμέρους περιοχές της Κρήτης τα τελευταία οκτώ χρόνια.
Για την Π.Ε Ηρακλείου έχει γίνει συλλογή δεδομένων βροχοπτώσεων από 16 σταθμούς.
Στο σχετικό διάγραμμα φαίνεται ότι οι βροχοπτώσεις των τριών τελευταίων ετών (έτη 2022-2023, 2023-2024 και 2024-2025) είναι στα ίδια επίπεδα με το ξηρό έτος 2017-2018.
Για την περιοχή της Μεσσαράς έχει γίνει συλλογή δεδομένων βροχοπτώσεων από πέντε σταθμούς. Η εικόνα από το σχετικό διάγραμμα δείχνει ότι οι βροχοπτώσεις των τριών τελευταίων ετών είναι σε οριακά χαμηλότερα επίπεδα του ξηρού έτους αναφοράς, 2017-2018.
Για την Π.Ε. Λασιθίου έχει γίνει συλλογή δεδομένων βροχοπτώσεων από οκτώ σταθμούς. Τα δεδομένα δείχνουν ότι, οι βροχοπτώσεις του έτους 2022-2023 είναι υψηλότερες από εκείνες του ξηρού έτους 2017-2018, γεγονός που εν μέρει οφείλεται στα πλημμυρικά φαινόμενα που σημειώθηκαν τον Οκτώβριο του 2022. Σε ότι αφορά τις βροχοπτώσεις 2023-2024 καθώς και τις φετινές βροχοπτώσεις, κυμαίνονται στα ίδια περίπου επίπεδα με το ξηρό έτος αναφοράς, 2017-2018.
Για την Π.Ε. Ρεθύμνου έχει γίνει συλλογή δεδομένων βροχοπτώσεων από 12 σταθμούς. Οι βροχοπτώσεις των τριών τελευταίων ετών κυμαίνονται σε οριακά καλύτερα επίπεδα από εκείνες του ξηρού έτους 2017-2018, υστερούν όμως σημαντικά από τα προηγούμενα υγρά έτη.
Για την Π.Ε. Χανίων έχει γίνει συλλογή δεδομένων βροχοπτώσεων από 17 σταθμούς. Η εικόνα δείχνει ότι οι περυσινές και οι φετινές βροχοπτώσεις κυμαίνονται σε ικανοποιητικά επίπεδα, σε σχέση με εκείνες του ξηρού έτους 2017-2018, αν και υπολείπονται των προηγούμενων υγρών ετών.
Στάθμη υπόγειων υδροφορέων και φραγμάτων
Όπως αναφέρεται συνέπεια των μειωμένων βροχοπτώσεων των τριών τελευταίων υδρολογικών ετών είναι η μειωμένη παροχή των πηγών και η μικρή αναπλήρωση των υδατικών πόρων τόσο στα υπόγεια νερά όσο και στα φράγματα. Από στοιχεία φορέων διαχείρισης ύδατος, παρατηρείται μείωση της παροχής πηγών σε πολλά μέρη του νησιού, ενώ καταγραφές που αφορούν στις στάθμες των υπόγειων υδροφορέων και των φραγμάτων της Κρήτης καταδεικνύουν μέχρι στιγμής ελάχιστες εισροές υδάτων.
Γεωτρήσεις
Οι υδρολογικοί σταθμοί στην Ανατολική Κρήτη δείχνουν τα τελευταία τρία έτη συνεχόμενη πτώση στάθμης, ιδιαίτερα για τη φετινή περίοδο. Ενδεικτικά, παρατίθενται διαγράμματα με τα δεκαετή στοιχεία από τις στάθμες τριών υδρολογικών σταθμών στην περιοχή της Μεσσαράς και στην περιοχή της Βιάννου.
Ζήτηση νερού – αποθέματα – προτεινόμενα μέτρα
Όπως αναφέρει η Διεύθυνση Υδάτων στο έγγραφο της: «Όλοι οι φορείς παροχής υπηρεσιών ύδατος (ΔΕΥΑ, ΤΟΕΒ, Δήμοι, ΟΑΚ) οφείλουν να καταγράψουν τα διαθέσιμα αποθέματά τους και να υπολογίσουν το ισοζύγιο προσφοράς – ζήτησης για την επερχόμενη καλοκαιρινή περίοδο, ιεραρχώντας τις χρήσεις νερού και με προτεραιότητα στην κάλυψη των αναγκών ύδρευσης».
Μέτρα διατήρησης της προσφοράς νερού
– Συστηματική παρακολούθηση δικτύων και δεξαμενών, και ετοιμότητα σε τεχνικό προσωπικό για την άμεση αντιμετώπιση τυχόν διαρροών. Για τους φορείς παροχής υπηρεσιών ύδατος, το μέτρο τίθεται σε άμεση προτεραιότητα έναντι των άλλων μέτρων.
– Επιτάχυνση ολοκλήρωσης των υπό κατασκευή υδραυλικών έργων και ετοιμότητα για χρήση εφεδρικών γεωτρήσεων.
– Έλεγχος και συστηματική καταγραφή στάθμης-παροχής, πηγών, υπόγειων και επιφανειακών σημείων υδροληψίας.
– Μέτρα μείωσης της ζήτησης (σπατάλης) νερού.
– Συνεχής ενημέρωση των χρηστών νερού για τη σημαντικότητα του προβλήματος ενδεχόμενης λειψυδρίας και την ανάγκη μείωσης της κατανάλωσης. Προτείνεται σύγκλιση συμβουλίων (ξενοδόχων, φορέων τουριστικών δραστηριοτήτων, Αγροτικών Συλλόγων, ΤΟΕΒ, κ.ά.) για συνεργασία.
– Ενημέρωση για προληπτικό έλεγχο καλής λειτουργίας οικιακών δικτύων και δικτύων τουριστικών μονάδων.
– Ενημέρωση των επισκεπτών ξενοδοχειακών μονάδων για περιορισμό της κατανάλωσης του νερού.
– Πλήρωση κολυμβητικών δεξαμενών με θαλασσινό νερό – περιορισμός της χρήσης υδρευτικού νερού σε αλλότριες χρήσεις.
– Εκτεταμένη εγκατάσταση μετρητών νερού (σε όλους τους τύπους των συστημάτων).
– Καθορισμός προστίμων για αλόγιστη χρήση νερού και ενημέρωση για την επιβολή τους.
– Καθορισμός και εφαρμογή ελλειμματικής άρδευσης, ανά καλλιέργεια και περιοχή, σε συνεργασία με τη Δ/νση Αγροτικής Ανάπτυξης Π.Κ.
– Περιορισμός εποχιακών υδροβόρων καλλιεργειών.
– Περιορισμοί σε μη βασικές χρήσεις (πλύσιμο οδοστρωμάτων, πεζοδρομίων, αυτοκινήτων, κ.ά.).
– Κατασταλτικά μέτρα για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας
– Απαγόρευση άρδευσης εκτός πρωινών και βραδινών ωρών, καθώς και όταν η ένταση του ανέμου είναι ισχυρή (εκτός της στάγδην άρδευσης) και κατά τη διάρκεια καύσωνα. Επιβολή προστίμων στους παραβάτες.
– Απαγόρευση χρήσης νερού ύδρευσης σε μη βασικές χρήσεις (πλύσιμο αυτοκινήτων, αυλών, κοινόχρηστων χώρων κ.ά.).
